Version del 15 mai de 2007 a 15.59 Modificar Cedric31 (discussion \| contribucions) 68 071 modifications Nauta Vinhana ← Cambiament precedent		Version del 15 mai de 2007 a 16.16 Modificar desfar Peiresc (discussion \| contribucions) 560 modifications m formatnum e quauquei correccions Diferéncia seguenta →
Linha 4 : Uei, s'usa dau nom ''Perigòrd'' per marcar l'identitat dau territòri : cultura, lenga, torisma, patrimòni, cosina,... Lo nom ''Dordonha'' es mai que mai administratiu, manca quand se parla dau flume. Lo gentilici es '''perigòrd -a / peiregòrd -a''' o '''perigordin -a / peiregordin -a'''. En generau, los abitants de Perigòrd se disen simplament ''Perigòrds'' (''Sei perigòrd'' ; ''Perigòrd, meitat chen, meitat pòrc''). Daus uns consideran que lo terme ''Perigordin / Peiregordin'' (que ~~paréis~~pareis nonmàs au segle XVIII) es un francisme que se deu pas usar en occitan, mas d'autras fonts lo presentan au contrari coma admissible ([[TDF]]). ''Perigordin / Peiregordin'' s'usa tanben per designar los abitants de Periguers (coma [[Petrocòris]]). ==Etimologia== Lo nom ''Perigòrd'' ven dau pòble [[gallés]] daus [[Petrocorii]], es a dire "''las quatre armadas''", ''"los quatre clans''". Las limitas ancianas de lor territòri eran gaireben las mesmas. La capitala daus Petrocorii era ''Vesunna'' ([[Vesona]]), qu'es venguda [[Periguers]]. ==Geografia== Linha 15 : Latitud : entre 44° 35' e 45° 42' nòrd La superficia de Perigòrd, pres coma lo departament de [[Dordonha (departament)\|Dordonha]], es de 9200  km<sup>2</sup> (tresen reng de [[França]], darrier [[Gironda]] e [[Lanas]]. Sa situacion de transicion entre lo [[Massiu Central]] e lo [[Bacin Aquitan]] li balha una granda varietat de sòus e de païsatges. Perigòrd fai partida de la region [[Aquitània]]. Los departaments vesins son [[Nauta Vinhana]], [[Corresa (departament)\|Corresa]], [[Òlt (departament)\|Òlt]], [[Òlt e Garona]], [[Gironda]], [[Charanta Maritima]] e [[Charanta]]. Se ditz sovent que lo Perigòrd a quatre testas. Aqueu Perigòrd quadricefal se compausa entau : * Au nòrd, lo Perigòrd '''verd''' (a l'entorn de [[Nontronh]] e de [[Tivier]]); quela region perlonja lo Lemosin granitic, son nom ven daus erbatges e de las [[forest]]s que la cruben. (Perigòrd Verd es una apelacion mai que mai toristica, non pas istorica). Se ditz tanben qu'es ''lo país de l'aubre e de l'aiga'' Linha 28 : Lo clima de Perigòrd es au còp variat, agradiu e avivareu. Es un exemple de transicion entre lo clima oceanic d'[[Aquitània]] e lo clima montanhier de las marchas occidentalas dau [[Massiu Central]]. La doçor relativa de l'ivern, las temperaturas estivalas moderadas, las bravas 'reir-sasons son las marcas d'un clima temperat. Pasmens, la dispausicion de las valadas, l'expausicion de l'auturas, las artijas, las forests e los estanhs crean una gamma plan variada de zònas espécificas. La pleguda mejana annadiera es de 860  mm. Mas l'asaigatge annadier es pas bric unifòrme. La pluviometria ~~créis~~creis dau sud-oest au nòrd-est segon lo releu. La diferença es mai que mai marcada entre la bassa valada de [[Dordonha (flume)\|Dordonha]] (750  mm en [[La Mòta de Mont Ravèl]]) e los punts los mai nauts dau Nontronhés (1160  mm en [[Puei'Gut e Pluviers]]). De son costat, emb 900  mm annadiers, la pleguda dau Sarladés es mai importanta que las dau Rabairagués, [[Dobla]] o Brageiragués. Las plegudas d'estiu, per causa daus auratges, son creissentas d'oest en est emb daus maximà sus los punts nauts de Perigord Negre e dau Nontronhés. Dins lo Brageiragués, pleu 112 jorns d'un an sus l'autre. Daus uns còps, las pluejas d'auratge son plan