Glèisa de Jesucrist des Sants des Darrèri Dies

Era Glèisa de Jesucrist des Sants des Darrèri Dies (var. Glèisa de Jèsus Crist dels/dei/daus Sants dels/dei/daus darrièrs jorns o Glèisa de Jèsus Crist deus Sants deus Darrèrs dias) o Glèisa Mormona, ei era organizacion mès grana deth movement deth mormonisme, ua denominacion restauracionista deth cristianisme. Era sedença dera glèisa se tròbe a Salt Lake City, Utah, as Estats Units. Siguec fondada per Joseph Smith çò 6 d'abriu, 1830 a Fayette, Nòva York. Dempús dera persecucion qu'experimentèren, era sua percaça der estat de Missorí, e er assassinat de Joseph Smith a Illinois, Brigham Young dirigic a un grop de pionèrs mormons ara region de Utah, a on s'establiren permanentaments. Aué era glèisa a entre 8 e 10 milions de membres arreu deth mon. Es membres dera Glèisa de Jesucrist des Sants des Darrèri Dies se considèren crestians, mès diden non apartier a cap tradicion ortodoxa, catolica o en tot protestar. Eri cren qu'era glèisa mormona ei era restauracion dera glèisa originau establida per Jesucrist. Bères glèises crestianes non considèren eth mormonisme ua denominacion crestiana, donques que i a fòrça diferéncies substanciaus es es credences sus era natura de Diu e de Jesucrist.

Temple Principau e Sedença dera Glèisa mormona a Salt Lake City

Istòria

Fotografia de la Arbreda Sagrada per George Edward Anderson, aprox.. 1907.

La Glèisa de Jesucrist dels Sants dels Darrièrs Jorns aguèt los sieus inicis quand lo jove José Smith (nascut lo 23 de decembre de 1805 en Sharon, comtat de Windsor, estat de Vermont als Estats Units) a l'edat de 14 ans, viviá en Palmyra (Nòva York, Estats Units). Smith relata qu'après aver legit a Santiago 1:5-6; "E se qualqu'un de vosautres a fauta de sabença, demandatz-la a Dieu, lo que dona a totes abundantment e sens retrach, e li serà donada. Mas demande amb fe, en dobtant pas brica; perque lo que dobte es semblable a l'onda de la mar, qu'es rosigada pel vent e tirada per una banda a una autra"; e d'aver-lo meditat en lo sieu còr, aucèt una oracion a Dieu, que reporta aver agut una vision celestial de Dieu Pari après el e Jesucrist, que ne diguèt:

«Vegèri una colomna de lum, mai brilhant que lo sol, dirèctament naut de lo mieu cap; e aquela lutz gradualment descenèt fins a pausar sus mi. (...) En reposant sus mi la lutz, vegèri en l'aire naut de ieu a dos Personatges, lo fulgor qu'e glòria n'admeton pas descripcion. Un d'eles me parlèt, en me cridant per lo mieu nom, e diguèt, en soslinhant a l'autre: Aquel es lo mieu Filh Aimat: Escota'l!"»

Lo jove Smith indiquèt que, en la siá vision, coneguda coma "La Primièra Vision":

«"Se me respondèt que li caliá pas me jónher a cap, perque totas èran en error; e lo personatge que me parlèt me diguèt que totes los sieus credos èran una abominació a la siá vista; que totes aqueles professors s'èran pervertits; qu'amb los sieus pòts m'aunoran, mas lo sieu còr es luènh de ieu; ensenhan coma doctrinas los manaments dels òmes, en avent aparència de pietat, mes en negant l'eficacitat d'ela".»

En lo cors dels ans que seguiguèron la primièra vision, Smith comencèt a predicar qu'aquela e una sèria addicionala de teofanies li instruirien a organizar la glèisa de Jèsus en epòcas modèrnas. Lo 21 de setembre de 1823, Smith referiguèt que se li foguèt indicat ont trobar unes ancians registres escriches en planxes d'aur, lo contengut que ne seriá un compendi de la preïstòria d'America. S'afirma en lo libre, qu'un profèta cridat Mormó faguèt un compendi cap a l'an 385 dC fòrça registres dels descendents d'un grop d'immigrants provenentes dempuèi l'ancian reialme d'Israèl, qual arribèron navigaire a America aperaquí 600 ans abans de Crist, e qu'aurián donat origina en partida als poblants amerindis trobats ailà pels colonizadors Europèus.

