Glèisa Ortodòxa : Diferéncia entre lei versions
Contengut suprimit Contengut apondut
Redireccion vèrs Ortodoxia |
S'ha suprimit la redirecció a Ortodoxia Balisa : Redireccion suprimida |
||
Linha 1 :
'''Glèisa Ortodòxa''' es universala, a de seccions importantas dins totei lei partidas dau Mond, pasmens es preponderanta subretot en [[Euròpa Orientala]] e au nòrd d'Asia (mai que mai en [[Grècia]], a [[Chipre]], en [[Macedònia del Nòrd]], [[Bulgaria]], [[Serbia]], [[Montenegro]], [[Romania]], [[Moldàvia]], [[Ucraïna]], [[Bielorussia]], [[Russia]] e [[Georgia (Caucàs)|Georgia]]). Son sèti es lo [[Patriarcat Ecumenic de Constantinòble]], a [[Istambol]].
== Nom ==
[[Fichièr:Eastern-orthodoxy-world-by-country.png|thumb|right|500px|Implantacion de l'ortodoxia: es majoritària dins leis estats en roge e reperesenta mai de 10 % de la populacion dins leis estats en jaune.]]
De còps la '''Glèisa Ortodòxa''' la sònan tanben amb d'autrei noms: '''Glèisa Crestiana Ortodòxa''', '''Glèisa Ortodòxa Orientala''' (sa basa istorica es dins l'èst de la Mediterranèa mai es una glèisa d'implantacion universala), '''Glèisa dei Sèt Concilis''', '''Glèisa Apostolica''', '''Glèisa Crestiana Anciana''', '''Glèisa Ecumenica'''. Mai son nom pus tradicionau e pus formau es '''Glèisa Una, Santa, Catolica e Apostolica''' (aquí cau comprene "Catolica" dins son sens d'origina, çò es "generala, universala") (Ware, p. 307; la formula es contenguda dins lo [[Crèdo de Nicèa]] e se pòt utilizar pereu per designar d'autrei glèisas amb d'autrei tradicions qu'emplegan tanben aqueu crèdo dins sa liturgia).
== Composicion e esquismas ==
La Glèisa Ortodòxa s'organizèt au començament, dins l'[[Empèri Roman]], a l'entorn dei patriarcats d'[[Antiòquia]], [[Jerusalèm]], [[Constantinòble]], [[Alexàndria]] e [[Roma]], e tanben dei Glèisas que se fondèron directament a sa seguida, en inclusent de maniera non exclusiva lei Glèisas d'[[Armenia]], [[Georgia]], [[Russia]], [[Etiopia]] e d'autras, sus la basa dei concilis ecumenics que se succediguèron<ref>[http://www.ccel.org/ccel/schaff/npnf214.toc.html Lei Sèt Concilis Ecumenics] Christian Classics Ethereal Library, Calvin College</ref>.
Leis ortodòxes considèran qu'amb leis [[esquisma]]s successius, l'"ortodoxia" (au sens generau dau mot) coneguèt la sortida:
* Dei glèisas adèptas dau [[nestorianisme]] (nestorians d'Orient), que regetan lo concili d'Efès de [[431]]
* Dei "Glèisas Ortodòxas Ancianas" o "non calcedonianas", adèptas dau [[miafisisme]] (o mens exactament "monofisisme") e refusant lo concili de Calcedònia de [[451]]; son ara subretot en [[Armenia]], [[Egipte]], [[Etiopia]], [[Eritrèa]], parcialament en [[Siria]] e en [[Índia]].
* De la Glèisa Catolica de Roma, dempuei [[1054]], qu'es adèpta dau [[catolicisme]]. Lo [[Crèdo de Nicèa]], basa de l'ortodoxia e simbòl de la fe, foguèt au centre de l'esquisma amb la Glèisa Catolica en [[1054]] quand aquela d'aquí i introduguèt un element novèu, lo "[[Filioque]]" ("e lo fiu" en latin)<ref>F.L. Cross & E.A. Livingstone, eds., ''The Oxford Dictionary of the Christian Church'', 2nd Ed. (Oxford: Oxford University Press, 1989), s.v. "Filioque", p 512.</ref>.
