Mycota : Diferéncia entre lei versions

|''Mycota''| Fungi_Illustracions_(oc).png

Lei '''fonges''Mycota'{{Refn|Se non sembla pas existir de forma estandard en occitan per designar lo règne ''Fungi'', òmò pòu prendre dirèctament la raiç latina dau tèrme, çò que balhalei ''fonge'' (Cantalausa: R. III, 358).<ref>{{Ref-libre |nom=Joan |cognòm=de Cantalausa |títol=Diccionari General Occitan a partir dels dialèctes lengadocians |url= |isbn=2-912293-04-9 |editor=Cultura d'Òc |pagina=11, 493}}</ref>|group=nòta}} (denominacion scientifica: Fonges'''Fungi o Mycota'') son un [[rèine (biologia)|règnerèine]] d'[[organisme vivent|organismes]] [[eucariòta]]s qu'es constituït per l'ensemble deis [[espècia (biologia)|espècias]] comunament[[tradicion]]alament dichas '''bolets''' (var. '''campairòls''', '''campanhòus''', '''camparòus''', '''champanhòus''', '''champinhon''', '''coamèls'''<ref>{{Obratge|isbn=978-84-09-13866-1|primièra_edicion=novembreLo de 2019|títol=VocabulariCongrès ortografic de l’estandardPermanent de la lengaLenga occitana|luòc=Lhèida|url=http://www.institutestudisaranesi.cat/wp-content/uploads/2021/04/Vocabulari-ortogra%CC%80fic-estandard.pdf|url_accès=Liure|lenga=oc|autor=[[InstitutOccitana, d'Estudis'Dicod'Òc'', Aranesi-Acadèmiacèrca Aranesa« derachampignon Lengua», Occitana|Institutconsultat d'Estudislo Aranesi-Acadèmia11 Aranesade deramai lenguade occitana]]|citacion=argila2024, ''f[https://dicodoc.''}}<eu/ref>'''<ref>{{Diconi|paginafr/dictionnaires?option=213}}com_dicodoc&view=search&Itemid=683&type=fr-oc&dic%5B%5D=BASIC&dic%5B%5D=RBVD&dic%5B%5D=ALPC&dic%5B%5D=ATAU&dic%5B%5D=PROV&dic%5B%5D=PNST&dic%5B%5D=OMLH&dic%5B%5D=LAUS&dic%5B%5D=LAGA&dic%5B%5D=LEMO&q=champignon&q2=&submit=Rechercher]</ref>'''{{Refn|Vejatz lei seccions: [[Mycota#Etimologia|Etimologia]] e [[Terminologia occitana relativa ai micèts]]).|group=nòta}} Aqueu grop es fòrça diversificat car intègra d'[[organisme vivent|organismes]] microscopics, invisibles a uelh nus, de microbolets unicellulars ([[levadura]]s) ò pluricellulars ([[mosidura]]s) e lei « bolets superiors », compausats d'un pè e d'un capèu, aisament observables dins lei [[seuva]]s e lei [[jardin]]s a l'[[autona]]. Foguèt lòngtemps classat au sen dei [[vegetal|vegetaus]]. Pasmens, ne'n foguèt separat en [[1969]] car lei fonges realizan pas de [[reaccion quimica|reaccions]] de [[fotosintèsi]].

La [[micologia]] es la [[sciéncia]] que qu'estúdia e depinta lei diferenteis espècias de fonges. En [[2017]], aperaquí {{formatnum:100000}} espècias èran estadas identificadas. Pasmens, aqueu nombre èra fòrça febla en comparason dei 5 a 10 milions d'espècias que son existéncia es sospichada. Ansin, lei fonges son encara fòrça mau coneguts e de recèrcas son en cors per definir una [[classificacion scientifica|classificacion]] clara au sen dau règnerèine.

=== Vèrs la creacion d'un règnerèine especific dau vivent ===

Aqueleis observacions permetèron pauc a cha pauc d'establir de diferéncias claras amb lei [[vegetalia|vegetaus]]. La pus importanta èra l'abséncia de [[clorofilla]] e donc de [[fotosintèsi]]. Aquò foguèt lòngtemps considerat coma una especificitat dei bolets au sen dei plantas. Pasmens, en [[1969]], la multiplicacion dei diferéncias observadas menèt l'[[USA|Estatsunidenc]] [[Robert Harding Whittaker]] ([[1920]]-[[1980]]) a la creacion d'un [[rèine (biologia)|règnerèine]] especific per lei bolets<ref>'''[[anglés|(en)]]''' R. H. Whittaker, « New concepts of kingdoms or organisms. Evolutionary relations are better represented by new classifications than by the traditional two kingdoms », ''Science'', vol. 163, n° 3863, genier de 1969, pp. 150-160.</ref><ref>D'elements de recèrca mòstran que Whittaker èra a trabalhar sus la separacion dei vegetaus e dei fonges dempuei [[1959]]. Avans eu, d'autrei cercaires aviá imaginat una tala separacion. Pasmens, placèron lei fonges dins una autra categoria en plaça de creacion un grop distint. Per exemple, foguèt lo cas d'[[Ernst Haeckel]] ([[1834]]-[[1919]]). Tre [[1904]], aguèt l'idèa de separacion fonges e vegetaus, mai posicionèt lei fonges au sen dei [[protista]]s.</ref>. Dichs ''Mycota'' ò ''Fungi'', gropa dempuei aquela data l'ensemble deis espècias de bolets superiors, de [[mosidura]]s, de [[levadura]]s e d'organismes fongics microscopics<ref>'''[[anglés|(en)]]''' Emily Case, « Teaching Taxonomy: How Many Kingdoms? », ''American Biology Teacher'', vol. 70, n° 8, 2008, pp. 472-477.</ref>.

Uei, la recèrca sus lei bolets contunia de se concentrar sus la classificacion. Per aquò, lei micològs dèvon descriure totjorn mai d'[[espècia (biologia)|espècias]], mai lo trabalh es lent. D'efiech, identificar d'espècias novèlas es desenant una causa malaisada car necessita sovent l'utilizacion de mejans tecnologics complèxes ([[microscòpi]], estudi [[genetica|genetic]]...). De mai, l'aumentacion dau nombre de bolets coneguts aumenta lo nombre de [[genre (biologia)|genres]] e de cas novèus. Ansin, dempuei lo començament deis [[ans 2010]], una partida de la comunautat scientifica pausa la question de l'unicitat dau règnerèine dei fonges : es que fan partida d'un règne unic ò es que son d'organismes diferents que presentan d'evolucions similaras ?

== ArticlesLiames connèxesintèrnes ==

* [[EukaryotaEspòra]].

* [[MicologiaEukaryota]].

== Nòtas e referéncias ==