El túnel

El túnel qu'ei ua nava de l'escrivan argentin Ernesto Sábato ; influenciada per l'existencialisme, que ho publicada en 1948 e que dè ua renomada internacionau au son autor dab, enter autas, criticas elogiosas de Thomas Mann e Albert Camus.

Plaça San Martín, un deus lòc de rescontra enter Juan Pablo e María

Plaça Francia, un aute lòc de rescontre deus protagonistas, dens lo quartièr oligarquic de María

Aquesta nava que pren las apariéncias d'un roman policièr on l'assassin, Juan Pablo Castel, conda la complexitat de circonstáncias e de las motivacions qui'u mièn a aucíder María Iribarne. Aqueth raconte qu'ei untat d'ironia, de sarcasme, de pessimisme hred qui pòt raperar l'estetica etica de cèrtas paraulas de tango e qui, en tot cas, hèn partida de la dialectica urbana de Buenos Aires

Resumit

Glèisa de Nosta Dauna deu Pialar, dens lo quartièr oligarquic de la Recoleta

Juan Pablo Castel, narrator e protagonista, que'ns conda las circontàncias e lo contèxte psicologic qui'u mièn ad aucíder María Iribarne.

Castel qu'ei un pintre arreconegut e famós, presat peus critics d'arts (que mespresa a maugrat deus lors elògis). A l'escadença d'ua exposicion soa, qu'arremarca ua gojata qui espia un detalh d'ua de las soas òbras.

La proprietat de Hunter que s'apera Lo Umbúes en referéncia a l'Ombó, aquesta planta emblematica de la pampa qui sembla a un arbó a maugrat de d'ostentar ua fibra cellulosica en lòc de husta

Los dias seguents, Juan Pablo que's demanda quin la tornar trobar e l'abordar en bèth imaginar divèrsas escadenças dab mantuas possibilitats de dialògs. Fin finala l'escadença que's presenta, e, mei endavant hèit de çò qui's credèva, que la ditz qu'a pas acabat de pensar ad era ; era que'u ditz qu'ei parièr mes totun, que huegeish.

Quauques dias après que la torna troba e qu'ei la debuta d'ua relacion passionau e quitament isterica enter los dus.

Un dia, María que demanda a Castel de cossirar dens lo son ostau deu quartièr nòrd (lo zòna oligarquica de Bueno Aires) mes, en vertat, sonque lo son marit, un cèc nomat Allende, qu'i ei present per'mor Maria qu'ei anada a Los Umbúes, la proprietat Hunter (lo cosin deu son marit), au ras de Mar del Plata. Qu'a deishat totun un messatge entà Juan Pablo qui'uei balhat peu quite marit (qui, òrb, no'u pòt pas véder).

Au son retorn la Juan Pablo e María que tornan establir la loa relacion dab un gelosèr creishent. Castel que l'insulta mantuns còps e se bèth excusar après ; deu son costat María qu'ei hèra hosca sus la natura de la soa relacions dab los tres òmis.

María qu'envita quitament Juan Pablo dens la proprietat de Hunter ; quan i arriba, que he tanben la coneishença d'ua cosia. Gelós, Juan Pablo que huegeish a Buenos Aires. Qu'escriu ua letra agressiva a María abans de l'aperar, a la debuta entà desencuà's, on fin finala qu'ei mei agressiu. que la torna aperar entà la díser que se tua se no'u vien pas véder a Buenos Aires. María que hè lo viatge mes que se'n torna a Mar del Plata abans de'u véder.

Furiós, Juan Pablo qu'ensaja per un amic comun nomat Lartigue, de saber se María e Hunter e son amants. la soa manca de responsa qu'ei interpretada per Juan Pablo com ua afirmativa e, en bèth manlevar l'auto de cèrte Mapelli (dab lo prtèxte que deu anar véder lo son pair malaut) qu'arrecoteish entà la proprietat de Hunter a Mar del Plata. Sus la rota, Castel, gelós e amar, que pensa qu'ei tostemps demorat embarrat dehens lo tunel (qui da lo son títol a l'òbra) de la soa vita e de la soa soletat mentre que María èra libra e vivèva dens lo monde en lo bèth cossirar de quan en quan per frinestòtas deu son tunèl.

Que'i aucideish María dab un ganivet abans de tornar a Buenos Aires e d'anonciar lo murtre a Allende qui, a las rasons de Juan Pablo (la credença que Hunter e èra lo son aimador) e crit "incensat".

Fin finala que's liura a la polícia, qu'ei jutajat e internat. Allende que s'ei suicidat, e Castel que's troba enqüèra mei sol au monde, shens la sola persona qui aja compresa la soa pintrura.

