Cixi : Diferéncia entre lei versions
Contengut suprimit Contengut apondut
m Link to deleted template, removed: {{Link GA|id}} (2) using AWB (10903) |
Cap resum de modificació |
||
Linha 1 :
{{Dialècte Provençau}}
[[Fichièr:The Ci-Xi Imperial Dowager Empress (9.2).PNG|thumb|right|L'emperatritz Cixi en [[1902]].]]
'''Cixi'''<ref>« 慈禧 » en [[mandarin]].</ref> (29 de novembre de [[1835]]
== Biografia ==
=== Origina e arribada a la Cort Imperiala ===
Eissida d'una [[familha (parentala)|familha]] [[noblesa|nobla]] [[Manchoria|manchó]] de Huizheng, Cixi foguèt [[educacion|educada]] per son [[oncle]] après la [[mòrt]] de sei [[parent]]s. A 15 ans, foguèt chausida per integrar lo grop dei 60 concubinas de l'emperaire [[Xianfeng]] ([[1831]]-[[1861]]) e venguèt « concubina de seisen reng ». Gràcias a l'ajuda de son [[eunuc]] personau, Cixi renforcèt rapidament sa posicion a la cort imperiala e, tre [[1852]], [[Xianfeng]] comencèt de la favorizar. Cixi venguèt ansin la favorida en títol. Lo 27 d'abriu de [[1856]], donèt naissença a un fiu que foguèt pus tard designat coma eiretier per l'emperaire en causa de l'[[esterilitat]] de l'emperatritz [[Ci'an]] qu'èra la premiera concubina oficiala. En mai d'aquò, Cixi venguèt una conselhiera importanta de l'emperaire per la gestion deis afaires interiors<ref>Aquò èra una infraccion importanta ai règlas de la cort mai Cixi semblava d'aver una educacion avançada que li permetèt d'assistir l'emperaire d'un biais eficaç.</ref>.
=== La presa dau poder ===
En [[1861]], la multiplicacion dei desfachas durant la [[Segonda Guèrra de l'Òpi]] ([[1856]]-[[1860]]) e dei revòutas intèrnas ([[Revòuta dei Taiping|Taiping]], [[Revòuta dei Nian|Nian]], [[Revòuta dei Dungan|Dungan]], [[Revòuta dei Panthay|Panthay]]) entraïnèron la [[mòrt]] de [[Xianfeng]], probablament victima d'una [[depression (malautiá)|depression]]. Durant son [[agonia]], dos grops s'opausèron per prendre la direccion dau [[govèrn]]. Lo premier èra centrat a l'entorn de dos cosins favorits de l'emperaire, [[Prince Yi|Yi]] e [[Duanhua|Zheng]]. Lo segond èra centrat sus lo [[prince Gong]] e lo cap de la [[garda personala|garda imperiala]], [[Rong Lu]]<ref>[[Rong Lu]] es de còps considerat coma l'amant secrèt de Cixi mai aquò es pas demostrat.</ref>. Cixi fasiá partida dau segonda grop. Capitèt de raubar lo [[sagèu]] imperiau permetent de valider lei decisions de l'emperaire. Aquò permetèt a sa faccion d'annular la decision de [[Xianfeng]] de fisar la [[regéncia]] ai princes [[Prince Yi|Yi]] e [[Duanhua|Zheng]]. Après una temptativa mancada d'[[assassinat]] per recuperar lo sagèu, lei caps de la premiera faccion foguèron obligats de se [[suicidi|suicidir]] ò, pus simplament, foguèron executats.
Lei conjurats placèron l'eiretier oficiau [[Tongzhi]], lo fiu de Cixi, sus lo tròne. [[Prince Gong|Gong]] foguèt nomat conselhier de la corona. Lo raliment de l'emperatritz [[Ci'an]] permetèt de legitimar aquela presa dau poder. Formalament, [[Ci'an]] assegurèt la [[regéncia]] fins a sa [[mòrt]] en [[1881]]. Mai, dins lei fachs, Cixi, venguda emperatritz doarièra, èra desenant lo centre dau poder chinés gràcias a son mestritge deis afaires intèrnes dau Palais Imperiau e de l'Empèri.
=== La modernizacion impossibla de l'Empèri ===
Cixi dirigiguèt leis afaires de l'Empèri fins a sa [[mòrt]]. Per aquò, assegurèt premier la [[regéncia]] au nom de son fiu [[Tongzhi]] ([[1861]]-[[1875]]). Major en [[1873]], aqueu darrier èra pas interessat per la gestion de l'[[Estat]]. En plaça, preferissiá la frequentacion dei [[prostituida]]s e la consumacion d'[[òpi]]. Moriguèt en [[1875]] en causa de seis excès. Cixi lo remplacèt per son [[cosin]] mairau [[Guangxu]] ([[1875]]-[[1908]]), çò qu'èra un [[còp d'Estat]] vertadier car [[Guangxu]] èra pas l'eiretier legitim. Pasmens, sa decision foguèt pas contestada per lei [[foncionari]]s dau Palais Imperiau.
