Itàlia : Diferéncia entre lei versions
Contengut suprimit Contengut apondut
Cap resum de modificació |
m Anullacion de las modificacions de 201.83.100.134 (Discussion) vèrs la darrièra version de 2deseptiembre |
||
Linha 1 :
{| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="290px" style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
|+<font size="+1">'''''Repubblica Italiana'''''</font>
|-
| style="background:#efefef;" align="center" colspan="2" |
{| border="0" cellpadding="2" cellspacing="0"
|-
| align="center" width="140px" | [[Imatge:Flag_of_Italy.svg|140px]]
| align="center" width="140px" | [[Imatge:Italy-Emblem.svg|90px]]
|-
|}
|-
| align="center" colspan=2 |<font size="-1">''[[Devisa]] nacionala : N'a pas''</font>
|-
| [[lenga]] oficiala
| [[italian]]
|-
| [[Capitala]]<br><small>populacion (an)</small>
| [[Roma]]<br><small>2 459 776 ([[2001]])</small>
|-
| Vila pus granda
| [[Roma]]
|-
| align=center colspan=2 | [[Imatge:EU location ITA.png|290px]]
|-
|[[Lista dels presidents d'Itàlia|President]]
|[[Giorgio Napolitano]]
|-
| [[Lista dels primièrs ministres d'Itàlia|Primièr Ministre]]
| [[Romano Prodi]]
|-
|[[Superficia]]<br> - Totala <br> - % aiga</td><td>[[Lista de païses per superficia|Reng numèro 69]] <br> 301 270 [[Quilomètre carrat|km²]] <br> 2,4%</td></tr>
<tr><td>[[Populacion]]
<br> - Totala (An)
<br> - [[Densitat]] </td><td>[[Lista de païses per populacion| Reng numèro 22]]
<br> 57 600 000
<br> 196 ab/km² ([[Lista de païses per densitat de populacion|40en]])</td></tr>
<tr><td>[[Unificacion Italiana|Unificacion]]<td>[[17 de març]] de [[1861]]</tr>
<tr><td>[[Moneda]] </td><td>[[euro]] (abans [[lira italiana|lira]])</td></tr>
|-
|[[Zòna orària]]<br>Ora d'estiu
| [[UTC]]+1<br>UTC+2
|-
|[[Gentilici]]
|Italian, italiana</td></tr>
<tr><td>[[Imne nacional]] </td><td>[[Fratelli d'Italia]]</td></tr>
<tr><td>[[Domeni d'internet]]</td><td>.IT
|-
|[[Lista de còdes telefonics|Còde telefonic]]
| 39
|}
La '''Republica Italiana''' o simplament '''Itàlia''' (en [[italian]] ''Italia'') es un Estat de l'[[Euròpa]] mediterranèa, qu'es format principalament d'una [[peninsula]] alongada e de doas grandas [[illa]]s dins la [[mar Mediterranèa]] : [[Sicília]] e [[Sardenha]]. Lo nòrd es bordat pels [[Alps]], frontièra montanhòla amb [[França]], [[Soïssa]], [[Àustria]] e [[Eslovènia]]. Los Estats independents de [[Sant Marin]] e la [[Sant Sèti|Ciutat del Vatican]] son enclavats dintre lo territòri italian.
La capitala es [[Roma]].
Lo gentilici es '''italian -a'''.
== Istòria ==
''De veire: [[Istòria d'Itàlia]]''
== Govèrn e politica ==
''Article principal: [[Govèrn e politica d'Itàlia]]''
La [[Constitucion]] de [[1948]] establiguèt un [[Parlament]] bicameral, que consistís en una [[Cambra dels deputats]] (''Camera dei deputati'') e un [[Senat]] (''Senato della Repubblica''), un poder judiciari e un poder executiu compausat per un conselh dels ministres ([[cabinet]]), presidit pel [[Primièr ministre]]. Lo [[President de la Republica]] es elegit per 7 ans pel Parlament e un pichon nombre de delegats regionals. Lo President nomma lo Primièr ministre, que prepausa la rèsta dels ministres (nommats formalament pel president). Lo conselh dels ministres deu obtenir la fisança (''Fiducia'') de las doas Cambras.
