Auragan Katrina

L'auragan Katrina foguèt un intens ciclon tropical de la sason dels auragans de l'Atlantic en 2005 que venguèt la catastròfa naturala mai cara e lo cinquen auragan mai murtrièr de l'istòria dels Estats Units d'America. Es tanben lo sièisen auragan de l'Atlantic mai fòrt jamai enregistrat. Faguèt almens 1.836 victimas mortalas pendent lo quite auragan e dins las inondacions ligadas, venguèt atal lo mai murtièr dels EUA dempuèi l'auragan d'Okeechobee de 1928. Lo còst total del passatge de Katrina es estimat a $81.000 milions (USD 2005), gaireben lo doble dels damatges provocats per l'auragan Andrew en 1992.

Fòto satellita de Katrina lo 28 d'agost de 2005

Se formèt suls Bahamas lo 23 d'agost de 2005 e passèt pel sud de Florida coma un auragan de Categoria 1 moderat, en causant unas victimas mortalas e d'inondacions abans de s'intensificar rapidament dins lo golf de Mexic. La tempèsta s'aflaquissèt abans de tornar a tèrra coma tempèsta de Categoria 3 lo matin del diluns 29 d'agost al sud-èst de Loïsiana. Causèt de destruccions importantas, subretot a causa de l'onda de tempèsta, sus la còsta del Golf dempuèi lo centre de Florida fins a Tèxas. Lo mai grand nombre de victimas mortalas se localizèt dins la vila de Nòva Orleans (Loïsiana) destruisent lo sistèma de las digas e foguèt inondada catastroficament. 80% de la vila e de las grandas espandidas de las parròquias vesinas demorèron negadas dins l'aiga, e i demorèt alara pendent de setmanas. Pasmens, los damatges mai importants se concentrèron dins los airals litorals, coma las demoranças de primièra linha sus las ribas del Mississipí; de naus e gavarras tustèron contra los bastiments, veituras e ostals getats cap a tèrra, e l'aiga arribèt fins a 10–19 km a l'interior de las ribas.

A l'United States Army Corps of Engineers (USACE), los constructors del sistèma de digas, coma o prevei la lei del Contraròtle de las inondacions de 1965, se demandèt la causa de la destruccion dels sistèmas de proteccion que provoquèt l'inondacion a la Nòva Orleans. La responsabilitat de la rompadura e de l'inondacion foguèt atribuida als los cosses de l'armada en genièr de 2008, mas l'agéncia federala podiá pas èsser responsabla financièrament a causa de son immunitat sobeirana per la Lei de Contraròtle de las inondacions. Tanben se faguèt una enquèsta sus la responsa dels govèrns locals, federals e dels estats, que provoquèt la demission del director Michael D. Brown de l'Agéncia federala per la gestion de las Urgéncias (FEMA) e lo superintendent Eddie Compass del Departament de Polícia de Nòva Orleans (NOPD). Per contra, lo Gàrdia Còsta dels Estats Units d'America (USCG), lo Centre Nacional d'Auragans (NHC) e lo Servici Nacional de Meteorologia (NWS) foguèron generalament lausdas per lors accions, previsions precisas e de punts d'actualitat nombroses.

Cinc ans après lo passatge de l'auragan, de centenats de residents desplaçats de Mississipí e de Loïsiana vivián encara dins de lotjaments temporaris. La reconstruccion de cada seccion de la zòna sud de Loïsiana foguèt abordat dins lo rapòrt tecnic final del còs de l'armada LACPR identificant las zònas que tornèron pas èsser bastidas e los airals e edificis que se cal auçar.

Istòria meteorologica

Trajectòria de Katrina.

L'auragan Katrina se formèt en depression tropicala Twelve al sud èst de las Bahamas lo 23 d'agost de 2005, fruch de l'interaccion d'una onda tropicala e lo rèste de la Depression tropicala Ten. Lo sistèma atenguèt l'estatus de tempèsta tropicala lo matin del 24 d'agost e es a comptar d'aquel moment, quand la tempèsta foguèt nomenada Katrina. La tempèsta tropicala contunhèt d'avançar cap Florida, e venent un auragan solament doas oras abans de relargar entre Hallandale Beach e Aventura lo matin del 25 d'agost. La tempèsta s'aflaquissiá sus tèrra, mas tornèt a l'estatus d'auragan gaireben una ora après dintrar dins lo Golf de Mexic.

La tempèsta s'intensifiquèt rapidament après dintrar al Golf, creissent dempuèi la Categoria 3 fins a la Categoria 5 sus l'ecala dels auragans de Saffir-Simpson e sonque nòu oras. Aquel aument accelerat foguèt causat pel passatge de la tempèsta per las aigas inabitualament caudas del Loop Current, qu'aumentèt la velocitat de las ventadas. Lo dissabte 27 d'agost la tempèsta atenguèt la Categoria 3 d'intensitat dins l'escala de Saffir-Simpson la fasent lo tresen mai grand auragan de la sason. L'efièch del cicle de remplacament del mur de l'uèlh interrompèt son intensificacion, e mai causèt gaireben lo doblament del diàmetre. Katrina s'intensifiquèt encara rapidament, atenguèt la Categoria 5 pendent lo matin del 28 d'agost e la seuna fòrça maxim a 1:00 p.M. CDT del meteis jorn amb de vents sostenguts fins a 280 km/h e una pression centrala minima de 902 hPa. La pression minima del Katrina la faguèt lo quatren auragan de l'Atlantic mai intens de totes los tempses enregistrats, solament subrepassat mai tard pels auragans Rita e Wilma pendent aquela meteissa sason; èra tanben l'auragan mai intens jamai enregistrat dins lo Golf de Mexic fins ara, quitament s'aquel foguèt passat per Rita.