Tot aquel compendi d'istòrias, generacion après generacion de las istòrias e cresenças religiosas dels susdits immigrants, foguèt reculhit en un sol libre, conegut uèi coma Lo Libre de Mormó. Moròni, lo filh de Mormó, amagariá lo libre cap a l'an 421 dC en un pujol, a l'ora d'ara coneguda coma montarà Cumorah, dins l'Estat de Naua Yòrk. En 1823, Moròni, ja un èsser ressuscitat, en forma d'àngel, se li apareguèt al jove Joseph Smith e li diguèt que Dieu voliá que tradusiguèsse los ancians registres. Lo Libre de Mormó conten tanben lo relat de la visita que Jesucrist realizariá a America après la siá resurreccion.

A junh de 1829 Joseph Smith tramitèt los dreches d'autor del libre e amb l'ajuda de Martin Harris, Oliver Cowdery e David Whitmer, lo libre se publiquèt pel primièr còp al començament de 1830 en anglés e cap a 1886 en espanhòl e d'autres idiòmas.

Mission

La mission de la Glèisa de Jesucrist dels Sants dels Darrièrs Jorns es convidar las personas a venir a Crist e se perfeccionar en El. Aquela mission a tres fasas qu'ajudan als membres e qu'o li son a el pas, a progressar mai en la siá vida tant de manièra temporala coma esperitala e son lo fondament de las tradicions e costums de la Glèisa:

• Primièr: "Proclamar l'Evangèli"; dempuèi la siá origina la glèisa es estada coneguda per los sieus programas missionals. Dempuèi mainat los se persuadeix e incentiva als membres de la glèisa perque serviscan una mission entre los 19 e 25 ans. Aqueles joves sòrton de las siás vilas natalas per prestar lo sieu temps e lo sieu esfòrç pas remunerat per dos ans predicant l'evangèli, en cobrint cada missioner la despensa de lo sieu servici. Aquela despensa pels missioners nòrd-americanes sòrt de los sieus fons personals, del temps que los missioners de fòrça autres païses emplegan lo fons de la mission locala, lo que retribuïxen a la fin de las siás missions.

• Segond: "Perfeccionar als sants", nom que li donan als sieus membres; aquela mission conta amb multiples programas, coma l'orientacion familiala, que los membres de la glèisa se visitan unes a unes autres amb l'objectiu de fortificar l'esperit e sarrar a la glèisa que se li son separats a el d'ela. Autre programa es la nuèch de larèr, establida oficialament dins la glèisa los diluns a la nuèch, ont los parents en una reünion amb la familha ensenhan l'evangèli en los sieus larèrs.

• Tresen: "Redimir als mòrtes", cridada òbra vicaria, importanta dempuèi los inicis de la Glèisa e exclusivitat entre lo cristianisme, compren lo baptisme pels mòrtes. Aquela doctrina dona importància a provesir d'ordenanças que li moriguèron a el ja sens la coneissença de Crist. L'esfòrç a la recèrca d'ancestres es primordiala dins d'aquela Glèisa (per los sieus membres), e es lo fondament de la contribucion genealogica internacionala de la Glèisa. Autras ceremònias en favor dels mòrtes, coma lo matrimòni etèrne, arriban en los temples de la Glèisa.

Es escritures mormones

Era doctrina mormona establís era revelacion contunhe, ei a díder, çò canon des Escritures Sagrades ei daurit, e non solaments conten ara Bíblia, mès ath Libre deth Mormó, era Doctrina e es Pactes, era Pèrla de Gran Prètz, e es Articles dera Fe. Aguestes escritures conformen les Òbres Estandard dera Glèisa Mormona. Maugrat açò, quina declaracion que sigue des autoritats generaus, particularaments dera presidéncia dera glèisa son escritures sagrades non canonitzades. Es membres dera glèisa mormona les cau acceptar aguestes declaracions coma escritura sagrada contemporanèa. Cossent ara doctrina mormona, principauments obtenguda deth Libre deth Mormó, Jèsus visitèc enes pòbles de Nòrd-America entà predicar er evangèli dera salvacion. Eth libre declare que i aueren dues granes civilizacions en America, ua representada pes jaredites que i arribèren dempús dera confusion des lengües ena Tor de Babel, e er aute gessec de Jerusalèm eth 600 a.C., E se separèc era dues nacions, es nefites e es lamanites. Dempús de mil ans, es civilizacions sigueren destruïdes, a excepcion des lamanites, quali sigueren es antecessors des amerindis nòrd-americani. Non i a, mès, evidéncia istorica ne arqueologica sus era existéncia d'aguestes civilizacions en America.

Teologia dera deïtat

Ua diferéncia principau dera teologia mormona ei era doctrina dera deïtat, era oposicion ara doctrina tradicionau dera trinitat. Cossent as mormons, Diu, Jesucrist e er Esperit Sant son tres persones separades que conformen era deïtat. Es tres membres dera deïtat son etèrni e egalaments divini, mès an papèrs diferenti. Diu a un quite còs, e Jesucrist tanben a un quite còs distint ath còs de Diu Pari. Es tres, mès, constituïssen ua deïtat, "un Diu" er es auti sensi possibles, principauments junhudi era intencion. Eth mormonisme hemna es madeishi atributs as membres dera deïtat qu'era rèsta des denominacions crestianes dan ara trinitat: omnipotència, omnisciència, benevolència, eternitat, immutabilitat, immortalitat, immanència er eth univèrs, mès non an transcendéncia sus er univèrs: Diu ei er organizador dera matèria, mès tota era matèria a tostemp existit e tostemp existirà. Era immutabilitat de Diu sonque afècte es sues creatures e eth sòn estatus futur, mès non eth sòn estatus passat, donques que, cossent as escrits de Joseph Smith (encara que non se considère part dera escritura canonitzada), Diu Pari ei un òme qu'a estat exaltat ar estatus de Diu. Es mormons tanben crotzen, encara qu'aguesta doctrina non ei canonica, que Diu ei eternament maridat damb ua Mair Celestial, era quau ei atau coma eth Pair er estatus. Era sua identitat, mès, a estat protegida er anonimat, peth Pair Celestial, e per açò, arrés non coneish eth sòn nòm. Atengut que i a granes diferéncies era era doctrina mormona e era rèsta des denominacions crestianes, fòrça protestants e catolics non considèren eth mormonisme ua glèisa crestiana, e mès que mès considèren qu'era sua doctrina dera deïtat ei politeïsta. Es mormons, pera sua banda, se considèren henoteistes o monolatrístics. Bèri mormons tanben crotzen era era existéncia d'auti dius o sers divini que non an importància era era salvacion der òme. Mès ne l'adoració, es mormons crotzen er un Diu, cossent ara descripcion dada peth Libre deth Mormó. A diferéncia d'aguesta doctrina, es glèises protestants, anglicanes, catoliques e ortodòxes cren que Diu ei un èster (ousia) e simultanèaments tres persones (hypostases).

Eth matrimòni e era poligàmia

Fin finau, ua auta caracteristica unica dera doctrina mormona siguec era practica dera poligàmia, nomentada pes membres dera glèisa "matrimòni plurau". Joseph Smith, Briham Young e d'auti caps sigueren maridadi damb mès d'ua hemna, mès dempús dera declaracion d'eth "Manifèst" peth president Wilford Woodruff çò 1890, es membres les calie aubedir es leis matrimonials deth país. Dempús deth Manifèst es membres mormons de Mexic e deth Canadà contunhèren de practicar eth matrimòni plurau. Eth 1904 se proclamèc eth "Dusau Manifèst" qu'establiren damb eth que cap membre dera glèisa mormona li cau auer mès d'ua hemna, en tot dar fin ara doctrina dera poligàmia. Aué, es matrimònis pòden èster sageradi per tota era eternitat (ei a díder, es persones contunhen maridades dempús dera mòrt); ua veuda pòt maridar-se un autre viatge, mès a estat sagerada damb un solet òme.

Oracions

Las oracions publicas e son dirigidas a "Paire Celestial", ofriguèt lo nom de Jesucrist, e seguit Amén. Quand la pregària se fa en public, es abitual que los participants dison "de mai" a la fin de l'oracion. Los membres de parlar anglés son benvenguts a utilizar "the", "thou", "thy" e "thine" (tu), quand se dirigisson a Dieu coma una forma de familiaritat e respècte. Los membres que parlan d'autres idiòmas utilizar lo familial per çò qu'es d'una sintaxi similara a l'oracion. La majoritat de las oracions son improvisades e se pòt far de genolhs, de pè o segut o d'autras. Inclinar lo cap e doblar los sieus braces pendent la pregària es comuns e fomentar.