importantas, coma los 100  mm enregistrats lo 17 de mai de 1971 a l'estacion de [[Brageirac]]. La temperatura mejana annadiera es mai nauta au sud-oest de Perigòrd (12,5  °C dins lo Brageiragués) qu'au nòrd-est (10,5  °C a l'est dau Nontronhés), per causa inversa de l'altitud. Lo nombre mejan annadier de jorns de fòrta chalor (onte la temperatura maximala passa 30  °C) varia de mens de 10 sus l'est dau Nontronhés a 20 e mai dins la valada de [[Dordonha (flume)\|Dordonha]] e dins la valada d'[[Eila]] en avau de [[Periguers]]. Lo recòrd de chalor en [[Brageirac]] es de 41,1  °C lo 4 d'agost de 2003, estiu de la caumassa. La mejana annadiera daus minimàs es pro unifòrma, generalament un pauc mai bassa dins las valadas que sus l'auturas, e compresa entre 0,5  °C e 2,5  °C. Per exemple, las datas de las darnieras jaladas passan rarament lo prumier d'abriu sus l'auturas dau Sarladés, e i a tres setmanas d'escart environ entre las datas de las darnieras jaladas de valadas e las dau releu. Dau nord au sud de Perigòrd, la solelhada vai de 1900 a 2000 oras annadieras. En [[Brageirac]], l'annada la mens ensolelhada fuguet 1992 emb 1710 oras e la mai fuguet 1989 emb 2300 oras. Per l'ivern, la solelhada es mai importanta sus lo Sarladés que sus lo Rabairagués, per causa de l'influença oceanica que pòrta de la doçor, mas tanben de las brumas o daus bas nivols. Lo reste de l'annada, qu'es dins lo sud-oest de Perigòrd que la solelhada es la mai fòrta. Linha 38 : [[image:Dordogne_2.jpg\|richt\|thumbnail\|280 px\|Lo flume [[Dordonha (flume)\|Dordonha]] en Perigòrd]] Entre ~~100~~ ~~000~~{{formatnum:100000}} ans e 43 ~~000~~{{formatnum:43000}} ans av. J.C. Prumiers poblaments acertats en Perigord ([[Òme de Neandertal]]) : ~~sitis~~sites de [[La Ferrassiá]], [[Lo Mostièr]], [[Lo Regordon]] Vers 35 ~~000~~{{formatnum:35000}} ans av. J.C. Disparicion progressiva de l'Òme de Neandertal, remplaçat per l'[[Òme de Cròs Manhon]] Vers 17 ~~000~~{{formatnum:17000}} ans av. J.C. L'Òme de Cròs Manhon ocupa tot Perigòrd : ~~sitis~~sites de [[L'Aujariá Nauta]], [[L'Aujariá Bassa]], [[Las Caus]] Vers 10 ~~000~~{{formatnum:10000}} ans av. J.C. Los chamnhaments climatics provocan la disparicion en Perigòrd dau [[boc estanh]], [[chavau]], [[mamot]], [[rène]] e [[rinoceròs lanós]]. segle XXIII av. J.-C. Difusion de la cultura campanifòrma, queraque dempuei las terras que se disen uei [[Charanta] Dau segle XIII au segle VII av. J.-C. Envasiment progressiu daus Iberes, pòble ~~protò-celte~~protocelta, puei daus ~~Celtes~~Celtas de [[Gàllia]]. De -725 à -450 Prumier Edat dau fer, rendut possible per la presença de la meniera de fer, mai que mai dins lo nòrd e l'est de Perigòrd Linha 61 : La terra daus [[Petrocòris]] (que s'apela pas enquera Perigòrd]] es integrada dins [[Aquitània]], dau fach de la reorganizacion de [[Gàllia]] per l'emperador [[Auguste]] [[-16]] Fondacion de ''Vesunna'' ([[Vesona]]), ciutat ~~gallò-romana~~galloromana. *Lo [[25 de genièr]] de [[1642]], [[Pierre Grellety]] recep del Rei las letras patentas atestant de l'amnistia generala per totes sos òmes e per el una carga de capitani dins las armadas del rei, dins lo pòst de governador de la ciutat de Vercèlh (Vercelli) en [[Itàlia]]. ==Lenga== La lenga ~~dau~~de Perigòrd es l'[[occitan]], de dialecte [[lemosin (dialècte)\|lemosin]] au nòrd d'una linha que vai a pus pres de [[Montaseus]] a [[Nadalhac]], e de dialecte [[lengadocian]] au sud de quela linha. Nonmàs las comunas de [[Parcol]] e de [[La Ròcha-Chalés]] (per meitat) son de [[lenga d'oïl]] (dialecte [[peitavin-santongés]]). == Literatura ==

Perigòrd : Diferéncia entre lei versions