Ispània : Diferéncia entre lei versions

Contengut suprimit Contengut apondut
Ricou31 (discussion | contribucions)
Ricou31 (discussion | contribucions)
mCap resum de modificació
Linha 5 :
Lo nom apareis pel primièr còp en [[-200|200 AbC]] e ven dels fenicians. Sembla que voldriá dire "ocult" o "tèrra de [[conilh]]s" (un animal abondant dins la peninsula e desconegut en Africa alara). Lo mot fenician per "èbra pels conilhs" èra ''tsapan'' e la primièra vocala s'eliminava dins lo dialècte parlat al sud de la península, que vengava alara "span". Sus una medalha d'Adrian, Ispània es personificada per un conilh.
 
Los tèxtes de l'epòca fan la confusion amb lo tèrme IberiaIbèria, manlevat pels grècs, e que sembla derivar del riu Iberus ([[Èbre]]). [[Espèria]] èra lo nom grèc utilitzat pels poètas, equivalent en Occident a la division del monde en quatre partidas (Libia al sud, Asia a l'èst; Euròpa al nord e Espèria a l'oèst)
 
Celtica èra lo nom donat a las regions occidentalas e e sobretot per Ispània poblada pels cèltas. Ephorus nomenava Celtica l'oèst de la península e [[Ibèrs|IberiaIbèria]] l'èst. Fin finala tanben se disiá [[Tartessos]] per la partida sud de l'Estrech, alara qu'IberiaIbèria èra lo rèste.
 
Dins los tèxtes de l'Edat Metjana, s'utilizava a vegadas de biais erronèu lo nom d'Ispània per indicar lo comtat d'Hesbania, es lo nom llatinizat del comtat merovingian d'[[Haspengouw]].
Linha 16 :
[[Erodòt]] parla de l'Euròpa occidentala plan vagament e menciona los ''cynesii ''o'' cinetas'' coma lo pòble mai occidental, al pròp de la granda nacion dels cèltas, que se situa sus la riba del riu Ister e dins una ciutat nomenada Pirene. Erodòt menciona lo rei [[Argantoni]] de Tartessos coma amic dels grècs focèus.
 
Segon Erodòt la península foguèt descricha per [[Eudòx de Cnidos]] (vers 380-360 aC). [[Efòr]] espandissiá los confins d'IberiaIbèria fins a Cadis.<ref>=WS> {{en}}Smith, William. Dictionary of Greek and Roman Geography. William Smith, 1854 [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.04.0064:entry=hispania-geo]</ref> [[Escilax de Carianda]] ne parla vagament al seu ''Periplos'', e menciona lo riu Iber e doas illas: Cadis e [[Emporion]]. [[Erodor]] parla dels ''cinsetas''<ref>WS/</ref> coma lo pòble mai occidental e al seu nòrd èran los glètas e iglètas, que los [[ibèrs]] ne serián una branca; al costat los tartessis, los elbysinii, los mastiani e los capiani.
 
[[Eratostèn]] milhòra l'informacion mercés a [[Timostèn]] (amiral del rei d'Egipte Ptolomèu Filadelf) mas encara plan alunhat de la realitat; descriu tres penínsulas, aquela de Grècia, aquela d'Itàlia e aquela de Ligúria qu'[[Ibèrs|IberiaIbèria]] ne formava partida; menciona la ciutat de [[Tarraco]] e parla dels [[Pirenèus]] coma frontièra.
 
== Istòria ==
Linha 79 :
== Ispània e los seus abitants ==
[[Fichièr:Traianus Glyptothek Munich 336.jpg|thumb|180px|Bust de [[Trajan]].]]
Lo tèrme '''Hispania''' en [[latin]], lo tèrme '''[[Ibèrs|IberiaIbèria]]''' es solament [[Grèc (lenga)|grèc]]. Dire espanhòl per ''iber'' o per ''hispanus'' es cometre una dèca de causalitat, doncas pòrta amb el de diferéncias d'epòca e de mitant. Dins los tèxtes que nos venon dels romans aqueles utilizan tojorn lo nom d'Ispania (citada pel primièr còp en 200 AbC pel poèta Quint Enni), alara que dins los tèxtos conservats dels grècs aquesles usan sempre lo nom d'Ibèria.
 
Una granda partida del conflicte entre [[cartagineses]] ([[fenicis]]) e romans se passèt sus las tèrras d'Ibèria, la Península Iberica. Lo conflicte se realisèt dins çò que se nomena ''[[Guèrras Punicas]]'' e que s'acabèt amb lo triomf de Roma. Alara los romans prenguèron contacte amb Ibèria, mas per la denominar van causir lo nom que lor veniá dels cartagineses, '''Ispania''', al que apondèron l<nowiki>'</nowiki>'''H''', coma tanben apondèron l<nowiki>'</nowiki>H a '''HiberiaHibèria'''. En mai de l<nowiki>'</nowiki>H utilitzèt al plural, Hispanias, plural foguèt tanben utilzat per Gàllia'''s'''. Foguèt la primièra província onte los romans dintrèron e la darrièra qu'acabèron de dominar amb [[August]].
 
Los romans divisèron al començament las Ispània en doas províncias (197 aC), regidas per dos pretors, la '''Citerior''' a la '''Ulterior '''. Las longas guèrras de conquèsta durèron dos sègles, aquò es conegut coma la romanizacion. La conquèsta arrestèt l'evolucion de la civilizacion indigena que foguèt substituïda per l'ellnollatina. Pendent aqueles dos sègles aguèt fòrça conflictes: