Lucky Luke

Lucky Luke es una seria de benda dessenhada bèlga d'oestèrn umoristic creada pel dessenhaire bèlga Morris dins l'Almanac 1947, un fòra-seria del jornal Spirou publicat en 1946. Morris es ajudat, a partir de la novena istòria, per mantun scenarista, dont lo mai famós es René Goscinny. Dempuèi la mòrt de Morris en 2001, lo dessenh es assegurat per Achdé.

La seria met en scèna Lucky Luke, vaquièr solitari al Far West, conegut per èsser « l'òme que tira mai lèu que son ombra », acompanhat per son caval Jolly Jumper e de temps en temps pel can Rantanplan. Pendent sas aventuras, deu restablir la justícia dins lo Far West en percaçant de bandits dont los mai coneguts son los fraires Dalton. La seria es enrabassada d'elements umoristics que paròdian las òbras d'oestèrn.

En 2021, la seria compta 80 albums, pareguts bèl primièr a las edicions Dupuis puèi Dargaud e enfin Lucky Comics. Cada istòria es tanben estada prat-publicada dins un jornal : entre 1946 e 1967 dins Spirou, entre 1967 e 1973 dins lo jornal Pilote, entre 1974 e 1975 dins Lucky Luke, de 1975 a 1976 dins l'edicion francesa de Tintin, puèi la seria càmbia de supòrt entre las istòrias amb Spirou e Pif Gadget, mas tanben dins de revistas coma Paris Match o VSD.

S'agís d'una de las bendas dessenhadas mai conegudas e las mai vendudas en Euròpa, es estada traducha dins de nombrosas lengas. La seria es tanben estada adaptada sus de nombroses supòrts, en longmetratges d'animacion e serias animadas per la television, en films, videojòcs, joguets e jòcs de societat. Lo tèrme « Lucky Luke » es dempuèi vengut dins las societats francesa e bèlga sinonima de rapiditat.

Synopsis

La seria met en scèna lo personatge de Lucky Luke, conegut per èsser « l'òme que tira mai lèu que son ombra », acompanhat de son caval Jolly Jumper. Fa regnar la lei dins l'Oèst american e afronta de bandits istorics o inventats dont los mai coneguts son los fraires Dalton.

Censura

La seria foguèt sovent censurada, en particular en França a causa de la lei de 1949 sus las publicacions per la joventut, puèi a partir de 1955 en Belgica ont lo governament acusa la benda dessenhada de pervertir la joventut. Atal la fin de la dotzena istòria Fòralei es estada cambiada, perque jutjada tròp sagnosa. Dins la fin classica de l'istòria, Bob Dalton es arrestat per Lucky Luke, puèi se descobrís après qu'es mòrt, mas es pas dich qu'es Lucky Luke que l'a abatut. La fin de l'istòria presenta dins la reedicion de la colleccion « Gag de pòcha » de 1964 es completament diferenta puèi que se vei Bob Dalton se morir après qu'una bala — que se supausa tirada per Lucky Luke — li a traversat lo cap. Aquela fin explica melhor l'òdi, dins l'istòria Los Cosins Dalton, dels fraires Dalton, cosins dels Dalton de l'istòria Fòralei, de cap a Lucky Luke. Es la fin censurada que serà publicada dins lo jornal Spirou en 1952. L'istòria Billy the Kid foguèt tanben censurada. Un pòst ont se vesiá Billy the Kid alara nenet chucar un révolver, foguèt censurada pel comitat francés al nom de la moralitat e del bon gost. Calrà esperar 1981 per que lo dessenh original siá restablit dins l'album.

Pendent l'adaptacion de la seria en dessenh-animat pels estúdios americans Hanna-Barbera Produccions, d'unas caracteristicas de la seria van èsser suprimidas, a començar per la cigarreta remplaçada en 1983 per una briga de herbee per contentar als lobbys anti-tabat americans. Dins lo meteis registre los estereotips de cap als mexicans que fan la dormida, los chineses sistematicament lavaires o restaurators e los amerindians que parlan pichon negre van desaparéisser de la sérieParfois, per paur de la censura, los editors s'autocensurent, d'autant mai que lo jornal Spirou dispausa d'un « aconselhar » religiós, en la persona del jesuita Philippe Sonet. Atal lo dessenhaire Morris, deguèt recomençar quatre o cinc còps la cobèrta de l'album Los Rivals de Painful Gulchc 3, los editors trobant las diferentas cobèrtas fòrça tròp violentas (los dos protagonistas de l'istòria se tiravan dessús o de l'alcoòl èra visible al primièr plan). Los autors tanben s'autocensurent : las dançairas de pachaca apareisson pas qu'a la debuta de las annadas 1970 ; pendent las scènas de pendeson la còrda es amagada ; los tablèus dels saloons amb de femnas leugièrament vestidas son remplaçats per d'escondons negres.

Aquela censura, constituïssent segon Francis Lacassin una « negacion meteissa de l'oestèrn », pesava pro pesugament sus Morris, qu'en març de 1966 a dessenhat pel jornal estudiant bèlga Lo Ponch un pòst ont Lucky Luke beu de whisky a jaba, calada los que l'anuèjan, e passa una nuèch torrida amb una dançaira de pachaca, çò que suscita la colèra de Jolly Jumper.

Cançon de fin

Una constanta a la fin d'una istòria es la partença de l'eròi sus son caval, de cap al solelh colc e cantadís :

« I'm a poor lonesome vaquièr and a long long way from home. »

(Soi un paure vaquièr solitari e fòrça luènh de mon ostal.)

Es dins l'istòria Lucky Luke contra Cigarreta Cæsar presenta dins l'album no 3 Arizòna qu'interprèta pel primièr còp sa cançon, mas es a partir de l'istòria Dels ralhs sus la prada dins lo noven album que torna a cada fin d'aventura. Aquela tornada es desviada mantun còp coma dins l'istòria La Promesa de Lucky Luke, ont Lucky Luke canta una version mai longa, parlant de sas pensadas sus las femnas o encara a la fin de l'istòria A l'ombra de las derricks, ont Lucky Luke s'écrie « E nòstre Tèxas, ont i a pas de petròli ! ». Goscinny aurà pas resistit a la temptacion de plaçar un gag. Lo mot « Fin » que fa el tanben partida del tablèu de la darrièra casa es de còps modificat coma dins l'istòria Ma Dalton ont es escrich en ponch de crotz e dins l'istòria Lo Duc Grand ont lo mot es escrich en rus.