Lo Malaut Imaginari

Le Malade imaginaire (Lo malaut imaginari) es la darrièra comèdia escricha per Molière. Es una comèdia-balet en tres actes (comportant respectivament 8, 9 et 14 scènas), representada al Teatre del Palais Reial de París lo 10 de febrièr de 1673 per la tropa de Molière; après las « comèdias desesperadas » (Dom Juan ou le Festin de pierre e Le Misanthrope ou l'Atrabilaire amoureux), torna d'un biais a l'inspiracion de la commedia dell'arte, mas d'una qualitat plan superiora a las primièras farças de Molière. La musica es de Marc-Antoine Charpentier e los balets de Pierre Beauchamp.

Frontispici de l'edicion de 1682.

Personatges

Argan : « Ah ! chienne ! ah ! carogne ! »
Toinette (faisant semblant de s'être cogné la tête) : « Diantre soit fait de votre impatience ! Vous pressez si fort les personnes, que je me suis donné un grand coup de la tête contre la carne d'un volet ».
(Lo Malaut imaginari, gravadura de Moreau le jeune)

• Argan, lo malaut imaginari
• Toinette, serviala de Monsieur Argan
• Béline, segonda femna d'Argan
• Béralde, fraire d'Argan
• Angélique, filha ainada d'Argan e amanta de Cléante
• Louison, filha capdèta d'Argan e sòrre d'Angélique
• Cléante, amant d'Angélique
• Monsieur Purgon, mètge d'Argan
• Monsieur Diafoirus, mètge
• Thomas Diafoirus, filh de Monsieur Diafoirus e causit per Argan per se maridar amb Angélique.
• Monsieur Bonnefoy, notari.
• Monsieur Fleurant, apoticari.

Resumit

La pèça tracta subretot d'Argan, qu'es lo « malaut imaginari » que donèt lo títol a la pèça. Veuse, se tornèt maridar amb Béline que simula de sonhs atentius, mas çò qu'espèra en realitat es la mòrt de son espós per eritar.

L'ipondriac fa far de sagnadas, de purgas e pren totas mènas de remèdis, realizats per de mètges sabentasses e volent mai se carrar de lor pacient puslèu que de la santat d'aqueste. Toinette, sa serviciala, se desguisa de mètge e li fa de conselhs plens d'ironia ont se trufa del ridicul dels mètges.

Angélique, sa filha, es enamorada de Cléante al malgrat d'Argan. Melhor li agradariá de veire sa filha maridada a Thomas Diafoirus, mètge de son estat.

Per los aranjar, Toinette recomanda a Argan de far lo mòrt. Sa femna es cridada per Toinette, e l'esposa manifèsta sa jòia d'èsser desfacha de son marit qu'es a costat, e qu'ela crei mòrt. Toinette en seguida crida Angélique, que manifèsta un langi sincèr de la mòrt de son paire: aqueste arrèsta sul pic son jòc e accèpta l'union de sa filha amb Cléante, a la condicion qu'aquel venga un mètge. Son fraire, Béralde, li conselha puslèu de venir mètge d'esperel, çò qu'accèpte. La pèça s'acaba per una ceremonia bofona d'intronizacion d'Argan a la medecina.

La darrièra comèdia de Molière

Cadieràs utilizat per Molière pendent sa darrièra representaion del Malaut imaginari expausat a la Comédie-Française de París

A la quatrena representacion, Molière jogava lo ròtle d'Argan mas veniá vertadièrament morent e ensejava d'amagar sa dolor amb de risolejadas. Los autres comedians comprenguèron que Molière èra vertadièrament mal. Tirèron la ridèl e Molière s'avaliguèt. Los mètges lo monèron a son ostal e, pendent d'oras, sa femna demora al pé del lièch fins a sa mòrt e « plorèt sa mòrt pendent de jorns », assagura la serviciala dins una letra a la maire d'ela.

Analisi de la pèça

Satira dels mètges

Un autre aspècte, que nos mena a la satira de la nòstra paur de la mòrt, es lo biais que los mètges son descrichs. La tematica dels mètges aparéis ja dins lo teatre francés de l'Edat Mejana e se trapa tanben dins las pèças de la commedia dell'arte e dins lo teatre francés del sègle XVII. Molière utiliza aqueste tèma pel primièr còp dins Lo Mètge volant, una de sas primièras farças que se dona sovent pas gaire d'importança. Dins Dom Juan ou le Festin de pierre (1665) los tèmas de la malautiá, dels mètges e de la medecina torna. Aicí sufís a Sganarelle (qu'es pas qu'un servicial) de se vestir de mètge per passar per un grand saberut e per s'auçar a parlar coma tal. Doas tematicas màger espelisson: aquela del langatge girgonesc atribuit al mètges e lo motiu del vestit que sufís a far lo mestièr.

Rire de la mòrt

Una de las tematicas importantas del Malaut imaginari es lo rire sus la mòrt.

La mòrt sempre aparéis: Argan a paur de morir, los amants Angélique e Cléante pensan al suïcidi se jamai so separats, la filha mai jove d'Argan fenh de morir, per escapar al castig. E, al trescòl de l'accion, Argan fenh d'èsser mòrt per far espelir los sentiments verais de sa femna e de sa filha ainada.

La musica dins la pèça

La comèdia de Molière èra donada d'en primièr amb d'intermèdis musicals a la fin de cada acte, amb l'intronizacion finala d'Argan a la medecina. E mai, Cléante e Angélique i cantan una pèça corta al començament de l'acte segond.

La particion, que se pensava perduda, foguèt trobada dins los archius de la Comédie-Française per William Christie que la joguèt en integralitat  amb Les Arts Florissants lo 16 de mai de 1990.

La reconstitucion coregrafica la faguèt Francine Lancelot e sa companhiá « Ris et Danceries ».

D'autres compositors ensagèron d'illustrar musicalament la pèça coma Jacques Offenbach en 1851, André Jolivet e Georges Auric.

Vejatz tanben

Bibliografia

• Henri Bergson: Le rire. Essai sur la signification du comique. In : Œuvres. Paris 1963. p. 383–485.
•  {{{títol}}}. 
• Irene Pihlström, Le Médecin et la médecine dans le théâtre comique français du sègle XVII, Uppsala, 1991.
• Molière, texte du Malade imaginaire (fr) / Malade Imaginaire (en)