Taròt francés
Lo taròt o taròt francés es un jòc de cartas se practicant mai sovent amb quatre jogaires, mas existís de variantas per tres e cinc jogaires.
Istòria e origina
modificarLos jòcs de cartas apareguèron en Euròpa a la fin del sègle XIV; serián estat introduchs d'Itàlia o de Catalonha.
Los mai ancians taròts coneguts uèi foguèron realizats per la familha Visconti de Milan dins la primièra mitat del sègle XV.
Las carte da trionfi o naipe a trionfi son mencionadas pel primièr còp a la mitat del sègle XV en Itàlia del Nòrd. Lo mot italian tarocchi e lo mot francés tarot son mencionats pel primièr còp al començament del sègle XVI.
Es al començament del sègle XVI que lo jòc de taròt arriba en França. Citat en 1534 per Rabelais dins Gargantua[1] e al vam fins a 1650, epòca on es jogat a tres seguent la règla de 1655, sembla qu'al sège XVIII en Provença. Retornat al vam a la fin dels sègles XVIII e XIX foguèt largament adoptat al sègle XX vèrs 1950 puèi serà establit la Federacion francesa de taròt en 1973 que consacrèt coma oficiala la règla modèrna de quatre jogaires, e se juga gaireben sempre amb las cartas modernizadas d'ensenhas francesas.
Las cartas
modificar
Las cartas de taròt son una version modernizada al sègle XIX de las cartas del taròt dich de Marselha.
Un jòc de taròt compta 78 cartas de jòc :
- Cinquanta e sièis cartas destriadas en quatorze cartas de las quatre ensenhas francesas tradicionalas: pica, còr, carrèl e flor. Dins cada ensenha las caras son rei, dama, cavalièr e vailet.
- Vint e una cartas son numeralas: son los atots, qu'an la prioritat sus las ensenhas. Lo numèro indica la fòrça de cada atot, del mai fòrt (lo 21) al mai fèble (l'1, nomena « petit »).
- L'« excusa », una carta marcada d'una estrala e representant un jogaire de mandolina. Ten un ròtle equivalent au joquièr del poker.
Pel jòc de taròt, los atots extrèmas, es a dire lo 21 e l'1, e tanben l'excusa, son los tres « bots ». Es a l'entorn d'aquestas cartas que s'organiza tota l'estrategia del jòc de taròt.
Aquestas 78 cartas forman un total de 91 punts que se comptan atal:
- sempre doas per doas. Una carta simpla deu sempre èsser comptada amb un bot, una onor (Rei, Dama, Cavalièr, Vailet) o una segonda carta simpla.
- cada parelh amb un bot e una carta simpla compta per 5 punts.
- cada parelh amb una ornor (Rei, Dama, Cavalièr, Vailet) e carta simpla compta segon l'onor respectivament per 5, 4, 3 e 2 punts.
- los autres parelhs de cartas (los 19 autres atots e las cartes bassas) comptan caduna per 1 punt.
- dins lo cas ont una carta demorariá sola a la fin del comptatge, va al camp q'emportèt la dona.
Format
modificarLo format de las cartas es mai long qu'aqueste dels jòcs de cartas del tipe bridge o poker. En efièch, lo nombre de cartas distribuidas essent pro grand (18 cartas per jòc de 4, 15 de 5 e 24 de 3), seriá malaisit de las téner en man amb lo format ordinari. Es tanben lo format de las variantas del Taròt de Marselha, que derivan aquestas cartas.
Las dimensions classicas d'una carta de taròt son de 60 × 112 mm.
Debanament d'una partida de quatre jogaires
modificarLo taròt foguèt inventat per quatre jogaires. Existís pasmens de variantas de tres o cinc jogaires.
Distribucion
modificarUn còp lo donaire designat, distribuís las cartas tres per tres en començant pel jogaire a sa drecha e dins lo sens antiorari. al total cada jogaire de quatre aurà 18 cartas, mentratan que distribuís, fa un talon de sièis cartas que causís coma li agrada. Pasmens, lo donaire pòt pas :
- metre pas mai d'una carta a l'encòp dins lo talon (varianta: pas mai de 3).