Organizacion

Lo Centre d'Administracion de la Glèisa de Jesucrist dels Sants dels Darrièrs Jorns en Saut Lake City

Era glèisa, restaurada eth 6 d'abril de 1830, afirma èsser era restauracion de la Glèisa originala qu'a existit en totas es epòques dera tèrra e que demorèt en apostasia dempuèi eth martiri des apostòls de Jesucrist. Era Glèisa es dirigida per ua organizacion qu'afirma èsser istoricament semblabla a era daissada pes apostòls de Jesucrist, amb profètas e apostòls en presidint a'ra glèisa. En tal respècti José Smith, Filh (Joseph Smith Jr., 1805-1844), e es autres profètas que li an succedit son de considerats profètas, cadun aconselhat per un quòrum de dotze òmes considerats apostòls.

Umanitaris

La Glèisa de Jesucrist dels Sants dels Darrièrs Jorns crei que lo servici umanitari es una part essenciala de la siá mission (Faches 10:38). L'ajuda umanitària de la Glèisa de Jesucrist dels Sants dels Darrièrs Jorns se dona a aqueles qu'o an de besonh, ailà ont viscan e siatz quina siatz la religion, la siá raça, l'etnia o lo sieu sistèma politic. Los fons pel foncionament d'aquelas organizacions dependon de volontaris e de donacions dels membres de dejun de la Glèisa.

La Societat de Socors

Vièlh ostal de la Societat de Socors de l'EJSDD a Santa Clara, Utah.

Lo 1842, José Smith organizèt la Societat de Socors, amb l'objectiu de porgir alleugeriment als membres de la glèisa qu'o an de besonh. La Societat de Socors contunha de complir amb la mission d'uèi, del temps que la Glèisa a agrandit las siás activitats umanitàrias.

En los primièrs ans de la Glèisa après la siá fondacion lo 1830, l'accion umanitària foguèt se va sistematicament desaccelerar a causa de la pèrda de membres e de las persecucions en cors. Permanent de la glèisa la primièra organizacion umanitària foguèt establit lo 1955 a la Brigham Young University (BYU).

Centre Umanitari

Plaça del Benestar o Welfare Square

Bastit lo 1991 als entorns de Temple Square, près del Temple de Saut Lake a Saut Lake City, lo Centre Umanitari de la Glèisa de Jesucrist dels Sants dels Darrièrs Jorns (LDS Humanitarian Center) es destinat a respondre a situacions de la vida d'emergéncia e per sosténer dins los programas de la Fondacion SUD (Fondacion dels Sants dels Darrièrs Jorns).

La se nomena tanben Plaça de Benestar.

Fondacion LDS

La Fondacion dels Sants dels Darrièrs Jorns (LDS Foundation), tanben conegut coma LDS Charities es una de las brancas de la Glèisa de Jesucrist dels Sants dels Darrièrs Jorns. Aquela organizacion a coma objectiu ajudar las familhas pauras dins lo mond mejançant l'aument de la siá autonomia, la siá salut e l'educacion, e prestar assisténcia en situacions d'emergéncia causada per guèrras o desastres naturales. Ajuda se concedís a aqueles qu'o an de besonh, ailà ont viscan e siatz quina siatz la religion, la siá raça, l'etnia o lo sieu sistèma politic. Los fons pel foncionament de la Fondacion dels Sants dels Darrièrs Jorns, basat en lo volontariat, arribèt lo present dels membres de dejun de la Glèisa.

Lo magasèm de l'avesque

A nivèl local, la botiga es dins lo programa de supòrt de l'avesque de parents de la Glèisa de Jesucrist dels Sants dels Darrièrs Jorns. Se beneficia las familhas de la glèisa qu'o an de besonh. Un magasèm de l'avesque (tanben conegut coma lo "magasèm del Senhor '), a la glèisa de Jesucrist dels Sants dels Darrièrs Jorns se fa referéncia generalament a una basa de recorses utilizats pels avesques de la Glèisa per porgir de bens als besonhs. Las existéncias de magasèm de neurituds basicas e articles domestics essenciales.

La botiga de l'expression "de l'avesque" se pòt tanben utilizar en sens figurat per designar tot lo temps, talents, servicis de coneissenças tecnicas, equipas, compassiu, e de recorses financièrs dels membres de la glèisa disponibla per lo sieu usatge servir als besonhs.