Bulgaria : Diferéncia entre lei versions
Contengut suprimit Contengut apondut
Linha 66 :
Afeblits per leis invasions aràbias, lei [[Empèri Bizantin|Bizantins]] foguèron obligats d'acceptar aquela preséncia e, en [[681]], reconoguèron la sobeiranat dau [[khan]] [[Asparukh]] sus lei regions au [[nòrd]] dei [[montanha]]s [[Balcans|balcanicas]]. Aquò favorizèt la formacion d'un [[estat]] dirigida per una [[aristocracia]] militara formada de [[Empèris nomadas|nomadas eurasiatics]] mai principalament poblat de populacions eslavas. Mens nombrós, lei nomadas adoptèron a cha pauc la cultura eslava e lo mestissatge entre lei doas populacions foguèt a l'origina dau pòble bulgar actuau. [[Pliska]] venguèt la [[capitala]] d'aquel ensems. En [[864]], la creacion d'una glèisa [[cristianisme|crestiana]] ([[ortodòx|de rite grèc]]) autonòma amb una [[liturgia]] en [[slavon]] per lo [[khan]] [[Boris Ièr de Bulgaria|Boris]] confirmèt l'integracion de Bulgaria au sen de l'esfèra eslava.
=== Leis Empèris Bulgars ===
En despiech de la [[religion]] comuna entre lei Bizantins e lei Bulgars, lei relacions entre lei dos pòbles foguèron sovent conflictualas. Dins lo corrent dau rèine de [[Simeon Ièr de Bulgaria|Simeon]] ([[893]]-[[927]]), lei Bulgars capitèron de conquistar [[Macedònia]] e venguèron una poissança militara fòrça importanta qu'impausèt lo pagament de [[tribut]]s regulars ai [[Empèri Bizantin|Bizantins]]. [[Constantinòple]] deguèt tanben reconóisser un títol imperiau au sobeiran bulgar. Pasmens, aqueu Premier Empèri Bulgar declinèt après la [[mòrt]] de son fondator. [[Pèire Ièr de Bulgaria|Pèire]] ([[927]]-[[969]]) capitèt de gardar la màger part de sei territòris mai, en [[971]], l'Empèri Bizantin conquistèt lei regions orientalas de l'Empèri Bulgar. Puei, [[Samuel Ièr de Bulgaria|Samuel]] ([[991]]-[[1014]]) assaièt de restaurar la poissança bulgara a partir de [[Macedònia]]. Dins aquò, son armada foguèt anientada en [[1014]] per l'emperaire bizantin [[Basili II lo Bulgaroctòn|Basili II]]. Après aquela desfacha, lo Premier Empèri Bulgar foguèt conquistat per lei [[Empèri Bizantin|Bizantins]] que formavan tornarmai una poténcia majora sus lo [[continent]] [[Euròpa|europèu]] après d'[[annada]]s de dificultats.
Pasmens, a la fin dau [[sègle XII]], una tiera de crisis [[dinastia|dinasticas]] grèvas minèt l'[[Empèri Bizantin]] qu'acomencèt son declin definitiu. Dins lo corrent deis annadas 1180, una revòuta acomencèt au sen dei populacions bulgaras. Dirigidas per [[Joan Asen]] e son fraire [[Pèire Asen|Pèire]], l'insureccion restaurèt aisament un [[estat]] independent que sa [[capitala]] foguèt installada a [[Tarnowo]]. Dich [[Segond Empèri Bulgar]], aquel [[estat]] conoguèt son apogèu pendent lo rèine de [[Joan III de Bulgaria|Joan III]] ([[1218]]-[[1241]]). Ocupava alora un territòri similar a aqueu de Simeon e l'autonòmia de la Glèisa bulgara, perduda ambé l'afondrament dau Premier Empèri, foguèt tornarmai declarada en [[1235]]. Pasmens, après lo rèine de Joan III, Bulgaria declinèt rapidament e la situacion dau país foguèt agravada a partir de [[1272]] per d'incursions dei [[Empèri Mongòl|Mongòls]] dau [[Khanat de l'Òrda d'Aur]]. Puei, au sègle seguent, lei Bulgars deguèron faciar la menaça dei [[Serbia|Sèrbes]] que conquistèron la màger part de son territòri sota la direccion d'[[Estève Dusan]] ([[1331]]-[[1355]]). Aquelei desfachas entraïnèron l'afondrament dau poder centrau e lo rèsta dau Segond Empèri se devesiguèt entre dos principats rivaus en [[1371]] centrats sus lei [[vila]]s de [[Tarnovo]] e de [[Vidin]]. Aquela division favorizèt leis ambicions deis envaïsseires seguents que foguèron lei [[Empèri Otoman|Turcs Otomans]]. [[Tarnovo]] foguèt conquistada en [[1393]] e [[Vidin]] en [[1396]]. Aquela meteissa [[annada]], la temptativa dei [[França|Francés]] e deis [[Ongria|Ongrés]] de rebutar leis Otomans en [[Asia]] mau capitèt a la [[batalha de Nicòpolis]] entraïnant l'instauracion de la dominacion turca sus la region fins au [[sègle XIX]].