* Dei [[vielhs cresents]], un grop minoritari de Russia, separat en [[1666]]-[[1667]].
* Tanben cau mençonar d'esquismas pus limitats dins lo temps e ara despareguts, coma l'[[arrianisme]] o lo [[donatisme]]...
Es de notar que lo [[protestantisme]], e mai venga d'una rompedura amb lo catolicisme au sègle XVI, s'es pas unit amb l'ortodoxia.
Dempuei lo sègle XX, pasmens, lo dialòg ecumenic a permés de raprochaments parciaus deis ortodòxes amb lei miafisitas ("monofisitas"), lei protestants e lei catolics.
== Organizacion ==
Lei subdivisions primàrias de la Glèisa Ortodòxa son administrativas e pas teologicas. Se fan segon de diferéncias geograficas, nacionalas e sovent lingüisticas. La glèisa primitiva construguèt sei jurisdiccions segon leis ancians districtes e país romans: ne derivan una part dei subdivisions actualas.
[[Fichièr:Bartolomew I.jpg|200px|thumb|right|[[Bartomieu I]], lo patriarca de Constantinòble a l'ora d'ara]]
Lo [[Patriarcat Ecumenic de Constantinòble]], a [[Istambol]], es l'organisme centrau de l'organizacion de la fe ortodòxa; es establit dempuei l'[[Empèri Bizantin]]. A sa tèsta i a lo patriarca de Constantinòble qu'es lo representant de l'ortodoxia: a l'ora d'ara, es [[Bartomieu I de Constantinòble]]. Aqueu d'aquí es lo menaire legau dins un certan nombre de domenis de la Glèisa Ortodòxa, per exemple pòt consagrar leis evesques e establir de monastèris dins d'autrei districtes canonics. Ansin es eu l'evesque dirècte e lo "menaire Espiritau" dau [[mont Athos]].
Pasmens, lo Patriarcat de Constantinòble s'acòrda amb una organizacion "conciliara" e descentralizada dins l'ensems de l'ortodoxia: consistís en divèrsei glèisas nacionalas que partejan una fe, una istòria, una tradicion e una veneracion comunas mai que se govèrnan caduna amb sei concilis e evesques pròpris: es una diferéncia importanta amb l'autoritat centralizada dau Papat dins lo catolicisme (Timothy Ware, p 23)<ref name="Ware" />.
Au quatren concili ecumenic de Calcedònia, en 441, leis evesques enoncièron lo canon XXVIII que ditz que l'evesque de la "Nòva Roma", valent a dire lo patriarca de Constantinòble, a lo meteis onor que l'evesque de Roma, lo papa, e qu'es encargat d'ordenar lei metropolitans (menaires dau clergat dins de zonas especificas) de Pònt, Asia, Tràcia e atanben leis evesques barbars<ref> Philip Schaff and Henry Wace (Eds) (1900). ''The Seven Ecumencial Councils. Nicene and Post-Nicene Fathers.'' Second series. Peabody MA: Hendrickson Publishers. Reprint of original edition published in 1900 By Chas. Scribner & Sons</ref> <ref>[http://www.piar.hu/councils/ All Ecumenical Councils-All Decrees] vejatz ''Councils 1-7''. Es un sit qu'inclutz lei concilis posteriors au seten concili ecumenic, tau coma lei catolics leis accèptan, en oposicion amb la limitacion ai sèt primiers concilis segon la vision ortodòxa. Lo sit nòta tanben que lo papa Leon acceptèt pas lo canon XXVIII</ref>.
Aquela decision, atribuida a 150 evesques presents au concili, la Glèisa Catolica Romana la contèsta mai fins ara lei Glèisas Ortodòxas mantenon, per definicion, la comunion amb lo Patriarcat Ecumenic de Constantinòble<ref>[http://www.ecupatriarchate.org/ Sit oficiau dau Patriarcat Ecumenic de Constantinòble]</ref><ref name="Ware" />.