Las Cambras del Parlament son elegidas popularament e dirèctament per un sistèma representatiu mixt, majoritari e proporcional. Jos la legislacion de [[1993]], Itàlia a de districtes amb un sol representant per 75% dels sètis al Parlament. Los 25% restants dels sètis son repartits proporcionalament. La Cambra dels deputats possedís un total de 630 membres. En mai dels 315 membres elegits, lo Senat compren los èx-presidents e divèrsas autras personas en conformitat amb d'acòrdis constitucionals. Las doas Cambras son elegidas per un maximum de 5 ans. Las cartas legislativas pòdon èsser originadas en las doas Cambras; devon èsser aprovadas per la majoritat.
Lo sistèma judiciari italian es basat sul [[drech roman]], modificat pel [[còde napoleonenc]] e los estatuts subsequents. Una Cort constitucionala, la ''Corte constituzionale'', autoriza las leis constitucionalas ; es una innovacion introduita aprèp la [[Segonda Guèrra Mondiala]].
== Organizacion politica e administrativa ==
''De veire: [[Regions d'Itàlia]]''
== Geografia==
[[Image:Satellite_image_of_Italy_in_March_2003.jpg|thumb|Fotografia d'Itàlia presa d'un satellit]]
''Article principal: [[Geografia d'Itàlia]]''
Itàlia es constituida principalament per una granda [[peninsula]] que s'estend cap a la [[Mar Mediterranèa]], ont amb sas doas principalas illas, [[Sicília]] e [[Sardenha]], crèa massas aqüaticas importantas, coma la [[Mar Adriatica]] al nord-èst e la [[Mar Ioniana]] al sud-èst.
Los [[Apenins]] forman la colomna vertebrala de la peninsula ; s'unís amb los [[Alps]], la cadena montanhòla que forma un arc al nòrd. Alà se tròba tanben una granda planura alluviala, la planura de Pò, drenada per [[Pò]] e sos divèrses afluents provenent dels Alps, dels Apenins e de las [[Dolomitas]].
Son punt culminant es lo [[Mont Blanc]] (''Monte Bianco'') a 4810 [[mètre|m]] d'altitud, mas Itàlia s'associa mai facilament amb dos [[volcan|volcans]] famoses : [[Vesuvi]], actualament inactiu, prèp de [[Nàpols]] e [[Ètna]], fòrça actiu, en [[Sicília]].
== Economia==
''Article principal: [[Economia d'Itàlia]]''
== Demografia==
''Article principal: [[Demografia d'Itàlia]]''
Itàlia es un país fòrça eterogenèu tant lingüisticament coma religiosament, e es divèrs culturalament, economicament e politicament. Itàlia a la cinquena densitat de populacion d'Euròpa (per òrdre d'importància), amb una mejana de 196 personas per [[quilomètre carrat]]. Los grops minoritaris son pichons, la màger part d'eles son de lenga [[alemand|alemanda]] al sud de [[Tiròl]] (segon lo [[recensament]] de [[1991]], la populacion es compausada per {{formatnum:287503}} personas de lenga alemanda e solament {{formatnum:116914}} de lenga italiana) e los [[Eslovènia|eslovèns]] a l'entorn de [[Trieste]].
D'autres grops minoritaris amb de lengas parcialament oficialas comprenon la minoritat de lenga [[francés|francesa]] oficialament mas puslèu [[arpitan|arpitana]] dins la region de la [[Val d'Aosta]] ; los occitans dins las [[valadas occitanas]] (en Piemont) e a la Gàrdia, los [[sarde]]s, lo [[catalan]] e la lenga [[reto-romanica]] dins las montanhas [[dolomitas]], son totas de lengas romanicas.
