Figon
Lo figon èra lo nom qu'èra donat pels provençals als parlars ligurians parlats en Provença. Aqueles parlars existissián a Biòt, Valàuria (près d'Antíbol), Mons e Escranhòla (a l'oèst de Grassa).[1][2] La preséncia dels parlars èra deguda a de migracions de populacion ligura a partir del sègle XIII (coma a Mons que presenta d'actes d'abitacion en 1260 e 1468). Aital Biòt foguèt repoblat en 1471 per de familhas vengudas d'Onelha e Valàuria en 1501 per de colons de Porto Maurizio e Albenga.
Variacion lingüistica dins los parlars
modificarJuli Ronjat indicava dins sa gramatica istorica una identitat entre lo parlar d'Escranhòla e lo de Mons mentre que Biòt e Valàuria avián de varietats diferentas en foncion de l'origina dels abitants primitius. L'explicacion tradicionala de la semblança dels parlars dels dos vilatges seriá deguda a un repoblament d'Escranhòla per de gents de Mons en 1468 o en 1562. Aparentament avián totes recebut una influéncia occitana pro importanta que n'aviá fach de parlars ibrids pasmens amb de gras diferents. Ronjat aviá observat una impregnacion de traches provençals mai fòrta a Valàuria e que mermava progressivament a Biòt mentre que Mons e Escranhòla semblavan mai refractaris a la substitucion.
La substitucion
modificar
A la fin del sègle XIX, a l'epòca que Senequièr faguèt son estudi, lo figon èra ja en via d'extincion. Lo lingüista aviá observat que a Valàuria e a Biòt, los joves parlavan pas mai la varietat locala e qu'avián de dificultats per lo comprendre e que la lenga èra emplegada sonque pels vièlhs entre eles. Presagiava la substitucion del figon pel provençal...
A Escranhòla tanben lo parlar èra aparentament dintrat dins una etapa de decadéncia e se servava mai que mai, segon lo meteis autor, dins los masatges isolats.
Per contra a Mons, la varietat autoctòna, tanben sonada monsenc, èra pro plan preservada per encausa de la situacion geografica de la localitat, protegida per son païsatge accidentat e son alonhament dels grands centres e grandas vilas de Provença. Lo monsenc sembla de s'èsser preservat fins a uèi.
Origina del nom
modificarSegon Frederic Mistral, lo nom ven del vilatge ligurian de Figonia.[3]
Qualques traches del figon
modificarL'article
modificarA Mons e Escranhòla, Senequièr notèt la preséncia d'una forma particulara de l'article ligur: ro (m), ra (f), ri (m pl.) e re (f pl.) mentre qu'a Valàuria e a Biòt s'i emplegava l'article general ligur o (m), a (f).
Literatura
modificarUn poèma en figon d'Escranhòla, E due bessoune, foguèt publicat en 1899.[4]
- Extrach d'un probable lexic manuscrich figon-francés trobat dins las archivas dau chasteu de Beauregard a Mons (Var) e identifiat per lo Fiorenzo Toso [5] comme ayant des similitudes avec un patois ancien de la région nord de Gênes (sègle XVII)
-
extrait dau manuscrich dau chasteu de Beauregard a Mons
Referéncias
modificar- ↑ * Toso, Fiorenzo. Le parlate liguri della Provenza. Il dialetto figun tra storia e memoria, Philobiblon Ed., Ventimiglia, 2014 ISBN 88-88591-72-8; Paul Sénequier, "Les patois de Biot, Vallauris, Mons et Escragnolles", Annales de la Société des lettres, sciences et arts des Alpes-Maritimes, VI, 1879, p.357
- ↑ Jules Ronjat, Grammaire istorique des parlers provençaux modernes, Montpellier, 1930-1941, p.24
- ↑ Frédéric Mistral, "Figoun", Lou Trésor dou Félibrige ou Dictionnaire provençal-français : embrassant les divers dialectes de la langue d'oc moderne, p.1131
- ↑ "E due bessoune, chanson en patois figon, par Rebuffel Pons, cultivateur à Escragnolles", Annales de la Société des lettres, sciences et arts des Alpes-Maritimes, XVI, 1899, p.301
- ↑ Toso, Fiorenzo : Da Monaco a Gibralterra : storia e culture da villagi et città-statto genovesi verso occidente, Le Mani Ed., Genova, 2004, ISBN: 978-88-8012-282-1; Toso, Fiorenzo. Le parlate liguri della Provenza. Il dialetto figun tra storia e memoria, Philobiblon Ed., Ventimiglia, 2014 ISBN: 978-88-88591-72-8 OCLC 933769513