Forum roman
Lo forum roman es dins l'Antiquitat la plaça publica ont los ciutadans romans s'amasson per tractar d'afars comercials, politics, economics, judiciars o religioses, tot coma l'agora dins lo mond grèc. Un dels primièrs forums foguèt aquel establit a Roma sus las ribas del Tibre près del primièr pòrt fluvial de la vila: lo Forum Boarium (literalament lo « Mercat dels buòus »). Sa construccion comencèt a l'epòca de la fondacion de l'urbs.
Pendent l'expandiment territorial de Roma, de colonias se fondèron a l'imatge de la metropòli, amb las meteissa institucions e los meteisses equipaments urbans. Caduna donc possedís lo sieu forum a l'entorn de que s'organiza la vila.
Etimologia
modificarLo mot forum ven de foris significant « fòra » e designant tanben una « pòrta », que lo luòc ont se bastiguèt aquel de Roma èra un vast palun, situat fòra de las pòrtas de la vila. Foguèt assecat pas que mai tard amb la construccion de la Cloaca maxima jol reailme del rei etrusc Tarquin l'Ancian.
Foncion
modificarA l'origina, los pimièrs forums romans son de plaças de mercat[1] ont los bordièrs locals venián vendre lors produchs en directe als abitants. Amb l'evolucion demografica de la vila de Roma, la venta al detalh dirècte fa plaça a un comèrci de gròs[1] amb l'aparéisson d'intermediaris que compravan los produchs dels bordièrs per lo revendre als abitants prenguent una marge per lor benefici[1]. Los menudièrs sont alara escampilhats per tota las vila e asseguran la distribucion dels produchs près dels abitants[1].
Fàcia a la demanda creissenta, los forums se multipliquèron e s'especializèron. Acabèron per èsser nomenat segon los produchs venduts[1], coma lo forum Boarium pels bovids, lo forum Holitorium pels produchs ortalièrs, lo forum Piscarium pel peis, lo forum Vinarium pel vin, lo forum Suarium pels suids a Roma o encara lo forum Hordiarum per l'òrdi a Colonha[2].
-
Forum Boarium amb lo temple d'Ercules Victor e le temple de Portunus. -
Vista d'ensemble dels rèstes del Forum Roman.
En mai de sa foncion primièra de plaça de mercat, lo forum roman venguèt un luòc de granda mèscla sociala ont de personas venent de totas las categorias socialas se crosant[2]. Las activitats que s'i debanan s'aarstan pas a la venta al detalh o al comerci de gròs mas concentron totas las activitats publica: economicas, judiciàrias, politicas, financièras e religiosas. A l'entorn del Forum Roman de Roma, se realizan fòrça edificis destinats a abrigar e desvelopar aquelas activitats: de temples, de basilicas, de rostras, de curias, de porticas e de botigas (tabernae). La transformacion progressiva del forum que, d'una plaça de mercat, ven lo centre del poder roman, mena los òmes de poder e los arquitèctes a concebre de nòus forums que lo plans s'adapton pel melhor a totas lors foncions. Los forums imperials de Roma se realizan dins per aquò[3] e ofrissent de novèlas solucions per cada activitat, fasent mòstra de la glòria del comanditari. Los forums de las vilas provincialas son en sguida bastits sus aquel modèl que varia sonque per far lo pas a la topografia. Unes forums pòdon s'especializar dins las activitats politicas per abandonar lor foncion primièra de plaça del mercat mas d'autres pòdon al contrari desvolopar gaireben sonque la activitats comercialas[2]
Arquitectura
modificarLo forum roman es tradicionalament bastit près del centre de la vila marcat pel crosament de las doas vias màger: lo cardo e lo decumanus[2]. Es possible qu'un forum siá bastit fòra de tota vila pel magistrat responsable de l'entreten del malhum rotièr d'una província. La vila qu'acaba per se desvelopar alara a l'entorn de la plaça ne garda lo nom, coma es lo cas pel Forum Livii o Forum Julii.
Los primièrs forums se presenton coma una plaça obèrta a l'entorn de que son bastits de biais gaireben liure. Pauc a pauc, se dessenha un plan tipic que se generaliza dins tot l'Empèri: lo forum ven un espaci enclaus amnb tèrmes plan definits ont lo trafic pòt èsser totalament proïbit[2]. Aquel « forum claus » es concebut coma un complèxe arquitectural conservant totjorn un caractèr religiós amb la preséncia d'un o mai temples[2], que l'un es dedicat a Jupitèr. Los tèrmes de la plaça son marcats per de portics qui pòdon servir de galarias d'art, mas tanben abrigar o donar accès e d'edificis politics (una curia per las deliberacions dels magistrats de la ciutat[2]), una basilica, de fòrça botigas e a vegada una escòla o una bibliotèca. Segon Vitruvi, lo forum roman es rectengular amb una proporcion entre longor e largor de 3 per 2, al contrari de l'agora grèga qu'es carrada. S'es verai que fòrça forums romans adopton una forma longa, las proporcions son pasmens pas fixadasapsmens pas fixa.
-
Lo forum de Pompèi dins los ans 1870. -
Botigas del forum d'Herculanum. -
Rèstes del forum d'Aquilèu. -
Maqueta del forum de Caesaraugusta.
_-_n._5026_-_Pompei_-_Foro_Civile_bis.jpg)
Notas e referénces
modificarNotes
modificar- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 et 1,4 Claire Holleran, Shopping in Ancient Rome : the Retail Trade in the Late Republic and the Principate, Oxford University Press, 2012
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 et 2,6 René Ginouvès, Dictionnaire méthodique de l'architecture grecque et romaine : Tome III. Espaces architecturaux, bâtiments et ensembles, Rome, École française de Rome, coll. « Publications de l'École française de Rome » (no 84), 1998, 492 p.
- ↑ J.-Ch. Balty, Curia ordinis : recherches d'architecture et d'urbanisme antiques sur les curies provinciales du monde romain, Bruxelles, 1991
Références
modificarBibliografia
modificar- Pierre Gros, « Les Monuments publics », dans L'Architecture romaine : du début du IIIe siècle av. J.-C. à la fin du Haut-Empire, vol. 1, Paris, Picard, coll. « Manuels d'art et d'archéologie antiques », , 503 p. (ISBN 2-7084-0500-4)