Bertran de Bòrn
Bertran de Bòrn (v.1140, Lemosin - v.1215, Abadiá de Dalon), senhor d'Autafòrt, als confinhs de Lemosin e Perigòrd, foguèt un daus trobadors mai coneguts. Se ditz d'el que celebrèt tan plan l'amor coma la guèrra. Foguèt ficat dins las luchas daus filhs d'Enric II Plantagenest, e prenguèt partit contra Ricard per Enric lo Jove. A la mòrt d'aqueste, se reconcilièt amb Ricard, que sostenguèt a son torn contra lo rei de França Felip-August.
Bertran de Bòrn passa per èsser estat lo mestre daus sirventés, que sas poesias pus bravas an un accent satiric plan marcat, e que son de plaçar demest las òbras majoras de la literatura occitana.
Sa vida nos ensenha que luchet fòrça temps, per l'avent dau chasteu d'Autafòrt, contra son frair Constantin, qu'aviá lo sosten dau rei Enric Plantagenest. Alaidonc, excitet de contunha los filhs d'Enric contra lor pair; se pensa que considerava qu'ilhs nonmàs aviá lo sang aquitan trasmés per lor mair Alienòr d'Aquitània. Fin finala, son voler d'independéncia per Aquitània es au còr de sa poesia, qu'evòca mai que mai de las questions politicas.
L'un daus libres pus complets sus la vida e l'òbra de Bertran de Bòrn es benleu lo de Gérard Gouiran (L'Amour et la Guerre), publicat a l'Universitat de Provença.
Veiquí un extrach d'un de sos sirventés:
Be'm platz lo gai temps de Pascor / Que fai folhas e flors venir / E platz me quant auv la baudor / Dels ausels que fan retentir
Lor chant per lo boscatge / E platz me quand vei per los prats / Tendas e pavalhons fermats
E ai grand alegratge / Quand vei per campanhas rengats / Cavaliers e cavals armats
E platz me quand li corredors / Fan las gens e l’aver fugir / E platz me quand vei après lor / Granren d’armats corren venir
E platz me mon coratge / Quand vei fòrts chastels assetjats / E-ls barris rots e-d'esfondrats
E vei l’òst e'l ribatge / Qu’es tot entorn claus de fossats / Ab lissas de fòrts pals serrats
E-us dic que tan non m’a sabor / Manjar ni beure ni dormir / Com' a quant auv cridar : « a lor ! » / D’ambas las parts e-d'auv bruir
Cavals votz per l’ombratge / E-d'auv cridar : « aidatz, aidatz ! » / E vei chaser per los fossats
Paucs e grands per l’erbatge / E vei los mòrts que pel-s costats / An los tronçons ab los cendatz
Barons metetz en gatge / Castèls e vilas e ciutats / Enans qu’usquecs no-us guerreiatz
