Pterosaures deth cretacèu

Dempús deth jurassic auem eth periòde deth cretacèu, er inici deth qual ei hè 144 milions d'ans e finisquèc hè 65 milions d'ans. Aguest periòde final deth Mesozoic, eth mès long, demorèc 79 milions d'ans.

Pendent eth cretacèu que i agueren tanben plan de cambis e es pterosaures es hèren mès e mès grani. Quauqu'ns deri auien ues ales de demest 2,5 2 2,75 m de longada.

Pendent eth cretacèu superior i aueren plan d'aiguats en tot eth mond, es continents contunharen moient-se e se formaren plan de nautes montanhes dera Tèrra d'aué.

Dus supercontinents, Laurasia en eth nòrd e Gondwana en eth sud se dessepararen. En er inici deth cretacèu, America deth Sud e Africa encara èren amassa mès entàra fin deth periòde ja s'auien desseparat mès de 2000 km: er Atlantic deth sud qu'ère vadut. America deth Nòrd e Eurasia encara èren amassa. En eth sud, Austràlia, Antartida e Índia tanben se dessepararen de Gondwana.

Aguesti cambis tanben afectaren eth clima e eth desvolopament des plantes e animals. Neishen es prumères plantes amb flor e es prumèrs arbes de fulhatge persistent. Es dinosaures encara èren es animals dominats en tèrra e quauqu'ns artenhéren eth tuc dera sua linha evolutiua. Tot e qu'es audèths ja èren nombrosi e auien conquistat diuersi abitats, es pterosaures encara dominauen er aire.

S'an trapat pterosaures deth cretacèu en toti es continents a excepcion dera Antartida qu'a mès depaus marins. Totun, sonque espècies de coa cuerta, es Pterodactyloidea, demoraren pendent eth cretacèu.

Es pterosaures de coa cuerta, es Rhamphorhyncoidea auien pas suberviscut eth pas deth jurassic tàth cretacèu. Era caracteristica comuna ei un creishement des grans en tamanh. Eth pterosaure mès gran deth jurassic auia un ala de 2,5 m mès pendent eth cretacèu inferior ja n'auien damb 6 m e se n'an trapat enquia de 12 m. Aguesti pterosaures èren es creatures mès granes voladores qu'an demorat jamès sus era Tèrra.

Entàra fin deth cretacèu es oceans arretrocediren de plan d'airaus continentals. Pr'açò que i aguèc un reheiredament e diuerses zones climatiques cambiaren. Alavetz, hè 65 milions d'ans, entàra era fin deth cretacèu, tot finisquèc. I aguèc un escandiment general e es dinosaures, ictiosaures, plesiosaures, mosasaures e pterosaures atau coma plan d'invertebrats marins desapareisheren dera Tèrra.

Es prumèrs uassi de pterosaure se traparen en Anglatèrra. Es trapèc Gideon Mantell, un doctor qu'en 1827, prèp de Cuckfield, en Sussex, en un lòc on auans ja auia trapat fossils d'Iguanodon.

Es estrats de fossils èren depaus d'aigua e sable d'arrius e mars e se formaren en eth sud d'Anglatèrra pendent eth cretacèu inferior. Son coneguts coma Wealden, ua formacion geologica que tanben se trapa en Belgica, eth nòrd de França e eth nòrd-oèst d'Alemanha. Mantell siguec eth prumèr qu'arreconeishèc es prumèrs uassi de pterosaure que dempús dintraren laguens deth genre d'Ornithocheirus.

Es prumères despulhes de pterosaure deth cretacèu anglés sigueren descrites en 1845. Èren tanben es prumèrs pterosaures mès grani qu'es deth jurassic. Er ala hèia demest 2,5-2,75 m. Richard Owen, er anatomista, creèc eth terme dinosaure, mès pensèc quère pas possible que ia aguessen auut creatures voladores tan granes e, sustot, que podien pas éter de nat manèra, animals de sang cauda.

Hònt: The Illustrated Directory of Dinosaurs and Other Prehistoric Creatures, Greenwich Editions, 2005