- metre una de las tres primièras o darrièras cartas del pilòt dins lo talon.
Dins lo jòc de tres, se distribuís las cartas quatre per quatre (vint e quatre per jogaire) e un talon de sièis cartas.
Dins lo jòc de cinc, cada jogaire aurà quinze cartas e lo talon compta tres cartas.
Se un jogaire li ven pas qu'un sol atot dins sa man e qu'aqueste atot es l'1 (petit), desvela obligatòriament sa man e la dona es anullada e se realiza una novèla distribucion. Se dich que lo petit es « sec ». Lo petit sec, acompanhat de l'excusa, n'anulla pas la dona. Aqueste cas pòt se produire après l'escart.
L'enquant
modificarL'enquant se debana en un torn, un còp las cartas distribuidas. Cadun son torn. Se lo jogaire estima que pòt pas prene ditz « passi », e se pensa poder ganhar, va causir una escomena entre aquestas quatre possibilitats:
- la presa (« preni ») ;
- la garda, que doblarà los punts (« gardi ») ;
- la garda sens lo talon, que quadruplarà los punts (« gardi sens ») ;
- la garda contra lo talon, que sextuplarà los punts (« gardi contra »).
Lo jogaire avent fach la melhora escomesa pren lo talon s'es una presa o garda simpla. Las sièis cartas son mostradas a totes, puèi lo prenaire las incorpòra dins son jòc. Deura alara escartar a l'amagat tant de cartas que constituiràn sos primiers punts de la dona. Se pòt pas escartar un rei o un bot. Se pòt escartar un atot sonque s'es pas possible de far autrament, e, alara, los mostrar a la defensa.
En cas de garda sens lo talon, aqueste es pas desvelat, torna al prenaire e los punts que conten seràn aponduts a son total en fin de partida. En cas de garda contra lo talon, aqueste es pas desvelat, torna a la defensa e los punts que conten seràn aponduts al total de la defensa en fin de partida
Eventualament, s'anóncia lo chelem après aver fa son escart; aquesta anóncia donarà una prima de 400 punts (se anonciat, e 200 dins lo cas contrari).
Se pas degun se pronóncia, se torna distribuir lo jòc.
Los contractes
modificarLos punts del contracte pel prenaire dependon del nombre de bots que ten dins sas plegas a la fin de la dona.
- sens bot, cal far al mens 56 punts ;
- amb 1 bot, cal far al mens 51 punts ;
- amb 2 bots, cal far al mens 41 punts ;
- amb 3 bots, cal far al mens 36 punts.
Las anóncias
modificarLa manada
modificarAver una manada, es aver dins son jòc un grand nombre d'atots (l'excusa comptant coma un atot). Un jogaire possedissent una manada pòt, se vòl, l'anonciar e la presentar los atots classificats dins l'òrdre descreissent, complèta e en un sol còp, just abans de jogar sa primièra carta. existís:
- La simpla manada: 10 atots (13 atots de tres jogaires, 8 de cinc) ; la prima es de 20 punts.
- La dobla manada: 13 atots (15 de tres jogaires, 10 de cinc) ; la prima es de 30 punts.
- La tripla manada: 15 atots (18 de tres jogaires, 13 de cinc) ; la prima est de 40 punts.
Aquestas primas gardan la mèsma valor quin que siá lo contracte. La prima torna al camp venceire de la dona. La manada deu èsser presentada en un còp, amb los atots classificats. L'excusa dins la manada indica que lo jogaire possedís pas d'autres atots.
Lo petit al bot
modificarSe lo petit fa partit de la darrièra plega, se dich qu'es « al bot ». Lo camp que realiza la derrièra plega, a condicion qu'aquesta contenga lo petit, benefícia d'una prima de 10 punts, multiplicable segon lo contracte, quin que siá lo resultat de la dona.
Varianta: las misèrias
modificarQuand un jogaire a pas d'atot dins sa man, pòt anonciar una « misèria d'atot » abans de pausar la primièra carta. Del mèsme biais, quand un jogaire ten pas de figura dins sa man, pòt anonciar una « misèria de cara ». L'anoncia se fa segon de cartas en man e pren pas en compte d'aquestas presentas o non dins lo talon.
