Empèri koshan
L'Empèri koshan es un estat installat en Bactriana al sègle Ièr apC e que s'espandiguèt dins lo Nòrd d'Índia.
|
Empèri koshan
| |
|---|---|
 | |
| L'Empèri koshan vèrs 150 | |
| Caracteristicas | |
| Region: | Bactriana, Gandhara, Nòrd d'Índia |
| Epòca: | sègle I apC-Sègle IV |
| Lengas: | bactrian |
Origina modificar
Segon las fonts chinesas ancianas, los yuezhi emigrats dels limits de China en Bactriana en 129 apC, fondèron cinc reialmes[1]. Foguèron units jos l'autoritat d'un rei unic vèrs lo mitan del Sègle I apC, Kujula Kadphises, que fondèt l'Empèri koshan[2].
Apogèu de l'Empèri modificar
Kujula kadphises paréis aver profiechat de la fin del rei indopart Gondofares, vèrs 40 apC[3]. Dintrèt dins la valada de Kabol e dins lo Gandhara ont desfaguèt lo darrièr rei grecobactrian.
Lo màger rei koshan es Kanishka, conegut per las inscripcions de Surkh-Kotal e aquela de Rabatak, descubèrtas en Afghanistan dins las annadas 1950 e en 1993. Kanishka regnèt de 127 a 150 sus un empèri que s'espandiguèt sus lo Panjab, l'Haryana, lo Sindh e l'Uttar Pradesh dusqua Benarés[2]. Sas capitalas èran Purushapura, près de Peshawar e Mathura, al Sud de Delhi[4].
Lo reialme koshan aviá de relacions comercialas amb l'Empèri roman e China, çò que li donava una posicion centrala dins lo comèrci internacional del temps[4].
Decadéncia modificar
Après Vasudeva Ièr, que regnèt dusqua 230, l'empèri comencèt a s'afeblir. Los sassanids volguèron tornar conquistar una region qu'aviá fach partida de l'Empèri Aquemenida. Poguèron prene lo Nòrd-Oèst del domeni koshan e i establir en 248 un reialme vassal, dirigit per los reis koshanshahs[5].
Al sègle IV, los darrièrs koshans possedon sonque un pichon territòri, dins lo Gandhara[6], e son benlèu vassals de Samudragupta, lo filh de Chandragupta Ièr vengut rei en 355[5]. Dins l'Oèst, en Afghanistan, una dinastia eftalita, los kidaritas, ensaja de fondar un reialme independent[5].
Dinastia modificar
Los primièrs reis koshans se succediguèron de paire en filh: Kujula Kadphises, seguit per Vima Takto, puèi Vima Kadphises, Kanishka. Venguèron puèi Huvishka, Vasudeva Ièr, Kanishka II, Vasishka, Kanishka III. Los darrièrs reis, Vasudeva II, Mahi, Shaka e Kipunadha, son coneguts que per l'estudi de la numismatica.
Lenga modificar
Los koshans parlavan una lenga iraniana orientala, lo bactrian, qu'es donc pròcha de las autras lengas iranianas mejanas conegudas en Asia Centrala e al Turkestan, lo sogdian, lo khotanés e lo khwarezmian. La lenga utilizada dins las inscripcions reialas de Kanishka, mòstra l'usança pels koshans de l'eretatge grèc en Bactriana, qu'es escricha amb l'alfabet grèc.
Referéncias modificar
Fonts modificar
- (en) Robert Bracey, n. d., Foundations of the Empire.
- (en) Robert Bracey, n. d., The Yu-Chi in Bactria.
- (en) Robert Bracey, n. d., The Later Kushans, Kidarites, Kushanshahs.
- (de) Michael Witzel, 2003, Das alte Indien, C. H. Beck Wissen, Munic, Verlag C. H. Beck.
- (de) Collectiu, 1998, Der Grosse Ploetz. Die Daten-Enzyklopädie der Weltgeschichte, Komet.