Donasanés

Lo donasanés o puslèu donasanenc es un sosdialècte de l'occitan lengadocian que se parla dins lo país de Donasan. Sas caracteristicas particularas ne fan una varietat de continuitat e de transicion cap al catalan.

Lo parlar de l'airal nos es conegut gràcias a l'òbra de l'escrivan Juli Palmada e Loís Lambert, e mai recentament mercés a la reculhida dels contes narrats per Pèire Ponç, originari del país de Redoma.

Caracteristicas

• L'article masculin i es el (prononciat [al]) e darrièr una vocala ven " 'l ". Ex: Pòrta-me'l, al pan per Pòrta-me-lo, lo pan'.

• L'article plural masculin li es emplegat coma demostratiu Li que venon ('Los que venon'). Aqueste fenomen se tròba tanben coma pronom d'OD.

• A final atòn se manten com a a, mentre que -as passa a [es]. Ex: una ròda [üna rròda], doas ròdas [dues rròdes].

• Lo grop 'AI' tonic se redusís a 'èi' e pòt passar a l'atòna per analogia. Ex.: lèit (lait), pèisher (pàisser), fèit (fait), frèishe (fraisse) ; greisham (graissam), deishar (daissar), neishent (naissent).

• E inicial àton se càmbia sovent en a davant una -n o una -s, particularament dins lo canton de Queragut. Ex: encara, enténer, esperar, esperon, estanh, estela, en son prononciats [ancara], [entene], [asperà], [asperó], [astanh], [astà], [astela], [an].

• '-iss- a una realizacion palatalizada, [ʃ], coma en gascon. Ex. : pèisher (pàisser), frèishe (fraisse).

• Se palataliza la 'l' iniciala o intervocalica coma en catalan: elh, elha, (el, ela), lhor (lor), apelhar (apelar)... e fins après consonanta, coma en establhe, plhaser, coma en certans parlars catalans nòrd-occidentals.

• Se manten l'accent del latin sus 'i'de l'imperfait e del condicional. Ex.: vendia (vendiá), bevia (beviá) ; faria, farias [fa'ris], faria, fariam [farim], fariatz [faritz], farian [farin]/[fariu].

• Las 'm' finalas se mantenon prononciadas [-m].

• Lo grope 'UI' se pòt reduire a 'u'. Ex.: fruta (fruita), redure (reduire) e 'UEI' a 'ui'. Ex. truita (truèita).

• L'anciana reduccion en 'u' s'es conservada en qualques mots. Ex. pug (puèg), truja (truèja).

• Lo preterit perfach, coma en foissenc es en -g- : parlègui, parlègues, parlèc, etc.

Tèxte en donasanés de Belestar

La baga d'òr (Revue des langues romanes, T2, 1870, p. 146)

Lexic

• ande: ambe (davant consonanta)
• carrièr: carrièra
• demorar: esperar
• espertin ("aspertí") : espertina
• estar (diferent de l'auxiliar "èsser"). ex. 'aquí estèm ben'
• tardor: autom

Ligams extèrns

• Conte en donasanés, amb àudio
• Particularités de la flexion verbale du Donnezan, Companys, M., Revue de Linguistique Romane, 28, pp. 51-55
• Contes de Bélesta

• Contes e devinetas de Rofiac d'Aude

• Estudi suls idiomes pyrénéens d'Achille Luchaire que tracha lo donasanés e ne dona la parabòla de l'enfant prodig

• Gardians dounezans e La mort de l'astanh, poèma de Juli Palmada, de Queragut

• "La pelalha", conte collectat a Brenac (11) en 1969 per Daniel Fabre e Jacques Lacroix e ditat per l'universitat Pau Valeri (Montpelhièr 3) en 1970 en 45 torns

• El polh e el reinard dich per Pèire Ponç e mandat sus Youtube per Terric Lausa