Lo [[catolicisme]] es la religion predominanta (85% de la populacion) ; i a de comunautats de [[protestant]]s e de [[judaïsme|josièus]] e una comunautat creissenta d'origina [[musulman|musulmana]].
<table border="1" align="center" cellpadding="2" cellspacing="0">
<caption><font size="+1">'''Los 10 primièras vilas d'Itàlia'''</font></caption>
<tr style="background:#efefef" ;>
<th>'''N°'''
<th>Nom en occitan
<th>Nom local
<th>Region
<th>Populacion
</tr>
<tr>
<td>1</td>
<td>[[Roma]]</td>
<td>''Roma''</td>
<td>[[Laci]]</td>
<td>2 540 982</td>
</tr>
<tr>
<td>2</td>
<td>[[Milan]]</td>
<td>''Milano''</td>
<td>[[Lombardia]]</td>
<td>1 256 002</td>
</tr>
<tr>
<td>3</td>
<td>[[Nàpols]]</td>
<td>''Napoli'' o ''Napule''</td>
<td>[[Campània]]</td>
<td>979 409
</tr>
<tr>
<td>4</td>
<td>[[Turin]]</td>
<td>''Torino''</td>
<td>[[Piemont]]</td>
<td>902 252</td>
</tr>
<tr>
<td>5</td>
<td>[[Palèrme]]</td>
<td>''Palermo'' o ''Palermu''</td>
<td>[[Sicília]]</td>
<td>668 560</td>
</tr>
<tr>
<td>6</td>
<td>[[Gènoa]]</td>
<td>''Genova'' o ''Zena''</td>
<td>[[Ligúria]]</td>
<td>610 811</td>
</tr>
<tr>
<td>7</td>
<td>[[Bolonha]]</td>
<td>''Bologna''</td>
<td>[[Emília-Romanha]]</td>
<td>373 745</td>
</tr>
<tr>
<td>8</td>
<td>[[Florença]]</td>
<td>''Firenze''</td>
<td>[[Toscana]]</td>
<td>367 647</td>
</tr>
<tr>
<td>9</td>
<td>[[Bari]]</td>
<td>''Bari''</td>
<td>[[Polha]]</td>
<td>325 867</td>
</tr>
<tr>
<td>10</td>
<td>[[Catània]]</td>
<td>''Catania''</td>
<td>[[Sicília]]</td>
<td>302 884</td>
</tr>
</table>
== Cultura ==
''Article principal: [[Cultura d'Itàlia]]''
Itàlia es reconeguda per son [[art]], sa [[cultura]] e divèrses monuments, entre eles la [[torre de Pisa]] e lo [[Colisèu]] roman; tanben per sa [[gastronomia]] (la [[pizza]] e la [[pasta]] son de plats italians famoses), sos [[vin|vins]], son [[estil de vida]], son [[elegància]], son [[dissenh]], son [[cinèma]], son [[teatre]] e sa [[literatura]] : tant en [[poesia]], amb de poètas de renom coma [[Dante]], [[Petrarca]], [[Tasso]], [[Pasolini]], [[Umberto Saba]], [[Cesare Pavese]] entre autres, o d'autres genres, coma lo roman amb d'autors coma [[Gianni Rodari]] o [[Leonardo Sciascia]], e lo teatre coma [[Dario Fo]], titular del Prèmi Nobel ; o la [[musica]] (en particular l'[[opèra]]).
Lo periòde de la [[Renaissença]] europèa comencèt en Itàlia durant los sègles [[sègle XIV|XIV]] e [[sègle XV|XV]].