Situada au sud de la Província de Buenos Aires, Mar del Plata qu'ei la ciutat balneària màger d'Argentina

Extrèits

Rescontre enter María e Juan Pablo (capítol III)

Todos saben que maté a María Iribarne Hunter. Pero nadie sabe cómo la conocí, qué relaciones hubo exactamente entre nosostros y cómo fui haciéndome a la idea de matarla. Trataré de relatar todo imparcialmente porque, aunque sufrí mucho por su culpa, no tengo la necia pretención de ser perfecto.

En el salón de Primavera de 1946 presenté un cuadro llamado Maternidad. Era por el estilo de muchos otros anteriores: como dicen los críticos en su insoportable dialecto, era sólido, estaba bien arquitecturado. Tenía, en fin, los atributos que esos charlatanes encontraban siempre en mis telas, incluyendo "cierta cosa profundamente intelectual". Pero arriba, a la izquierda, a través de una ventanina, se veía una escena pequeña y remota: una playa solitaria y una mujer que miraba el mar. Era una mujer que miraba el mar. Era una mujer que miraba como esperando algo, quizá algún llamado apagado y distante. La escena sugería, en mi opinión, una soledad ansiosa y absoluta.

Nadie se fijó en esta escena: pasaban la mirada por encima, como por algo secundario, probablemente decorativo. Con exepción de una sola persona, nadie pareció comprender que esa escena constituía algo esencial. Una muchacha desconocida estuvo mucho tiempo delante de mi cuadro sin dar importancia, en apariencia, a la gran mujer en primer plano, la mujer que miraba jugar al niño. En cambio, miró fijamente la escena de la ventana y mientras lo hacía tuve la seguridad de que estaba aislada del mundo entero: no vio ni oyó a la gente que pasaba o se detenía frente a mi tela.

"Tots que saben qu'aucí María Iribarne Hunter. Peró negun sap pas quin la coneishèi, quina mena de relacion i agó exactament enter nosautes e quin e'm hoi hèit chic a chic a l'idea de la matar. Qu'ensajaréi de condar tot imparciaument per'mor, a maugrat qui pateishéi hèra per la soa fauta, b'ei pas la pèga pretencion d'estar perhèit.

Au salon de la primavera de 1946 que presentèi un tablèu aperat Maternidad. Qu'èra dens l'estil de mantuns autes anteriors: com ac disen los critics dens lo lors insuportable dialecte, qu'èra solide, qu'èra plan arquitecturat. Qu'avèva, fin finau, los atributs qu'aqueths charlatans e tròban tostemps dehens las meas telas, en bèth incluir "ua cèrta causa pregondament intellectuau". Mes en haut, a man esquèrra, a travèrs un frinestòt, que's vedèva ua scena petita e luenhèca: ua plaja soleta e ua hemna qui espiava la amr. Qu'èra ua hemna qui espiava la mar. Qu'èra ua hemna qui espiava com s'esperasse quauquarren, dilhèu un aperet estupat e distant. La scena que sugeriva, a la mea idea, una soletat anxiosa e absoluda.

Arrés non s'avisè pas d'aquesta scena: que passavan e que l'espiava en devath, com se hosse ua causa segondària, de segur decoratiu. Dab l'exepcion d'ua sola persona, degun semblè pas compréner qu'aquesta scena constituiva çò d'essenciau. Ua gojata desconeguda que demorè ua pausa de cap au men tablèu shens prestar interès, en aparéncia,a la hemna deu purmèr plan, la hemna qui espiava lo chin a jogar. Per contre, qu'espiè fixament la frinèsta e, mentre qu'ac hasèva qu'agói la conviccion que demorava isolada deu monde sancèr: non vedó e n'audí pas lo monde qui passava o qui s'estancava de cap a la mea tela."

Lo "tunèl" (capítol XXXVI)

[...] en todo caso había un solo túnel, oscuro y solitario: el mío, el túnel en que había transcurrido mi infancia, mi juventud, toda mi vida. Y en uno de esos trozos transparentes del muro de piedra yo había visto a esta muchacha y había creído ingenuamente que venía por otro túnel paralelo al mío, cuando en realidad pertenecía al ancho mundo, al mundo sin límites de los que no viven en túneles; [...]

"[...] en tot cas que i avèva pas sonque un sol tunèl, escur e solitari: lo men, lo tunèl on s'èra escaduda la mean infància, la mea joentut, tota la mea vita. E per quauques uns d'aqueths tròç transparents de la murralha de pèira qu'avèvi vista aquesta gojata e qu'avèvi credut simpletament que vienèva per un aute tunèl parallèl au men, quan en vertat qu'èra deu monde vast, deu monde shens nada termièra deu qui non viven pas dehens nat tunèl; [...]"

Bibliografia

Sabato, Ernesto. El túnel. Cátedra : Madrid, 1977.

Adaptacions cinematograficas

1. El Túnel (1952). Realizator : León Klimovsky. Adaptacion d'Ernesto Sabato'
2. El Túnel (1977). Realizator : José Luis Cuerda (filme entà la television)
3. El Túnel (1987). Realizator : Antonio Drove