Ans 1860 : Diferéncia entre lei versions
Contengut suprimit Contengut apondut
Cap resum de modificació |
Cap resum de modificació |
||
Linha 56 :
<br/>
'''1866''' : en [[Etiopia]], organizacion de divèrsei campanhas per sometre leis insurgents dei regions de [[Gondar]] e de [[Godjam]]. Pasmens, aquò entraïnèt la desercion de milièrs de soudats maucontents dei reformas militaras dau negus [[Tewodros II]], especialament dau renfòrçament de la disciplina. D'autra part, dins lo corrent de l'annada, [[Londres]] respondèt a la prepausicion d'aliança de [[1863]]. En cambi de la liberacion dei presoniers europèus capturats en [[1864]], lo [[Reialme Unit|Reiaume Unit]] prometeguèt de mandar una ajuda militara. Pasmens, [[Tewodros II]] jutjèt lei prepausicions d'ajuda insufisentas e refusèt. De mai, aviá plus lo contraròtle de la rota de [[Massaua]] onte lei Britanicas demandavan la liberacion dei presoniers.
<br/>
'''1866-1868''' : en [[Republica Populara de China|China]], l'armada imperiala capitèt de rompre la [[Revòuta Nian]].
<br/>
'''1867''' : en [[Mexic]], captura e execucion de [[Maximilian Ièr de Mexic|Maximilian]] per lei [[republica]]ns. Aquò marquèt la revirada definitiva dau projècte de [[Napoleon III]] de crear dins la region un estat [[catolicisme|catolic]] estable capable d'equilibrar la poissança estatsunidenca.
<br/>
[[Fichièr:Zentralbibliothek Zürich Das Kapital Marx 1867.jpg|thumb|right|Premiera edicion dau ''[[Lo Capitau|Capitau]]'' de [[Karl Marx]].]]
{{veire|Marxisme}}
'''1867''' : publicacion de la premiera partida dau ''[[Lo Capitau|Capitau]]'' dau [[filosofia|filosòf]] [[Alemanha|alemand]] [[Karl Marx]] ([[1818]]-[[1883]]). Marx i presentèt lo foncionament de la produccion [[capitalisme|capitalista]], especialament lei rapòrts de produccion e de cambi que ne son lei caracteristicas. En particular, lo tòm I expausèt lei nocions d'accumulacion e de [[maivalença]]. Considerat coma un deis obratges pus importants de la pensada [[Marxisme|marxista]], aqueu libre a totjorn una influéncia considerabla sus la pensada modèrna.
<br/>
[[Fichièr:Magdala burning.jpg|thumb|right|Representacion britanica de l'[[incendi]] de la fortalesa de Megdala.]]
'''1868''' : expedicion punitiva [[Reialme Unit|britanica]] de sir [[Robert Napier]] ({{formatnum:32000}} òmes) còntra [[Etiopia]] après una lònga crisi diplomatica. Lo negus [[Tewodros II]], acceptèt de liberar lei presoniers europèus capturats en [[1864]], enjòc oficiau de l'expedicion, mai refusèt de se sometre a [[Londres]]. En plaça, se suicidiguèt lo 13 d'abriu e lei Britanics deguèron se contentar dau pilhatge de la fortalesa de Megdala. Après aqueu succès parciau, lo còrs expedicionari de Napier se retirèt. En junh, lo governador de [[Lasta]] se proclamèt negus sota lo nom de [[Tekle Giyorgis II]]. Pasmens, sa posicion foguèt pas reconeguda per leis autrei senhors majors dau país.
<br/>
'''1868''' : en [[Madagascar]], mòrt de la rèina [[Rasoherina]] que foguèt remplaçada per sa cosina [[Ranavalona II]]. Lo Premier Ministre [[Rainilaiarivony]] gardèt son pòste e sa maridèt amb la rèina. La politica dau reiaume demorèt donc la meteissa, centrada sus la modernizacion basada sus lo modèl europèu e la defensa de l'[[independéncia]] còntra leis ambicions [[França|francesa]] e [[Reialme Unit|britanica]].
<br/>
{{veire|Restauracion Meiji}}
'''1868''' : après una brèva [[guèrra civila]], lei partisans d'una restauracion dei poders de l'emperaire de [[Japon]] capitèron de reversar lo Shogunat. Aquò entraïnèt l'adopcion d'una politica de modernizacion accelerada dau país qu'abandonèt una partida importanta de sei tradicions per lei remplaçar per de metòdes e de tecnologias europèas.
== Cultura ==
Linha 99 ⟶ 115:
[[Fichièr:Pile leclanché.png|thumb|right|Dessenh dau sègle XIX representant una [[pila Leclanché]].]]