<table border="1" align="center" cellpadding="2" cellspacing="0">
<caption><font size="+1">'''Fèstas'''</font></caption>
<tr style="background:#efefef" ;>
<th>'''Datas'''
<th>Nom en occitan
<th>Nom local
<th>Nòtas
</tr>
<tr>
<td>[[1 de genièr|1èr de genièr]]</td>
<td>[[An nòu]]</td>
<td>''Capodanno''</td>
<td> </td>
</tr>
<tr>
<td>[[6 de genièr]]</td>
<td>[[Epifania]]</td>
<td>''Epifania''</td>
<td> </td>
</tr>
<tr>
<td>''Mobila''</td>
<td>Dimenge de [[Pascas]]</td>
<td>''Pasqua''</td>
<td> </td>
</tr>
<tr>
<td>''Mobila''</td>
<td>Diluns de [[Pascas]]</td>
<td>''Lunedì di Pasqua''</td>
<td> </td>
</tr>
<tr>
<td>[[25 d'abril]]</td>
<td>Anniversari de la liberacion</td>
<td>''Liberazione''</td>
<td>[[1945]]</td>
</tr>
<tr>
<td>[[1 de mai|1èr de mai]]</td>
<td>[[Fèsta del trabalh]]</td>
<td>''Festa del Lavoro''</td>
<td> </td>
</tr>
<tr>
<td>[[2 de junh]]</td>
<td>[[Fèsta de la Republica Italiana|Fèsta de la Republica]]</td>
<td>''Festa della Repubblica''</td>
<td>[[1946]]</td>
</tr>
<tr>
<td>[[15 d'agost]]</td>
<td>[[Jorn de l'Assompcion]]</td>
<td>''Ferragosto''</td>
<td> </td>
</tr>
<tr>
<td>[[11 de novembre]]</td>
<td>Jorn de [[Totsants]]</td>
<td>''Tutti i Santi''</td>
<td> </td>
</tr>
<tr>
<td>[[8 de decembre]]</td>
<td>[[Immaculada Concepcion]]</td>
<td>''Immacolata''</td>
<td> </td>
</tr>
<tr>
<td>[[25 de decembre]]</td>
<td>[[Nadal]]</td>
<td>''Natale''</td>
<td> </td>
</tr>
<tr>
<td>[[26 de decembre]]</td>
<td>Sant Estève</td>
<td>''Santo Stefano''</td>
<td> </td>
</tr>
<tr>
<td>[[31 de decembre]]</td>
<td>Nuèch de Sant Silvèstre</td>
<td>''San Silvestro''</td>
<td> </td>
</tr>
</table>
{{Païses d'Euròpa (COE)}}
[[categoria:Itàlia|*]]
{{Ligam AdQ|hr}}
{{Ligam AdQ|it}}
[[af:Italië]]
[[als:Italien]]
[[am:ጣልያን]]
[[an:Italia]]
[[ar:إيطاليا]]
[[arc:ܐܝܛܠܝܐ]]
[[ast:Italia]]
[[az:İtaliya]]
[[ba:Италия]]
[[bar:Italien]]
[[bat-smg:Italėjė]]
[[be:Італія]]
[[be-x-old:Італія]]
[[bg:Италия]]
[[bn:ইতালি]]
[[bo:དགྱིའི་དའ་རླིས]]
[[bpy:ইতালি]]
[[br:Italia]]
[[bs:Italija]]
[[ca:Itàlia]]
[[ce:Итали]]
[[ceb:Italya]]
[[co:Italia]]
[[crh:İtaliya]]
[[cs:Itálie]]
[[csb:Italskô]]
[[cu:Италі́ꙗ]]
[[cv:Итали]]