Aquestas « misèrias » li autrejan una bonificacion (variabla segon las regions) qu'es levada dels punts de l'equipa ganhanta.
Debanament de la partida
modificarLo prenaira jogarà contra 3 adversaris que forman la defensa.
La primièra carta de la primièra plega, es jogada pel jogaire plaçat a drecha del donaire. Puèi cada jogaire jòga a son torn virant dins lo sens invèrse de las agulhas del relòtge. Lo jogaire avent realizat la primièra plega comença la segonda, e seguís del mèsme.
Lo jòc se debana alara segon las règlas seguentas:
- l'aviada de cada plega determina las cartas demandadas als autres jogaires. Se dich d'atot se s'agís de l'atot, o senon de color (e per exemple de pica). Se la primièra carta d'una plega es l'excusa, es la carta seguenta que determina la color jogada.
- a la color, es obligar de provesir a la color demandada se n'i a, mas pas de pujar (jogar una carta mai fòrta).
- se lo jogaire a pas de carta de la color demandada, se cal copar (jogar d'atot). Se un autre jogaire a ja copat, se cal subrecopar (copar amb un atot superior) quand se pòt. Senon, se pissa (soscopar) en jogant un autre atot.
- a l'atot, se cal pujar sul mai fòrt atot ja pausat (quitament s'aparten a un partenari) quand se pòt. Senon, se pissa (soscopar) en jogant que que siá autre atot.
- se desfalsa (jogar una carta de sa causida, de valor mendre) se lo jogaire possedís ni carta de la color demandada, ni atot.
- quinas que sián las constrenchas çai dessús, es possible de jogar l'excusa liurament, e per remplaça quina que siá autra carta, levat a la darrièra plaga de la dona. Permet pas de realizar una plega (levat en cas de chelem), mas demora la proprietat del camp que d'en primièr la ten. Aquesta que la jòga torna prene l'excusa e la plaça de lo pilot de sos ganhs. Ne pren, d'aqueste pilot, una carta sens valor (bassa carta de color o atot) que dona al camp qu'emportèt la plega per remplaçar l'excusa. Se l'excusa seriá jogada a la darrièra plega de la dona, aquesta cambia obligatòriament de camp.
- en cas de chelem ganhat pel camp Prenaire possedissent pas l'excusa, aquesta carta jogada normalament demora la proprieta de la Defensa e compte per 4 punts.
- en cas de chelem, lo prenaire se ten l’excusa la deu jogar en darrièr: li torna la plega.
Calcul dels punts e marca
modificarA la fin de la partida, se compta los punts contenguts dins las plegas del Preneire d'un costat, e dins aquestas de la Defensa d'autre part. Per ganhar son contracte, lo camp du Preneire deu realizar un nombre de punts minim indicat a la rubrica Contracte. Lo contracte es ganhat se lo nombre de punts es exactament realizat o superior, los punts supplementaris son de punts de ganhs; se lo nombre de punts es inferior, lo contracte es casut e lo nombre de punts mancants correspond a de punts de pèrda.
Tot contracte valent arbitràriament 25 punts, s'apond 25 punts al nombre de punts de ganh o de pèrda. Se multiplica aquesta marca segon l'enquent (veire aquesta rubrica). S'apon las primas de la menada, del pichon al bot e de chelem s'escacai.
Cada defendeire marcarà aquestes punts, los levant se l'atacant a realizat son contracte, los apondents se l'atacant casèt. L'atacant marcarà en positiu los punts donats per la defensa, en negatiu los punts ganhats per la defensa. Lo total de totes las marcas d'una dona deu èsser egal a 0.
Varianta de tres jogaires
modificarLa règle es gaireben la mèsma que per quatre jogaires. Los contractes son identics. Mas, las cartas sont distribuidas quatre per quatre (lo talon es encara constituit de sièis cartas). Cada jogaire recep vint e quatre cartas. La simpla manada es compasada de tretze Atots, la dobla manada de quinze Atots e la triple manada de dètz e uèit Atots.
Varianta de cinc jogaires
modificarLa règla es diferenta del jòc de quatre, amb per exemple « la crida al rei ». Lo jòc es leugièrament mai complicat, mas es plan mai aisit d'aprene.
