Donasanés

Lo donasanés o puslèu donasanenc es un sosdialècte de l'occitan lengadocian que se parla dins lo país de Donasan. Sas caracteristicas particularas ne fan una varietat de continuitat e de transicion cap al catalan.

Lo parlar de l'airal nos es conegut gràcias a l'òbra de l'escrivan Juli Palmada e Loís Lambert, e mai recentament mercés a la reculhida dels contes narrats per Pèire Ponç, originari del país de Redoma.

CaracteristicasModificar

FoneticaModificar

A finala atòna se manten com a a, mentre que -as passa a [es] (e en Fenolhedés tota a o e finala atòna passa a e neutra com en catalan, levat dels articles la e el [al] e la preposicion de : la vaca d'en Pèire de Fenolhet [la 'bakë dan 'pèjrë dé fénu'lhét]. Ex: una ròda [üna rròda], doas ròdas [dues rròdes]. Mas tanben i a de ròdols que las a e as finalas fan [o] e [os] respectivament.

Lo grop 'AI' tonic se redusís a 'èi' e pòt passar a l'atòna per analogia. Ex.: lèit (lait), pèisher (pàisser), fèit (fait), frèishe (fraisse) ; greisham (graissam), deishar (daissar), neishent (naissent).

E inicial àton se càmbia sovent en a davant una -n o una -s, particularament dins lo canton de Queragut. Ex: encara, enténer, esperar, esperon, estanh, estela, en son prononciats [ancara], [entene], [asperà], [asperó], [astanh], [astà], [astela], [an].

'-iss- a una realizacion palatalizada, [ʃ], coma en gascon, mas no, pas en fenolhedés. Ex. : pèisher (pàisser), frèishe (fraisse).

Se palataliza la 'l' iniciala o intervocalica coma en catalan: elh, elha, (el, ela), lhor (lor), apelhar (apelar)... e fins après consonanta, coma en establhe, plhaser, coma en certans parlars catalans nòrd-occidentals.

Se manten l'accent del latin sus 'i'de l'imperfait e del condicional. Ex.: vendia (vendiá), bevia (beviá) ; faria, farias [fa'ris], faria, fariam [farim], fariatz [faritz], farian [farin]/[fariu].

Las 'm' finalas se mantenon prononciadas [-m].

Las 'ts' e 'tz' finalas se mantenon prononciadas [-ts].

Lo grope 'UI' se pòt reduire a 'u'. Ex.: fruta (fruita), redure (reduire) e 'UEI' a 'ui'. Ex. truita (truèita).

L'anciana reduccion en 'u' s'es conservada en qualques mots. Ex. pug (puèg), truja (truèja).

Lo mot après es prononciat aprètz [a'prèts] sus lo modèl dels noms, participis passats e adjectius.

Lo femenin dels mots acabats en -ièr es -ièira (entièira).

MorfologiaModificar

L'article masculin i es el (prononciat [al]) e darrièr una vocala ven " 'l ". Ex: Pòrta-me'l, el pan, ambe'l formatge per Pòrta-me-lo, lo pan amb lo formatge. Al plural es als (prononciat [as]) (els [es] en país de Saut).

L'article plural masculin li es emplegat coma demostratiu Li que venon ('Los que venon'). Aqueste fenomen se tròba tanben coma pronom d'OD.

Lo possessiu es la miva, la tiva, la siva; las mivas, las tivas, las sivas (com dins lo sabartés, lo país de Saut e Fenolhedés mas la miuna, la tiuna, la siuna en perapertusès).