=== Lo periòde otoman ===
La dominacion [[Empèri Otoman|otomana]] durèt de la fin dau [[sègle XIV]] ais annadas 1870. Fins au [[sègle XVIII]], Bulgaria demorèt alunchada deis autreis [[estat]]s [[cristianisme|crestians]]. Sa glèisa autonòma foguèt suprimida e son [[clergat]] restacat au patriarcat grèc de [[Constantinòple]]. Aquò entraïnèt la difusion de la [[liturgia]] [[grèc|grèga]] e l'abandon d'aquela en slavon. D'autra part, l'[[aristocracia]] bulgara foguèron obligada de se convertir a l'[[islam]] (aquelei que refusèron foguèron desportats en [[Anatolia]]) e de [[colonialisme|colonias]] turcas foguèron installadas. Pasmens, lo nombre de conversion au sen dau pòble demorèt limitat.
A partir de la fin dau sègle XVIII, lo declin de l'[[Empèri Otoman]] e l'avançada de la [[frontiera]] [[Russia|russa]] en direccion dau [[sud]] rompèt l'isolament dau pòble bulgar. En parallèl, se formèt una elèit novèla, principalament eissida de la [[borgesiá]] que contraròtlava lei cambis [[comèrci|comerciaus]] e [[artesanat|artesanaus]], que comencèt de se preocupar de la cultura e de la defensa dau pòble bulgar. Premier, lo movement èra subretot opausat a la cultura [[Grècia|grèga]] de la Glèisa Ortodòxa (creacion d'[[escòla]]s laïcas a partir deis annadas 1830). Aquò foguèt a l'origina d'una agitacion populara importanta e, en [[1870]], leis autoritats otomanas deguèron acceptar la restauracion novèla de l'autonòmia de la Glèisa Bulgara. Pasmens, lo movement s'èra transformat au contacte deis idèas [[nacionalisme|nacionalista]]s dau [[sègle XIX]]. Ansin, en [[1872]], un grop de [[Patriotisme|patriotas]] bulgars organizèt un Comitat centrau revolucionari qu'organizèt una insureccion [[nacionalisme|nacionalista]] en abriu de [[1876]].
Militarament, la revòuta foguèt aisament vencuda per leis [[Empèri Otoman|Otomans]]. Pasmens, la repression foguèt fòrça [[sang|saunosa]] e seis atrocitats indignèron totei lei [[capitala]]s [[Euròpa|europèas]]. Tre l'annada seguenta, [[Russia]] decidèt d'intervenir per protegir lei populacions eslavas de Bulgaria e declarèt la [[guèrra]] ais [[Empèri Otoman|Otomans]]. En genier de [[1878]], lei tropas [[Russia|russas]] èran dins la region de [[Constantinòple]] e leis Otomans deguèron acceptar lo [[tractat de San Stefano]] que formèt un [[estat]] bulgar independent ambé de [[frontiera]]s inspiradas dei dos Empèris de l'[[Edat Mejana]]. Dins aquò, aqueu tractat se turtèt a l'oposicion deis autrei poissanças europèas que refusavan una extension tròp importanta de l'influéncia [[Russia|russa]] dins la region. Au contrari, en junh e julhet de [[1878]], lo [[Congrès de Berlin]] adoptèt de disposicions fòrça diferentas per mantenir la preséncia otomana dins lei Balcans. Un principat bulgar reduch, teoricament [[tribut]]ari dau [[sultan]] mai ''[[de facto]]'' [[independéncia|independent]], foguèt creat ambé [[Sofia]] coma [[capitala]]. Au sud, un segond principat semi-autonòm (dich Romelia Orientala) foguèt tanben creat.
== Ligams extèrnes ==
| |||