Lo talon es constituit de tres cartas, cada jogaire recep quinze cartas. Los contractes son identics. La simpla manada es compausada d'uèit atots, la dobla de dètz e la tripla de tretze. Per la maca, lo calcul dels punts donat als defenedeires es lo mèsme que per quatre jogaires.
Quand un dels jogaires decidís de prene, deu, abans d'aver desvelat lo talon, cridar un rei. Aqueste que ten lo rei ven alara son partenari pel torn e demora amagat, tant del preneire que dels defendeires, fins al moment que pausarà la carta dins una plega.
Quand lo preneire possedís quatre reis, pòt cridar una dama (veire un cavalièr se ten quatre reis e quatre damas o un vailet se ten quatre grands mariadatges). Pòt tanben se gridar se mèsme cridant un rei fasent partit de son jòc. Se la carta cridada es dins lo talon o se lo preneire se cridèt se mèsme, alara lo preneire jòga sol contra los quatre autres jogaires (defendeires). Senon lo tenent de la carta cridada ven son partenari (associat) e lo jòc se fa dos (lo preneire e l’associat) contra tres.
L’aviada pòt pas se far dins la color de la carta cridada pel preneire levat s'aquesta aviada se fa de la quita carta nomenada. Lo partenari del prenaire deu pas se far conéisser atal al camp atacant fins a que pause lo quita rei, quitament se son comportament de jòc daisse pauc d’illusions als adversaris: pòt donar de punts al prenaire o son petit.
Los punts sont atribuits, en mai o en mens segon que se capite o se casa, entre los dos atacants en proporcion de dos terces pel preneire, un tèrç pel partenari. Los punts son multiplicats per quatre per l'atacant se joguèt sol contre quatre. Lo total de las cinc marcas (del preneire, del partenari e de cadun dels tres defendeires) es donc egal a 0.
Nòtas e referéncias
modificar- Nòtas
- ↑ Daniel Daynes, Le Tarot, ses règles et toutes ses variantes, Bornemann, avril 2000, page 64, ISBN: 9782851826220
- Referéncias
Annèxes
modificarBibliografia
modificar- (en) Michael Dummett, The Game of Tarot. From Ferrara to Salt Lake City, Duckworth, 1980
- (en) Michael Dummett et John McLeod, A History of Games Played with the Tarot Pack, Edwin Mellen Press, 2004, Vol. 1 ISBN: 9780773464476, vol. 2 ISBN: 9780773464490
- Giordano Berti, Tiberio Gonard, Les tarots Visconti: les plus anciens tarots du monde, Éditeur De Vecchi 2007, ISBN: 978-2732888705
- Giordano Berti, Storia dei Tarocchi, Mondadori, Milan 2007, ISBN: 978-88-04-56596-3
- Ingrid Sénépart, Cartes à jouer et Tarot de Marseille, Thierry Depaulis, Jean-Pierre Seguin, Joseph Billioud, Dominique Samanni, Danièle Giraudy, Josepha Jullian, éditions Alors Hors du Temps, 2004, ISBN: 2951793278
- Noël Chavey, Le jeu de tarot : de l'initiation à la compétition, éditions Solar, ISBN: 9782263025426.
- F. Sarian - D. Daynes, Le Tarot : ses règles et toutes ses variantes, D. Daynes, éditions Bornemann, ISBN: 9782851826220
- D. Daynes - T. Bonnion, Les cent plus belles donnes de tarot : Le tournoi des maîtres, éditions du Rocher, ISBN: 9782268016337
- Daniel Daynes, Testez votre niveau au tarot : Méthode progressive du jeu de tarot, éditions du Rocher, ISBN: 9782268012605
- Daniel Daynes, Perfectionnez seul votre tarot : 30 problèmes, 30 donnes, éditions du Rocher, ISBN: 9782268024554
- Daniel Daynes et Thierry Bonnion, Les bases du Tarot, éditions Bornemann, 1997, ISBN: 2-85182-560-7
- PDF Règlement officiel du jeu de tarot édité par la Fédération française de tarot, fichier PDF consultable en ligne.