Katrina faguèt sa segonda relargada a 6:10 a.M. CDT del diluns 29 d'agost coma auragan de Categoria 3 amb de vents sostenguts de 205 km/h près de Buras-Triumph (Loïsiana). Al tocar tèrra, la fòrça dels vents de l'auragan s'atenuèron cap 190 km dempuèi lo centre e la pression centrala de la tempèsta èra de 920 hPa. Après depassar lo sud èst de Loïsiana e Breton Sound faguèt una tresena relargada près de la frontièra entre Loïsiana e Mississipí amb de vents sostenguts de 195 km/h en mantenent encara una intensitat de Categoria 3.

Katrina aviá encara de fòrça dins lo Mississipí, quitament se ne perdava per aténher 240 km a tèrra près de Meridian (Mississipí). S'aflaquissiá per venir una tempèsta tropicala près de Clarksville (Tennessee), e los seus efèctes se podèron sentir fins a l'èst de la region dels Grands Lacs d'America del Nòrd lo 31 d'agost, quand foguèt absorbada per una linha frontala. La tempèsta extratropical ne resultant s'anèt rapidament al nòrd-èst, tocant la zòna èst de Canadà.

Impacte

In Katrina's Wake - cortmestratge de la NASA. (En anglés)

Mòrts per estat

Alabama	2
Florida	14
Georgia	2
Kentucky	1
Loïsiana	1.577*
Mississipí	238
Ohio	2
Total	1.836
Desapareguts	135
*Includes out-of-state evacuees counted by Loïsiana

Lo 29 d'agost l'onda de tempèsta provocada pel Katrina causèt 53 falhas dins las digas de Nòva Orleans provocant que l'ochanta per cent de la vila foguèt negada. Un estudi de la Societat Americana dels Engenhaires Civils de junh de 2007 avancèt que dos terces de las inondacions produsidas avián estats causats per de multiplas falhas fòra dels barris de conteniment de la vila. Se mencionèt pas las pòrtas idraulicas que se barrèron pas. L'onda de tempèsta devastèt tanben las còstas de Mississipí e d'Alabama, fasent de Katrina lo catastròfa naturala mai costosa e destructritz de l'istòria dels Estats Units d'America, e l'auragan mai murtrièr dempuèi l'auragan d'Okeechobee de 1928. Lo còst total de l'auragan Katrina s'atenguèt $81.200  milions (USD 2005) doblant gaireben la tempèsta mai costosa precedenta, l'auragan Andrew, comptant l'inflacion.

Lo compte de las victimas mortalas confirmadas (lo total dels mòrts dirèctes e indirèctes) atenguèt 1.836, subretot en Loïsiana (1.577) e de Mississipí (238). Tamben faguèt 135 desapareguts en Loïsiana, e fòrça mòrts indirèctes, mas es gaireben impossible de determinar la causa exacta d'unas victimas mortalas. Lo govèrn federal declarèt una zòna de catastròfa naturala sus un airal de gaireben 233.000 km2, un airal tan grand coma lo Reialme Unit.

S'estima que l'auragan daissèt tres milions de personas sens electricitat. Lo 3 de setembre, lo secretari de  la Seguretat Intèrna Michael Chertoff descriguèt las consequéncias de l'auragan Katrina atal "benlèu la pièger catastròfa o ensems de catastròfas," de l'istòria del país, fasent referéncia al quite auragan e a l'inondacion de Nòva Orleans.

En 2010, demorava encara de desgalhs dins unas localitats litoralas.

Consequéncias

Efièches sul mitan

Las islas Chandeleur, abans (esquèrra) e après (drecha) de Katrina, mòstran l'impacte de la tempèsta lo long de la zòna litorala.

L'auragan Katrina aguèt tanben un impacte important sul mitan. L'onda de tempèsta erodèt fòrça las broa dins las zònas litoralas demoran tota devastadas. Dins l'illa de Dauphin, situada a gaireben 150 km a l'èst del punt ont l'auragan relarguèt, lo sabla que compausava l'illa barrièra foguèt transportat dins lo braç de mar del Mississippí, sarrant l'illa cap a tèrra fèrma. L'onda e las grandas èrsas de Katrina arrasèron tanben las illas Chandeleu, que ja avián estat tocadas per l'auragan Ivan. Lo Servici Geologic dels Estats Units estima que 560 km2 de tèrra desapareguèt dins l'aiga a causa de l'auragan Katrina e Rita.

Las nòvas massas d'aiga venguèron l'abitat de mamifèrs marins coma lo Pelican marron, la tortuga marina, peisses, e d'espècias migratòrias coma lo guit de cap de roge. Gaireben 20% dels paluns locals demorèron negats per sempre en consequéncia de la tempèsta.