'''1866''' : depaus de brevet de l'[[engenhariá|engenhaire]] [[Georges Leclanché]] ([[1839]]-[[1882]]) per una [[pila]] novèla (d'ara endavant dicha [[pila Leclanché]]). Gaire costosa e adaptada ais aplicacions necessitant pas una intensitat fòrta e pas un foncionament permanent, aquela pila es a l'origina dei pilas salinas modèrnas.
<br/>
'''1867''' : desvolopament de la [[dinamita]] per lo [[quimia|quimista]] [[Suècia|suedés]] [[Alfred Nobel]] ([[1833]]-[[1896]]) que trobèt un mejan per estabilizar la [[nitroglicerina]].
<br/>
'''1867''' : identificacion de la natura dobla dei [[liquèn]]s per lo botanista [[Soïssa|soís]] [[Simon Schwendener]] ([[1829]]-[[1919]]). Pasmens, supausèt a tòrt que la relacion èra de tipe [[Parasitisme|parasitària]]. De mai, son idèa foguèt inicialament refusada per la màger part deis especialistas que consideravan lei liquèns coma un organisme unic.
<br/>
'''1867''' : inauguracion de la premiera [[Paissièra|restanca]] pes modèrna lòng de [[Furens]] dins la region de [[Sant Estève]]. Sa bastida aviá començat en [[1861]]. L'obratge es fach de maçonariá. Lo [[betum]] remplacèt la maçonariá en [[1900]].
<br/>
'''1867''' : concepcion dau premier [[motor atmosferic]] per leis [[Alemanha|Alemands]] [[Nicolas Otto]] ([[1832]]-[[1891]]) e [[Eugen Langen]] ([[1833]]-[[1895]]). Aqueu motor venguèt lo motor pus utilizat en [[Euròpa]] fins a l'aparicion dau motor de 4 temps ([[1876]]).
<br/>
'''1867''' : invencion dau [[procès Miller]] de purificacion de l'[[aur]]. Basat sus l'accion dau [[clòr]] [[gas]]ós dins l'aur en fusion, permet una cloruracion selecticva deis impuretats. Òr, coma aquelei clorurs son pas solubles dins l'aur liquid, aquò permet d'eliminar la màger part deis impuretats e d'obtenir de [[lingòt]]s d'aur amb una puretat de 99,95%.
<br/>
'''1868''' : dins lo corrent d'un eclipsi solar, l'astronòm [[França|francés]] [[Jules Janssen]] ([[1824]]-[[1907]]) observèt la preséncia d'un gas desconegut dins l'[[atmosfèra]] [[Tèrra|terrèstra]]. L'astronòm britanic [[Norman Lockyer]] ([[1836]]-[[1920]]) capitèt d'i identificar un element desconegut. Aquò èra la premiera observacion d'[[èli]] que foguèt identificat en [[1895]].
== Decès ==
Linha 105 ⟶ 133:
* [[Giovanni Battista Amici]], [[astronomia|astronòm]] [[Itàlia|italian]].
* [[Peter Barlow]], [[fisica|fisician]] e lo [[matematicas|matematician]] [[Anglatèrra|anglés]].
* [[James Buchanam]], president [[USA|estatsunidenc]].
* [[Samuel Colt]], [[engenhariá|engenhaire]] [[USA|estatsunidenc]].
* [[Eugène Delacroix]], [[pintura|pintre]] [[França|francés]].
Linha 115 ⟶ 144:
* [[Abraham Lincoln]], president [[USA|estatsunidenc]].
* [[Maximilian Ièr de Mexic|Maximilian I{{èr}}]], emperaire de [[Mexic]].
* [[August Ferdinand Möbius]], [[Matematicas|matematician]] e [[astronomia|astronòm]] [[Alemanha|alemand]].
* [[James Beaumont Neilson]], [[engenhariá|engenhaire]] [[Escòcia|escocés]].
* [[Jean-Léonard-Marie Poiseuille]], [[medecina|mètge]] e [[fisica|fisician]] [[França|francés]].
Linha 121 ⟶ 151:
* [[Pierre-Joseph Proudhon|Proudhon]], [[filosofia|filosòf]] [[França|francés]].
* [[Radama II]], rèi dau [[Reiaume Merina]].
* [[Rasoherina]], rèina dau [[Reiaume Merina]].
* [[Arthur Schopenhauer]], [[filosofia|filosòf]] [[Alemanha|alemand]].▼
* [[Sengge Rinchen]], [[generau]] [[Republica Populara de China|chinés]].
▲* [[Arthur Schopenhauer]], [[filosofia|filosòf]] [[Alemanha|alemand]].
* [[Tewodros II]], [[negus]] d'[[Etiopia]].
</div>
| |||