Drech : Diferéncia entre lei versions

Lo '''drech''' (var. '''dreit, dret''') es l'ensemble de las [[règlas]], definidas e acceptadas pels òmes per regir los rapòrts socials, e garantidas per l'intervencion del [[poder public]], valent a dire de l'[[Estat]]. La sancion ligada a la règla de drech es çò que destria aquesta de las autras règlas, coma las règlas [[morala|moralas]]s e de [[civilitat]]. Lo fach qu’aquesta sancion provenga de l'Estat, e doncas d'une creacion artificiala umana presupausada acceptada per totes, destria lo drech de la [[religion]].

Çaquelà, se la vision positivista permet al drech d'aver una certana rigor e [[logica]], cal pas qu’aquesta definicion, que decopa lo real amb l'ajuda de categoria juridica preexistenta, siá la sola presa en compte. Lo drech, al sens larg, es una recèrca del rapòrt d’efectuar entre de circonstàncias de faches e de leis. Lo tèxt de lei es pas alara la sola donada de prendre en compte. Conven tanben d'observar la natura dels faches, l'efectivitat del drech, etc. En efècte, i a pas tant de leis que de situacions de faches, e i a de leis que demòran letras mòrtas. Es abans de tot per l'analisi dels faches que se sauprà quina lei aplicar e quina poirà « regir melhor los rapòrts socials ».

Lo drech objectiu es l'ensemble de las règlas juridicas obligatòrias aplicadoiras dins un país. Aquestas règlas son establidas pel poder regularament en plaça dins lo país e son destinadas al manten de l'òrdre e de la securitat, a « preservar los interèsses subjectius legitims e a reprimir los interèsses subjectius illegitims (Huguette Jones, 2002-03) ». Se parla alara melhor ''del Drech''.

Dins lo drech [[França|francés]], coma dins fòrça [[drech romano-germanic|dreches romano-germanics]], se destria lo [[drech public]] e lo [[drech privat]]. Aquesta distincion es mens presenta al sen dels [[drech anglo-saxon|sistèmas juridics anglo-saxons]] tanben nomenats sistèmas de ''[[common law]]''.

L'expression "fonts del drech" remanda a totas las fòrças e donadas moralas, economicas, socialas, politicas a l'origina del drech. Las fonts formalas en s'interessant solament a las que conduson dirèctament a l'elaboration del drech.

Dins los païses de tradicion [[drech romano-germanic|romano-germanicgermanica]]a e de drech escrich coma [[França]], las solas fonts formalas son la lei ''lato sensu'', comprenent la [[constitucion]], la [[lei]] ''stricto sensu'', los tèxtes subordenats ([[règlament]]s), coma los [[decret]]s, los [[arrestat]]s, las [[circulara]]s e la [[costuma]]. La [[jurisprudéncia]], los principis generals del drech formulats especialament per la [[doctrina]] son pas que parcialament reconeguts coma de fonts del drech.

A las fonts del drech correspond una [[Piramida_de_las_nòrmasPiramida de las nòrmas|ierarquia de las nòrmas]] qu’establís la plaça de las nòrmas dins l'òrdre juridic.

* lo [[drech public economic]] ;

* [[Liberalisme#Los_dreches_naturalsLos dreches naturals|Drech natural]] dins las teorias liberalas.

== Vejatz tanben ==

[[lv:LikumsTieslietas]]