Turquia : Diferéncia entre lei versions
Contengut suprimit Contengut apondut
Linha 152 :
=== La Republica Turca ===
==== La presidéncia d'Atatürk e la Segonda Guèrra Mondiala ====
Lo programa de [[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafa Kemal]] èra destinat a assegurar una renaissença de Turquia sus de basas novèlas. En particular, la pèrda d'unei territòris periferics de l'Empèri Otoman renforcèt l'importància dau pòble turc que representava 85% de la populacion de l'estat novèu. Lo [[nacionalisme]] turc venguèt donc un motor important dau regime. Favorizèt lo passatge de la legitimat otomana vèrs la legitimat [[republica]]na turca. La rompedura ambé l'Empèri foguèt donc rapida ambé l'abolicion dau Califat, la laïcizacion de l'educacion, la supression dei referéncias a l'[[islam]] dins lei [[lei|lèis]] e dins la [[constitucion]] ò l'interdiccion deis òrdres [[religion|religiós]] [[Sofisme|sofis]]. Regardant lo poder novèu, la [[capitala]] foguèt transferida de [[Constantinòple]] a [[Ankara]] e un partit unic foguèt autorizat per transmetre lei diferentei directivas au sen de la societat. Enfin, [[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafa Kemal]] prenguèt la tèsta d'una presidéncia fòrta fins a sa [[mòrt]] en [[1938]].
Aquelei transformacions rapidas de la societat entraïnèron una insureccion religiosa dei [[Curdistan|Curds]] en [[1925]] que foguèt aisament reprimida. Pasmens, apareguèt la question de l'integracion dei [[Curdistan|Curds]] au sen dau país. La [[diplomacia]] turca demorèt prudenta e son premier acòrd important foguèt signat amb [[Iran]] e [[Iraq]] per susvelhar l'agitacion curda. Puei, en [[1939]], [[França]] acceptèt de cedir lo [[sandjak d'Alexandreta]] situat au nòrd-oèst de [[Siria]] e qu'èra revendicat per Turquia dempuei leis annadas 1920. Dins lo corrent de la [[Segonda Guèrra Mondiala]], lo país capitèt de restar neutre en despiech dei pressions alemandas e aliadas. Pasmens, deguèt mobilizar dei fòrças importantas per s'aparar còntra una ataca suspresa, çò qu'entraïnèt dei tensions economicas importantas. Fin finala, lo país declarèt formalament la guèrra ais [[Alemanha|Alemands]] lo 23 de febrier de [[1945]] per ganhar lo sostèn dei [[Reialme Unit|Britanics]] e deis [[USA|Estatunidencs]] còntra leis ambicions [[URSS|sovieticas]].
==== La Turquia modèrna ====
Après [[1945]], [[Ismet Inönü]], successor de [[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafa Kemal]], acomencèt una liberalizacion limitada dau regime e se raprochèt pauc a pauc dau blòt occidentau. D'efèct, en [[1945]]-[[1946]], Turquia deguèt demandar lo sostèn dei Britanics e deis Estatsunidencs per rebutar leis ambicions sovieticas sus la region deis Estrechs. En [[1947]], leis [[Estats Units d'America]] li accordèron una ajuda economica importanta. Enfin, en [[1952]], [[Turquia]] foguèt acceptada au sen de l'[[OTAN]].
En parallèl, la liberalizacion dau regime progressèt ambé dificultat. En [[1946]], un segond [[partit politic]] foguèt autorizat. Pasmens, la lucha entre lei dos partits legaus menacèt l'estabilitat dau país e l'armada organizèt un premier còp d'estat en [[1960]]. Leis eleccions de [[1961]] reglèron pas lo problema entraïnant l'aparicion de movements de senèstra e de drecha extrèmas. Un second còp d'estat militar se debanèt en [[1971]]. Lei partits de senèstra e lei sindicats foguèron reprimits e lei libertats demenidas. Dins aquò, lei govèrns successius mau capitèron de faciar la crisi economica deis annadas 1970 e lei militars prenguèron lo poder un tresen còp en [[1980]]-[[1983]]. Aquò foguèt agravat per lo començament d'una insureccion dins lo [[Curdistan]] Turc a partir de [[1984]]. Lei libertats foguèron tornarmai reduchas per una lèi anti-terrorista d'una vigor extrèma e lei caps politicas dau decenni foguèron pas reabilitats avans [[1987]]. A partir dau decenni 1990, lei resultats electoraus foguèron marcats per lei progrès dei partits islamics que prenguèron lo poder en [[2003]]. Capitèron de resòuvre la crisi economica deis annadas 1990 e de demenir l'influéncia dei militars sus la gestion deis afaires de l'estat. Pasmens, dempuei la fin dau decenni 2000, l'autoritat dau Premier Ministre [[Recep Tayyip Erdoğan]] es mai e mai contestada dins lei [[vila]]s.
== Organizacions politica e territòriala ==
| |||