A l'ora d'ara, lo sèti materiau dau Patriarcat Ecumenic se tròba dins l'immens [[Collègi Grèc Ortodòxe dau Fanar]], a Istambol, bastit de 1881 a 1883.
Au sègle XXI, quatre patriarcats ancians deis originas rèstan intactes (Ware pp. 127, 133 & 134)<ref name="Ware" />.
*'''Lo patriarcat of [[Constantinòble]]''', qu'es tanben lo Patriarcat Ecumenic, sèti generau de l'ortodoxia.
*'''Lo patriarcat d'[[Alexàndria]]'''
*'''Lo patriarcat d'[[Antiòquia]]'''
*'''Lo patriarcat de [[Jerusalèm]]'''
Lo '''patriarcat de [[Roma]]''', qu'existís encara tecnicament a travèrs dau papa e de [[Vatican]], es sortit de l'ortodoxia (segon lo ponch de vista ortodòxe) dempuei lo Grand Esquisma de [[1054]]. Se considèra pas eu meteis coma un patriarcat e donc se vei pas coma l'egau deis autrei patriarcats ancians.
Lei regions jurisdiccionalas incluson tanben d'autrei divisions autocefalas e autonòmas. Una '''glèisa autocefala''' (''autocefal'' significa {{cita|amb sa tèsta pròpria}}) pòt nommar son evesque (o metropolitan) pròpri e s'autogovèrna. Una '''glèisa autonòma''' (''autonòm'' significa {{cita|amb sa lei pròpria}}) receu un metropolitan o evesque qu'es consagrat (e donc nommat) per una autra jurisdiccion mai totun s'autogovèrna en granda part.
*Lo '''Patriarcat de [[Bulgaria]]'''. Lo reconeguèron coma autocefal mai d'un còp a causa dei treviraments qu'anientèron o exilièron lei sòcis de la glèisa a d'ocasions divèrsas. L'autocefalia se reconeguèt d'en primier en [[927]] apC (lei bulgars la declarèron tre [[919]]) e se tornèt crear dos còps, en [[1235]] e en [[1945]]<ref>[http://web.archive.org/20010425165744/bulch.tripod.com/boc/historyen.htm History of the Bulgarian Church]</ref>.
*Lo '''Patriarcat de [[Georgia (Caucàs)|Georgia]]''' o '''Glèisa Ortodòxa Georgiana'''. Fasiá partida au començament dau patriarcat d'Antiòquia. Recebèt l'autocefalia dau patriarca d'Antiòquia en [[466]]. Perdèt son estatut autocefal en 1811 quand lo Sinòde Rus l'absorbiguèt (valent a dire: quand Russia envaïguèt Georgia). Lo retrobèt en [[1943]], autrejat per la Glèisa Ortodòxa Russa e aquò lo Patriarcat Ecumenic o reconeguèt tornarmai en 1989<ref>[http://www.patriarchate.ge/istoria/1e.htm History of the Orthodox Church of Georgia]</ref>.
*Lo '''Patriarcat de [[Russia]]''' o '''Glèisa Ortodòxa Russa'''. Lo Patriarcat Ecumenic li autregèt l'autocefalia en [[1589]].
*Lo '''Patriarcat de [[Serbia]]'''. Son estatut autocefal data dau mitan dau [[sègle XIV]], lo perdèt puei e lo li restaurèron au mitan dau sègle [[XVI]].
*Lo '''Patriarcat de [[Romania]]'''. E mai se la Glèisa Ortodòxa de Romania a de racinas que remontan au sègle I apC, es ren qu'en [[1885]] que lo Patriarcat Ecumenic li reconeguèt l'autocefalia.
*La '''Glèisa de [[Grècia]]'''. Lo Patriarcat Ecumenic reconeguèt son autonomia en 1850 (Ware. p. 136)<ref name="Ware" /><ref>[http://www.ecclesia.gr/English/the_church/index.html The Church of Greece]</ref>.
[[Categoria:Ortodoxia]]
| |||