Creòl loïsianés
Lu creòl loïsianés (Kréyol La Lwizyàn en creòl, en anglés Louisiana Creole) es un creòl a basa lexicala francesa parlada en Loïsiana. A de nombrosas semblanças emb d'autres creòls francés parlats dins las Caribas, coma lu creòl haician (l'ayisyen).
Queu creòl, parlat essencialament per la comunautat nègra, ven dau francés populari veïcular de l’epòca coloniala (coma lu creòl antilhés), qu'era la linga maternala daus "plantadors" e de La Novela Orleans mas restren per l’essenciau a las parofias d'Orleans, de St-Bernard, de St-Tammany, de St-Charles, de St-Jean-Baptiste, de Jefferson, de Bâton-Rouge-Ouest, de Pointe-Coupée, d'Avoyelles, de Ste-Marie, d'Iberia, d'Assumption e de St-Landry.
Lu creòl, a la seguida de la fusion de las comunautats francofonas, exercet 'na influencia sus lu francés cadian, dialècte francés emb una gramatica pròpche dau francés estandard qui se, ven quasi unicament dau francés acadian tau qu’era parlat dins la colonia francesa d’Acàdia (Provincias maritimas dau Canadà e lu Maine american).
Mas, lu creòl loïsianés aplica un lexic francés a un sistèma gramaticau e a 'na sintaxi que son plan diferents de la gramatica e de la sintaxi francesa.
Quauquas mots
modificar| Nombre | Creòl loïsianés | Francés | Occitan |
|---|---|---|---|
| 1 | un | un | un |
| 2 | dé | deux | dos/doas |
| 3 | trò, trwah | trois | tres |
| 4 | kat | quatre | quatre |
| 5 | sink | cinq | cinc |
| 6 | sis | six | sièis |
| 7 | sèt | sept | set |
| 8 | wit | huit | ueit |
| 9 | nèf | neuf | nuòu |
| 10 | dis | dix | dietz |
Pronoms personaus
modificar| Anglés | Creòl loïsianés | Francés | Occitan |
|---|---|---|---|
| I | mo | je | ièu |
| you (informal) | to | tu | tu |
| you (formal) | vou | vous | vosautres/vautres |
| he | li, ça | il | el/eu |
| she | li, ça | elle | ela |
| we | nou, nou-zòt (nous-autres) | nous | nosautres/nautres |
| you (plural) | vou, zòt, vou-zòt (vous-autres) | vous | vosautres/vautres |
| they (masculine) | yé | ils | ilhs |
| they (feminine) | yé | elles | ela |
Formulas usualas
modificar| Anglés | Creòl loïsianés | Francés | Occitan |
|---|---|---|---|
| Hello | Bonjou | Bonjour | Bonjorn |
| How are things? | Konmen lé-z'affè? | Comment vont les affaires? | Coma van los afers ? |
| How are you doing? | Konmen to yê? | Comment allez-vous? Comment vas-tu? Comment ça va? | Coma vai-quò ?/Quin te va ? |
| I'm good, thanks. | Çé bon, mèsi. | Ça va bien, merci. | Quò vai, mercés. |
| See you later. | Wa (twa) pli tar. | Je te vois (vois-toi) plus tard. (À plus tard.) | Nos vesem pus trad (a lèu.) |
| I love you. | Mo laimm twa. | Je t'aime. | t'aime/t'aimi |
| Take care. | Swinn-twa. | Soigne-toi. (Prends soin de toi.) | Mania/Sonha-te (Pren garda de te.) |
| Good Morning. | Bonjou. | Bonjour. | Bonjorn |
| Good Evening. | Bonswa. | Bonsoir. | Bon ser |
| Good Night. | Bonswa. / Bonnwí. | Bonne nuit. | Bona nuech/nueit |