Mycota : Diferéncia entre lei versions

Lei '''fonges''Mycota'{{Refn|Se non sembla pas existir de forma estandard en occitan per designar lo rèine ''Fungi'', òòm leipòu prendre dirèctament la raiç latina dau tèrme, çò que balha ''fonge'' (Cantalausa: R. III, 358).<ref>{{Ref-libre |nom=Joan |cognòm=de Cantalausa |títol=Diccionari General Occitan a partir dels dialèctes lengadocians |url= |isbn=2-912293-04-9 |editor=Cultura d'Fonges'Òc |pagina=11, 493}}</ref>|group=nòta}} (denominacion scientifica: ''Fungi o Mycota'') son un [[rèine (biologia)|rèine]] d'[[organisme vivent|organismes]] [[eucariòta]]s qu'es constituït per l'ensemble deis [[espècia (biologia)|espècias]] [[tradicion]]alamentcomunament dichas '''bolets''' (var. '''campairòls''', '''campanhòus''', '''camparòus''', '''champanhòus''', '''champinhon''', '''coamèls'''<ref>Lo{{Obratge|isbn=978-84-09-13866-1|primièra_edicion=novembre Congrèsde 2019|títol=Vocabulari Permanentortografic de l’estandard de la Lengalenga Occitana,occitana|luòc=Lhèida|url=http://www.institutestudisaranesi.cat/wp-content/uploads/2021/04/Vocabulari-ortogra%CC%80fic-estandard.pdf|url_accès=Liure|lenga=oc|autor=[[Institut d''Dicod'Òc'',Estudis cèrcaAranesi-Acadèmia «Aranesa champignondera »,Lengua consultatOccitana|Institut lod'Estudis 11Aranesi-Acadèmia deAranesa maidera delengua 2024,occitana]]|citacion=argila [https://dicodoc''f.eu''}}</fr/dictionnaires?optionref>'''<ref>{{Diconi|pagina=com_dicodoc&view=search&Itemid=683&type=fr-oc&dic%5B%5D=BASIC&dic%5B%5D=RBVD&dic%5B%5D=ALPC&dic%5B%5D=ATAU&dic%5B%5D=PROV&dic%5B%5D=PNST&dic%5B%5D=OMLH&dic%5B%5D=LAUS&dic%5B%5D=LAGA&dic%5B%5D=LEMO&q=champignon&q2=&submit=Rechercher]213}}</ref>)'''{{Refn|Vejatz lei seccions: [[Mycota#Etimologia|Etimologia]] e [[Terminologia occitana relativa ai micèts]].|group=nòta}} Aqueu grop es fòrça diversificat car intègra d'[[organisme vivent|organismes]] microscopics, invisibles a uelh nus, de microbolets unicellulars ([[levadura]]s) ò pluricellulars ([[mosidura]]s) e lei « bolets superiors », compausats d'un pè e d'un capèu, aisament observables dins lei [[seuva]]s e lei [[jardin]]s a l'[[autona]]. Foguèt lòngtemps classat au sen dei [[vegetal|vegetaus]]. Pasmens, ne'n foguèt separat en [[1969]] car lei fonges realizan pas de [[reaccion quimica|reaccions]] de [[fotosintèsi]].

Quauquei traças mòstran l'utilizacion anciana de bolets per lei societats [[Preïstòria|preïstoricas]] e [[Protoistòria|protoistorica]]s. Per exemple, de [[pintura]]s rupèstras representant de bolets, datant de [[-7000|7000 avC]], son estadas descubèrtas en [[Sahara]]. Aquò es la representacion pus anciana qu'es coneguda a l'ora d'ara. Pus tard, l'existéncia d'una [[dieu|divinitat]] representada sota l'aspècte d'una [[Amanita muscaria|mojòla fòla]] es atestada dins la vau d'[[Indus]] vèrs [[-4000|4000 avC]]. Èra probablament implicat dins de rites [[chamanisme|chamanics]]. [[Ötzi]], l'òme momificat conservat dins un [[glacier]] [[Àustria|austrian]], transportava d'[[esca]] (probablament utilizat coma alucafuòc) e de [[polipòr de beç]] (probablament consumat per sei proprietats [[antibiotic]]as)<ref>'''[[alemand|(de)]]''' Konrad Spindler, ''Der Mann im Eis'', Springer, 1995, p. 75.</ref><ref>'''[[francés|(fr)]]''' Jean-Christophe Guéguen e David Garon, ''Biodiversité et évolution du monde fongique'', EDP Sciences, 2015, p. 23.</ref>.

Uei, la recèrca sus lei bolets contunia de se concentrar sus la classificacion. Per aquò, lei micològs dèvon descriure totjorn mai d'[[espècia (biologia)|espècias]], mai lo trabalh es lent. D'efiech, identificar d'espècias novèlas es desenant una causa malaisada car necessita sovent l'utilizacion de mejans tecnologics complèxes ([[microscòpi]], estudi [[genetica|genetic]]...). De mai, l'aumentacion dau nombre de bolets coneguts aumenta lo nombre de [[genre (biologia)|genres]] e de cas novèus. Ansin, dempuei lo començament deis [[ans 2010]], una partida de la comunautat scientifica pausa la question de l'unicitat dau rèine dei fonges : es que fan partida d'un règnerèine unic ò es que son d'organismes diferents que presentan d'evolucions similaras ?

I a encara ges de classificacion dei bolets que siegue objècte de consensus entre lei [[micologia|micològs]]. De mai, lei bolets son encara un règnerèine pauc estudiat dau vivent. D'efiech, en [[2015]], {{formatnum:100000}} [[espècia (biologia)|espècias]] èran estadas identificadas sus un totau estimat entre 5 e 10 milions. Pasmens, de tendàncias existisson per destriar :

En fòra dei bolets [[mòrt|mortaus]], existís d'[[espècia (biologia)|espècias]] capablas d'engendrar de sindròmes amb de trèbols violents dau [[sistèma digestiu]] ò dau [[sistèma nerviós]]. Per exemple, es lo cas d’''[[amanita muscariamuscarina]]'' qu'es l'arquetipe dau bolet toxic. Enfin, lei bolets comestibles pòdon pereu entraïnar d'intoxicacions quand son venguts tròp vièlhs per la consumacion ò se son contaminats per d'agents toxics. D'efiech, fòrça bolets concentran lei [[metau]]s pesucs dins sei teissuts, compres de metaus [[radioactivitat|radioactius]]<ref>En [[Occitània]], fòrça bolets presentan ansin encara de taus de [[radioactivitat]] relativament importants en causa dei depaus d'elements radioactius per lei nívols de fumada engendrats per la [[catastròfa de Chornobil]].</ref>.

== LiamesArticles intèrnesconnèxes ==

* [[EspòraEukaryota]].

* [[EukaryotaMicologia]].

== Nòtas e referéncias ==