[[cy:Yr Eidal]]
[[da:Italien]]
[[de:Italien]]
[[diq:İtalya]]
[[dsb:Italska]]
[[dv:އިޓަލީވިލާތް]]
[[dz:ཨྀཊ་ལི་]]
[[el:Ιταλία]]
[[eml:Itâglia]]
[[en:Italy]]
[[eo:Italio]]
[[es:Italia]]
[[et:Itaalia]]
[[eu:Italia]]
[[ext:Itália]]
[[fa:ایتالیا]]
[[fi:Italia]]
[[fiu-vro:Itaalia]]
[[fo:Italia]]
[[fr:Italie]]
[[frp:Étalie]]
[[fur:Italie]]
[[fy:Itaalje]]
[[ga:An Iodáil]]
[[gd:An Eadailt]]
[[gl:Italia]]
[[gn:Italia]]
[[gv:Yn Iddaal]]
[[hak:Yi-thai-li]]
[[haw:ʻĪkālia]]
[[he:איטליה]]
[[hi:इटली]]
[[hr:Italija]]
[[hsb:Italska]]
[[ht:Itali]]
[[hu:Olaszország]]
[[hy:Իտալիա]]
[[ia:Italia]]
[[id:Italia]]
[[ie:Italia]]
[[ilo:Italia]]
[[io:Italia]]
[[is:Ítalía]]
[[it:Italia]]
[[ja:イタリア]]
[[jbo:bakygu'e]]
[[jv:Italia]]
[[ka:იტალია]]
[[kk:Италия]]
[[kl:Italia]]
[[kn:ಇಟಲಿ]]
[[ko:이탈리아]]
[[ksh:Italië]]
[[ku:Îtalya]]
[[kv:Италия]]
[[kw:Itali]]
[[ky:Италия]]
[[la:Italia]]
[[lad:Italia]]
[[lb:Italien]]
[[li:Italië]]
[[lij:Italia]]
[[lmo:Itàlia]]
[[ln:Italya]]
[[lt:Italija]]
[[lv:Itālija]]
[[mk:Италија]]
[[ml:ഇറ്റലി]]
[[mn:Итали]]
[[mr:इटली]]
[[ms:Itali]]
[[mt:Italja]]
[[na:Italy]]
[[nah:Itallān]]
[[nap:Italia]]
[[nds:Italien]]
[[nds-nl:Italiën]]
[[ne:इटाली]]
[[new:इटाली]]
[[nl:Italië]]
[[nn:Italia]]
[[no:Italia]]
[[nov:Italia]]
[[nrm:Italie]]
[[os:Итали]]
[[pam:Italy]]
[[pdc:Idali]]
[[pl:Włochy]]
[[pms:Italia]]
[[ps:اټاليا]]
[[pt:Itália]]
[[qu:Italya]]
[[rm:Italia]]
[[rmy:Italiya]]
[[ro:Italia]]
[[roa-rup:Italia]]
[[roa-tara:Itaglie]]
[[ru:Италия]]
[[sa:इटली]]
[[sc:Itàlia]]
[[scn:Italia]]
[[sco:Italy]]
[[se:Itália]]
[[sh:Italija]]
[[simple:Italy]]
[[sk:Taliansko]]
[[sl:Italija]]
[[so:Talyaaniga]]
[[sq:Italia]]
[[sr:Италија]]
[[stq:Italien]]
[[sv:Italien]]
[[sw:Italia]]
[[szl:Italijo]]
[[ta:இத்தாலி]]
[[te:ఇటలీ]]
[[tet:Itália]]
[[tg:Итолиё]]
[[th:ประเทศอิตาลี]]
[[tl:Italya]]
[[tpi:Itali]]
[[tr:İtalya]]
[[ty:’Itāria]]
[[udm:Италия]]
[[uk:Італія]]
[[ur:اطالیہ]]
[[uz:Italiya]]
[[vec:Itałia]]
[[vi:Ý]]
[[vls:Itoalië]]
[[vo:Litaliyän]]
[[wa:Itåleye]]
[[war:Italya]]
[[wo:Itaali]]
[[wuu:意大利]]
[[xal:Италь]]
[[yi:איטאליע]]
[[yo:Italia]]
[[zea:Itâlië]]
[[zh:意大利]]
[[zh-classical:義大利]]
[[zh-min-nan:Italia]]
[[zh-yue:意大利]]
| |||