Arda

Arda es lo mond ont se debanan los faches de gaireben tota l'òbra de Tolkien. Arda includís los continents de la Tèrra Mejana e Aman a mai dels oceans que los desseparan. Es una part d' Eä, çò es lo mond e tot çò que i a dins.

Arda foguèt creada, amassa amb la rèsta d'Eä, amb la musica dels Ainur pels filhs d'Iluvatar (çò es los elfs e los umans). Al començament èra un mond plan, los continents avián totes un grand ocean al torn d'eles nomenat, Ekkaia e desseparats per Belegaer, nomentada la Granda Mar. Pendent la Primièra Edat, l'airal nòrd e oèst de la Tèrra Mejana foguèt envasida per Beleriand, masa foguèt destrucha pendent la Guèrra de la Colèra.

Pendent la Segonda Edat, Numenor se levèt sus la Granda Mar pels Edain. Aquesta illa existiguèt pendent la màger part de la Segonda Edat mas foguèt puèi destrucha pel caractèr orgolhós de lors abitants pendent l'Enebiment dels Valar a l'ora de viatjar amb vaissèl vèrs l'òest, vèrs Aman. Aprés Numenor foguèt destrucha, Arda venguèt mai redonda. Aman finiguèt dins aquel mond e los solets abitants que i poirián arribar serián los elfs, en tot seguir lo camin drech balhat sonque a eles. Del còp qu'aquò se debanava, tanben foguèron creadas de nòvas tèrras e continents. Al sud de la Tèrra Mejana la Tèrra Escura e a l'èst Romenor, la tèrra del Solelh.

pas gaire abans de la fin de Numenor un pichon grop d'òmes dirigits per Elendil e los sieus filhs Isildur e Anarion), fugiguèt de la fin e marchèron vèrs l'oèst per colonizar aquela part de la Tèrra Mejana. Ansin formèron los reialmes de Gondor (pròche a Mordor, lo reialme de Sauron) e Arnor (prèp dels reialmes elfes de las Radas Grisas (Mithlond) e Rivendell). Foguèron aqueles reialmes d'elfes e d'umans que luchèron contra Sauron pendent la Tresena Edat.

La fin de la Tresena Edat venguèt pr'amor de la fin de Sauron car los hobbits Frodo Saquet e Samseny Gamgí destrusiguèron l'Anèl e pr'amor de la fòrça de Gondor e Rohan e lors armadas, irigidas per Aragorn, membre de la Comunautat de l'Anèl. La Quatrena Edat comencèt amb fòrça d'espèr per part dels dunedain car pensavan qu'Aragorn foguèt lo fondator de l'Edat dels Òmes. Mai tard Arda seriá la planeta Tèrra coma la coneissèm uèi lo jorn. J.R.R.Tolkien diguèt en una carta qu'Arda èra la Tèrra, mas dins un temps fictiu.