|
Lo grèc es una una branca de la familha de las lengas indoeuropèas e aquela branca se compausa d'una sola lenga, lo grèc (es una situacion similara a las de l'[[armèni]] e de l'[[albanés]]).
==Naissença deldau grèc==
Lo grèc apareis aproximativament vèrs 2000 abansavans lo Crist. Emergís a travèrs de l'arribada de populacions d'origina indoeuropèa que s'installan en Grècia e que lai assimilan lingüisticament de populacions anterioras, coma loslei misteriosesmisteriós [[pelasgues]] e mai loslei de la civilizacion cicladica dins laslei [[Cicladas]].
==Dialèctes==
Lo grèc antic teniá almensaumens dos grands pòls dialectalsdialectaus: loslei dialèctes '''ionians''' e loslei dialèctes '''dorians'''. I calcau apondre un tresen pòl de classificacion discutida, lo '''[[macedonian antic]]''': èra siá una dialècte grèc periferic, siá una lenga indoeuropèa procha deldau grèc (a pas capges de rapòrt amb lo [[macedonian (eslau)|macedonian]] actualactuau qu'es una lenga eslava).
A l'origina, l'ionian ocupava lo còr de Grècia mentre que dorian e macedonian èran dins lo nòrd. Lo dorian, originari deldau nòrd-èst, s'espandiguèt a l'oèst e alau sud après l'afondrament de la civilizacion micenèa capvèrs allo sègle XI. Lo grèc classic se partatgètpartegèt alaraalora en dos pòls dialectalsdialectaus principalsprincipaus, dorian e ionian, lo macedonian demorant acantonat alau nòrd.
L'epòca ellenistica favorizèt l'expansion de l'ionian dins sa forma parlada en [[Atica]], la region d'Atenas. Aquel ionian atic foguèt la basa de la '''koinè''', una varietat literària mai prestigiosa que lasleis autras. AitalAntau l'ionian atic remplacèt gaireben totestotei loslei dialèctes ionians, dorians e macedonians.
Durant lasleis epòcas ulterioras, deldau periòde roman e fins a uèiuei, la koinè a engenerat tornar-mai de dialèctes diversificats dins tot lo mond ellenic. Pasmens, un sol dialècte dorian a subreviscut fins a nòstra epòca, es lo '''tsakonian''', acantonat a qualquesquauquei localitats a lasdei confinhas orientalas d'Argolida e de Laconia.
==Lo grèc micenèu==
===Espandiment===
La fasa deldau '''grèc micenèu''', delsdei sègles XVI a XI abansavans lo Crist, es ligada a l'epòca micenèa. A la fin de l'epòca micenèa, lo grèc comença de remplaçar lo [[minoan]] parlat en [[Creta]].
===Escritura===
==Lo grèc arcaïc==
Après una crisi e un afondrament de la civilizacion micenèa, lo '''grèc arcaïc''' seguís delsdei sègles XI a VI abansavans lo Crist, .
===Dialèctes===
Lo dialècte dorian, originari deldau nòrd de Grècia, s'installa dins de regions de l'oèst e deldau sud a travèrs de migracions de populacions (es pas segur que se pòsca parlar d'"invasions dorianas" violentas, segon laslei recèrcas istoricas mai recentas). Ansin, dorian e ionian son laslei principalasprincipalei divisions dialectalas deldau gròs de Grècia, mentre que lo dialècte macedonian demòra acantonat alau nòrd.
===Escritura===
LosLei trébols que seguisson l'epòca micenèa an entraïnat la desparicion deldau linear A e lo grèc s'escriu pas pus entre loslei sègles XI e IX. L'[[alfabet grèc]] actualactuau nais capvèrs allo sègle IX abansavans lo Crist en s'inspirant de l'[[alfabet fenician]], gràcias a un reviscòlreviscòu deldau comèrci amb lo Pròche Orient.
===Literatura===
Una tradicion orala solida permet l'emergéncia e la transmission delsdei poèmas epics de l'[[Odisssèa]] e de l'[[Iliada]], compausats per [[Omèr]] alau sègle VIII abansavans lo Crist, puèipuei transcrichestranscrichs. Se discutís l'existéncia istorica d'Omèr, coma persona.
==Lo grèc ancian o classic==
De mòts coma ''botiga'', ''caractèr'', ''burre'' o ''sartan'' vènon tanben dau grègo. Passats per lo latin e eiretats coma taus dins la lenga occitana, an subit lei mesmei [[modificacions foneticas]] que leis autrei mòts eiretats e son desenant fòrça aluenchats de son etimon grègo : fau avisar darrier chascun d'aquelei ἀποθήκη ''apothếkê'', χαρακτήρ ''kharaktếr'' et βούτυρον ''boúturon''.
==Lo grèc medievalmedievau o bizantin==
==Lo grèc modèrne==
Lo grèc modèrne s'es desvolopat a travèrs de doas varietats concurrentas a partir deldau sègle XIX e de l'independéncia de Grècia:
* La [[dimotikí]] (''δημοτική'', "lenga populara") es pròcha deldau grèc parlat e ten gaireben lo monopòli de la cançon e de la literatura. Per ex. ''το ψάρι = to psári'' "lo peis". Tanben ten de manlèus a lasai lengas modèrnas coma lo turc, l'albanés, lo bulgar-macedonian, lo romanés, l'italian e lo nòrd-italian (sustot lo venèt).
* La [[katharevousa]] (''καθαρεύουσα'', "puretat") èra arcaïzanta, artificiala, evitava loslei manlèus e teniá una morfologia de tipe antic o medievalmedievau. Per contracòntra se prononciava segon la fonetica deldau grèc modèrne. Per ex. ''τό ὀψάριov = to opsárion'' "lo peis".
La katharevoussa foguèt la sola varietat oficiala fins en [[1976]] malgratmaugrat un militantisme actiu delsdei partisans de la dimotikí. Après la dictatura delsdei colonèlscolonèus de [[1967]] a [[1974]], lo retorn de la democracia entraïnèt l'adopcion de la '''dimotikí''' coma sola lenga oficiala en [[1976]] perque la vesián coma mai confòrma a l'esperit democratic. UèiUei, sonque la glèisa ortodòxa contunha d'utilizar la katharevousa dins la liturgia.
En [[1982]] reformèron lo sistèma tradicionaltradicionau e complèxe de l’''accentuacion politonica'', tenent tres accents grafics (accents tonalstonaus ancians) e dos "esperits" (marca delo sonabséncia dau sòn [h] ancian), rebatent una fonetica antica sens rapòrt amb la pronóncia modèrna, e lo remplacèron per lo sistèma de l'''accentuacion monotonica,'' planben mai simple, amb un sol accent grafic e sens "esperits". Totun, uèiuei, certanascertanei personas e d'unesuneis editors encara utilizan lo sistèma politonic, que garda una valor pasren que decorativa.
La dimotikí actuala, en tot cas, intègra certanascertanei formas de la katharevousa per completar e diversificar lo lexic e aitalantau, se manten una connexion estrecha entre lo grèc modèrne e lo grèc antic o medievalmedievau.
[[categoria:Lengas]][[categoria:lenga grèga|*]]
| 