Pasmens, lo rèine de [[Tongzhi]] marca una certana renaissença de l'[[Dinastia Qing|Empèri Qing]]. D'efiech, se [[Cixi]] èra globalament [[conservatisme|conservatritz]], encoratjèt lei movements de modernizacion [[tecnologia|tecnologica]] e [[militar]]a. Per aquò, s'apielèt sus lo [[prince Gong]] que menèt lo [[govèrn]] de [[1861]] a [[1884]] e de [[1894]] a [[1898]] e sus [[Li Hongzhang]] que foguèt lo ministre principau de [[1884]] a [[1894]]. Dins aquò, ausèt pas afrontar lei faccions [[tradicionalisme|tradicionalistas]]. Pauc a pauc, aquò bloquèt totei lei projèctes de modernizacion. L'Empèri contunièt ansin son declin coma l'illustra la signatura dei [[tractats inegaus]] e la performància marrida de l'armada chinesa durant la [[Premiera Guèrra Sinojaponesa]] ([[1894]]-[[1895]]).
Blocada entre lei reformators desirós d'adoptar lo [[Restauracion Meiji|modèl japonés]] e lei [[conservatisme|conservators]] radicaus, Cixi foguèt brèvament escartada dau poder per [[Guangxu]] en junh de [[1898]]. L'emperaire capitèt de l'arrestar per ordonar la mesa en òbra d'un programa de modernizacion accelerada de l'Empèri ([[reforma dei Cent Jorns]]). Pasmens, [[Guangxu]] perdiguèt rapidament totei sei sostèns en causa dau radicalisme de seis idèas. Lei [[conservatisme|conservators]] e lei reformators moderats s'alièron donc per restablir lo poder de Cixi. Lo 21 de setembre de [[1898]], [[Guangxu]] foguèt ansin declarada incapable de governar e estremat dins la [[Ciutat Enebida]].
Per restaurar son poder, Cixi sostenguèt lei [[societat secrèta|societats secrètas]]. Sovent d'origina populara, aquelei movements èran [[conservatisme|conservators]] e fòrça ostils ais estrangiers. En junh de [[1899]], d'escaramochas regularas comencèron d'opausar de soudats occidentaus, encargats de protegir lei concessions e leis [[ambaissada]]s estrangieras, ai « [[Revòuta dei Boxaires|Boxaires]] ». Lei combats se transformèron en guèrra vertadiera e una intervencion occidentala esquichèt lo movement. Après l'aver organizat secretament, Cixi ajudèt a reprimir l'insureccion. Pasmens, leis Occidentaus demandèron lo pagament d'indemnitats fòrça importantas que foguèron una umiliacion suplementària per la [[dinastia]].
Dins aquò, la desfacha dei « [[Revòuta dei Boxaires|Boxaires]] » aviá eliminat una partida importanta deis elements conservators e tradicionalistas que dominavan la vida politica chinesa. De mai, lo tractat de patz signat en [[1901]] per permetre l'evacuacion de la capitala per leis Occidentaus demandava la mesa en òbra d'accions modernisatritz coma lo melhorament dei condicions de navegacion fluviala. De mai, l'amplor de la desfacha dei « [[Revòuta dei Boxaires|Boxaires]] » – qu'assaièron sovent d'atacar au còrs a còrs de tropas equipadas d'[[arma de fuòc|armas de fuòc]] – laissava desenant pauc de dobtes sus lo retàrd tecnologic chinés. La fin dau « rèine » de Cixi foguèt donc tornarmai un periòde de reformas amb la transformacion dei programas escolars (abolicion dau [[concors imperiau]] en [[1905]]), lo retorn de reformators a de pòstes importants, lo mandadís de missions d'observacion en [[Euròpa]], la creacion de conseus de captaus provinciaus e lo projècte de convocar una assemblada nacionala en [[1917]]. Pasmens, Cixi moriguèt en [[1908]] sensa veire la fin d'aquela politica. L'emperaire [[Guangxu]] moriguèt un jorn avans ela<ref>Certaneis istorians pensan a un [[assassinat]] organizada per Cixi per se venjar d'un rivau. En [[2008]], de mesuras mostrèron la preséncia d'una concentracion importanta d'[[arsenic]] dins lei rèstas de l'emperaire.</ref>. Lo regime imperiau subrevisquèt pas a aquelei disparicions e s'afondrèt en [[1911]].
== Annèxas ==
=== Liames intèrnes ===
<div style="-moz-column-count:3; column-count:3;">
* [[Revòuta dei Boxaires|Boxaires (revòuta dei)]].
* [[Ci'an]].
* [[Ciutat Enebida]].
* [[Guangxu]].
* [[Premiera Guèrra Sinojaponesa|Guèrra Sinojaponesa (premiera)]].
* [[Xianfeng]].
</div>
=== Bibliografia ===
=== Nòtas e referéncias ===
<references/>
[[Categoria:Emperaire chinés]]
| |||