Donasanés
Lo donasanés o puslèu donasanenc es un sosdialècte de l'occitan lengadocian que se parla dins lo país de Donasan. Sas caracteristicas particularas ne fan una varietat de continuitat e de transicion cap al catalan.
Lo parlar de l'airal nos es conegut gràcias a l'òbra de l'escrivan Juli Palmada e Loís Lambert, e mai recentament mercés a la reculhida dels contes narrats per Pèire Ponç, originari del país de Redoma.
CaracteristicasModificar
- L'article masculin i es el (prononciat [al]) e darrièr una vocala ven " 'l ". Ex: Pòrta-me'l, al pan per Pòrta-me-lo, lo pan'.
- L'article plural masculin li es emplegat coma demostratiu Li que venon ('Los que venon'). Aqueste fenomen se tròba tanben coma pronom d'OD.
- A final atòn se manten com a a, mentre que -as passa a [es]. Ex: una ròda [üna rròda], doas ròdas [dues rròdes].
- Lo grop 'AI' tonic se redusís a 'èi' e pòt passar a l'atòna per analogia. Ex.: lèit (lait), pèisher (pàisser), fèit (fait), frèishe (fraisse) ; greisham (graissam), deishar (daissar), neishent (naissent).
- E inicial àton se càmbia sovent en a davant una -n o una -s, particularament dins lo canton de Queragut. Ex: encara, enténer, esperar, esperon, estanh, estela, en son prononciats [ancara], [entene], [asperà], [asperó], [astanh], [astà], [astela], [an].
- '-iss- a una realizacion palatalizada, [ʃ], coma en gascon. Ex. : pèisher (pàisser), frèishe (fraisse).
- Se palataliza la 'l' iniciala o intervocalica coma en catalan: elh, elha, (el, ela), lhor (lor), apelhar (apelar)... e fins après consonanta, coma en establhe, plhaser, coma en certans parlars catalans nòrd-occidentals.
- Se manten l'accent del latin sus 'i'de l'imperfait e del condicional. Ex.: vendia (vendiá), bevia (beviá) ; faria, farias [fa'ris], faria, fariam [farim], fariatz [faritz], farian [farin]/[fariu].
- Las 'm' finalas se mantenon prononciadas [-m].
- Lo grope 'UI' se pòt reduire a 'u'. Ex.: fruta (fruita), redure (reduire) e 'UEI' a 'ui'. Ex. truita (truèita).
- L'anciana reduccion en 'u' s'es conservada en qualques mots. Ex. pug (puèg), truja (truèja).
- Lo preterit perfach, coma en foissenc es en -g- : parlègui, parlègues, parlèc, etc.
Tèxte en donasanés de BelestarModificar
La baga d'òr[1] (Revue des langues romanes, T2, 1870, p. 146[2])
LexicModificar
- ande: ambe (davant consonanta)
- carrièr: carrièra
- demorar: esperar
- espertin ("aspertí") : espertina
- estar (diferent de l'auxiliar "èsser"). ex. 'aquí estèm ben'
- tardor: autom
Ligams extèrnsModificar
- Conte en donasanés, amb àudio
- Particularités de la flexion verbale du Donnezan, Companys, M., Revue de Linguistique Romane, 28, pp. 51-55
- Contes de Bélesta
- El polh e el reinard dich per Pèire Ponç e mandat sus Youtube per Terric Lausa