Nigèria : Diferéncia entre lei versions

La contuniacion de la crisi politica encoratjèt lei militars d’organizar un [[còp d’estat]] per prendre lo poder. Si debanèt en genier de 1966. Unei personalitats politicas majoras (lo Premier ministre federau, lei Premiers ministres de l’Oèst e dau Nòrd, unei generaus) foguèron executats. Lo generau, d’origina ibo, [[Johnson Aguiyi Ironsi]] prenguèt lo poder. Sa decision de suprimir lo sistèma federau entraïnèt l’insureccion dei províncias meridionalas, de chaples còntra leis Ibo ({{formatnum:100000}} mòrts) e l’execucion d’Ironsi per de soudats dau nòrd en julhet.

Lo generau [[Yakubu Gowon]], eissit d’una etnia pichona, capitèt de venir lo cap de Nigèria maugrat l’oposicion dau coronèu [[Obumegwu Ojukwu]], governador de la region èst. Lei premierei mesuras de Gowon assaièron de resòuvre lo conflicte gràcias a una restauracion dau [[federalisme]]. Creèt dotze estats per contentar lei minoritats e proclamèt l’estat d’urgéncia. Aquò foguèt pas sufisent per raliar Ojukwu que sei fòrças prenguèron lo contraròtle deis institucions federalas dins la region èst. Puei, lo 30 de mai de 1967, proclamèt son independéncia entraïnant la saunósa [[Guèrra de Biafra]] (au mens un milion de mòrts).

Sostengut per [[França]], [[Israèl]] e [[Portugal]], [[Biafra]] capitèt inicialament de conquistar Benin City e de menar d’incursions fins a la region de [[Lagos]]. Pasmens, lei fòrças federalas aprofichèron lo sostèn [[Reialme Unit|britanic]] e [[URSS|sovietic]] per reocupar Benin en setembre e obligir lei fòrças de Biafra de si retirar sus son territòri. Puei, en 1967-1968, lei Nigerians capitèron de conquistar la region maritima de Biafra empachant son avitalhement. Aquò causèt una [[famina]] estenduda dins la pòcha continentala onte s’èran replegadas lei fòrças d’Ojukwu. Sa reduccion foguèt malaisada car opausèron una resisténcia acarnada e foguèron solament vencudas en 1970.

Après aquela victòria, Gowon adoptèt una politica de reconciliacion e de reconstruccion rapidas gràcias ai revenguts de [[petròli]]. Conoguèt un succès rapide e important mai empachèt pas Gowon d’èstre reversat per un còp militar en 1975. Lo generau musulman [[Muritala Mohammed]] venguèt lo menaire dau país. Assaièt de renfòrçar lo federalisme mai foguèt assassinat tre 1976. Foguèt remplaçat per son adjonch (yorubà) [[Olusegun Obasanjo]] que creèt sèt estats suplementaris e fèt adoptar una constitucion novèla. En 1979, lei militars laissèron lo poder ai civius.

La II{{a}} Republica dirigiguèt lo país de 1979 a 1983. Sa decision principala foguèt aquela de desplaçar la capitala de [[Lagos]] a [[Abuja]]. Pasmens, seis institucions conoguèron rapidament una crisi grèva en causa dau desvolopament important de la corrupcion e dau clientelisme e de conflictes entre musulmans de tendéncias diferentas puei entre musulmans e crestians. Lo 31 de decembre de 1983, un novèu còp d’estat militar menat per lo generau (musulman peul) [[Muhammadu Buhari]] causèt la fin de la Republica e lo retorn dau poder militar.

Buhari gardèt lo poder fins a una revolucion intèrna en 1985. Durant son periòde de poder, assaièt de restaurar l’economia segon unaun programa drastic ambé la reduccion dei despensas publicas e la lucha còntra lei trafecs illegaus. Defendèt la formacion de partits politics e ordonèt de jutjar lei caps politics principaus de la II{{a}} Republica.

Foguèt remplaçat per lo generau (musulman tanben mai eissit de l’etnial’[[etnia]] gwari) [[Ibrahim Babangida]] jutjat pus neutre dins leil'arbitratge dei relacions entre lo nòrd e lo sud. Reprimèt totei lei formas d’oposicion mai anoncièt lo començament d’una transicion politica per tornar donar lo poder ai civius. En 1989, una [[constitucion]] novèla creèt un sistèma de dos partits e una eleccion presidenciala foguèt organizat en 1993. Foguèt averada per [[Moshood Abiola]] (un Yorubà musulman) mai Babangida anullèt aquela victòria. Pasmens, en fàcia dei revòutas suscitadas per aquòaquela decision, deguèt si retirar definitivament e de laissar lo poder a un govèrn d’union nacionala. Sensa autoritat, aqueuAqueu govèrn demorèt quasiment sensa autoritat e la III{{e}} Republica s’afondrèt après solament quauquei mes d’existéncia e un novèu còp d’estat militar en novembre de 1993.

Lo cap novèu dau país foguèt lo generau (kanuri) [[Sani Abacha]]. Establiguèt un regime autoritari (partits politics enebits, dissolucion deis assembladas elegidas...). En 1995, executèt unei caps politics ogonis en revòuta còntra la destruccion de son environament per l’industria petroliera. Après sa mòrt en 1998, li succediguèt lo generau [[Abdulsalami Abubakar]] que restaurèt d’institucions civilas e fondèt la IV{{e}} Republica.

En 1999, lo generau retirat [[Olusegun Obasanjo]] (ja cap dau país en 1976-1979) foguèt elegit president. Foguèt tornat elegir en 2003. Sa presidéncia foguèt caracterizada per la restauracion dau sistèma politic [[democracia|democratic]] e dau [[federalisme]]. Dins lo nòrd, aquò favorizèt la volontat d’unei caps musulmans d’aplicar la [[lei|lèi]] [[islam|islamica]] dins seis estats e comencèt de crear de tensions dins aquelei regions. Dins lo sud, de tensions importantas apareissèron dins lo deltà quand lei populacions autoctònas comencèron de revendicar una partida dei revenguts de l’esplecha petrolièra e de guerilhas independentistas si formèron minant l’autoritat estatica.

Dins lo corrent dau mandat de sei successors, [[Umaru Yar'Adua]] (2007-2010) puei [[Goodluck Ebele Jonathan]] (dempuei 2010) elegits après d’eleccions fòrça agitadas en causa d’accusacions de fraudas, aquelei dos problemas s’agravèron. Dins lo nòrd, unei movements islamistas an començat d’atacar leis institucions federalas e revendican d’ara endavant l’institucion d’un estat islamic, compres dins lei regions crestianas. Dins lo dèltadeltà, l’autoritat de l’estat es vengut fòrça febla en fòra deis installacions petrolièras. En particular, certanei zònas li son sota lo contraròtle de guerilhas que certanei participan perèu a l’installacion de la [[pirata|piratariá]] dins la region.