Discutir:Istòria
- Supression -
- Neutralitat -
- Drech d'autor -
- Article de qualitat -
- Bon article -
- Lutz sus -
- De far -
- Archius -
- Traduccion
De traças d'ocupacion umana, vièlhas de quatre cent mila ans, son estadas trobadas dins l’anciana valada de l'Ambleva, a Sprimont, e al sud de Mons, vers Spienas. Durant fòrça temps s’èra cregut que l’òme mai vièlh de Belgica èra estat descobèrt en 1886 dins la bauma de Spy, pròchi Namur. Èra de tipe lapon, e de l’edat de la pèira talhada, e chau creire que s’agradava dins lei caunas nombrosas de la valada de Mosa.
Vel començament del IVen millenari, li primiers cultivators s'establisson dins lo Limborg, puèi dins l’actuala region de Lièja, e tanben dins l'Enaut;
Durant lo Ier millenari abans Noste Sénher, de pòbles indoeuropèus del grope Cèlta ocupan d’a per tièiras la Belgica de d’uèi. Li Belgas apareguèron en 300 ab. N.S. e donèron lor nom al país gràcias a Juli Cesar que li mençonèt dins si « Comentaris de la Guèrra dei Gàllias » coma li mai valents di Gallés.
Tant valentas que foguèsson, las tribús belgas foguèron vençudas per lei legions romanas e faguèron partida de l’empèri durant mai de quatre sègles.
Li Francs qu’atacan la Gàllia « Belgica » son pas una nacion unida. Al nòrd e a l’oèst, li Francs Ripuaris s’establisson pro facilament ai bochas di flumes, onde la poblacion es escassa e son a l’origina de la nacion flamenca. Al sud e a l’èst li Francs Salians rescontran una resisténcia mai fèrma per tau que lei regions ont arriban son mai pobladas. Ambé lo temps s’integraràn ais indigenes galloromans e adoptaràn lentament lor lenga, en i laissant lor piada prigonda. Son coma aquò a l’origina de l’identitat valona. Li Francs Salians chausisson Tournai per capitala. Es aquí que Clovis naisserà, Clovis que conquistarà totas lei Gàllias, establirà de colons francs nombrós dins la mitat nòrd, e aquessi colons, en adoptant la lenga dis abitants, en la marcant de lor piada prigonda, son a l’origina de la lenga francesa (= lenga di Francs) ambé totas sei variantas : las autras lengas d’oïl (prononciar /wil/). Una causa espantosa es de veire que la rasa entremieg lo territòri ripuari e lo territòri salian correspond gaireben exactament a la rasa linguistica de d’uèi entremieg lo flamenc e lo francés. (la Belgica francofòna parla picard a l’oèst, valon al centre, e lorenc a l’èst).
Karle Mayne, que se farà sagrar «emperador di Romans » per lo papa Leon III lo jorn de Nadau de l’an 800, aurà sa capitala as Ais de la Chapèla / Aachen, d’uèi en Alemanha a quauques quilometres de Belgica, maugrat que son empèri s’espandiguèssa fins Itàlia. Lo centre de gravitat de l’empèri es donc la region de Mosa e de Rin, puèi que lo palatz de Herstal, a las pòrtas de Lièja, es son auta residéncia favorita. Curiosament, son recòrd es plan mens en Belgica que lo de sis enemics legendaris, li quatre filhs Aymon, que lo combatián, montats toti quatre sobre lor chaval Baiard, e que toti li chastèls d’Ardena se vantan d’avedre assostats.
Compartís l'Euròpa Occidentala en tres bocins. Quasiment tota la Belgica de uèi es en Lotaringia.
A la feudalitat lo país s’abocinèt en fòrça fieus. Mas quauques uns èran bèls e poderós : lo comtat de Flandras, ambé si celèbres comtes Baudoïn Braç de Fèrre e Robèrt lo Frison, lo comtat de Leuven, que vendra lo duchat de Brabant, lo principat clericau de Lièja, lo comtat de Namur, lo duchat d'Enaut, lo duchat de Luxemborg. La dòcta escòla catedrala de Sant Lambèrt de Lièja atirava lis estudiants coma al temps de Karle Mayne. Centre de fe militanta, Belgica fornirà ai crosadas de chavaliers de fèrre.
Mentre que li nòbles guerrejavan, li gus trabalhavan. Li froments e li blats ondejavan per lei còlas e de vilas naissián. Ben lèu, de corporacions de gents de mestier se faguèron, que s’opausèron ai guildas de merchands ; lei vilas s’opausèron ai senhors. Lis uns an d’interès comerciaus ambé Anglatèrra, lis autri an d’interès e de ligams de fiselitat ambé lo rèi de França. Vaquí lei rasigas dei garrolhas intèrnas.
Lo suzeran de la màger part di princes de la futura Belgica es l'emperador d’Alemanha; lo del comte de Flandra es lo rèi de França. Lei relacions de Flandra ambé França son pasmens tençonadas. A la celèbra batalha dis Esperons d'Aur al ras de Kortrijk, l’11 de julhet de 1302, li comuniers belgas, bailejats per De Coninck e Guilhèm de Juliers, vençon cruselament la chavalariá francesa de Felipe lo Bèl, venguda sostenir lis escavins de la vila, « leliaents », quò’s dire « ligats al liri de França ». fossé. Tròp segurs de se, li nòbles francés avián compartit lor armada en tres còsses comandats per Robèrt d'Artois, lo conestable Raol de Nèslas e Jacques de Châtillon. Li Flamencs blaquèron al primier tust ambé li pesons francés, e li chavaliers se roncèron per una victòria facila, mas chaiguèron ben lèu dins li fossats onde s’escondiá lo gròs de las tropas flamencas. Li Flamencs se roncèron laidonc a lor torn sobre li chavaliers, jaguts e empegats dins lors armaduras. Aquessi mestieraus e païsans s'interessavan pas ai rençons promesas dins una lenga qu’entendián pas, e tuèron aquessi ufanós coma de crustacèus. Emportèron solament lis esperons d’aur di mai grands nòbles, çò que bailèt son nom a la batalha. Dins la niòva Belgica federala, aquel 11 de julhet es devengut lo jorn de la fèsta de la Comunitat flamenca.
A partir del segle XI e sobretot durant lo segle XII, li princes deguèron concedir de privilègis a las vilas (la carta urbana pus anciana es la obtenguda per Huy, en 1066). En Brabant e en Flandra, amb a Lièja, deguèron puèi acceptar de sometre d’unsas de lors decidas a l'aprovacion d'assembladas, « d’estats », que radunavan de delegats del clergat, de la noblessa e de la borgesiá.
Li ducs de Borgonha capitèron la primièra unificacion de la region après l’abocinament de l'empèri carolingian. Margarida de Flandra, eretièra del comtat de Flandra, del comtat d'Artés e del comtat de Borgonha (que correspondiá a l'actuala Francha Comtat); esposèt en 1369, Felipe II l’Ardit, duc de Borgonha e fraire del rèi de França, Charles V. Flandra venguèt donc « borguinhona », mas Lièja demorava un avescat-principat independent. Li Borguinhons avián tanben lis actuaus País Bas, çò que fai que l'istòria de Belgica se confond ambé la d’aquesti país fins la revòlta olandesa e lo compartiment de la fin del segle XVI.
Lei regions e lei vilas èran acostumadas a una granda autonomia. Felipe III « lo Bon » ensagèt d’equilibrar a son avantatge l'influéncia dei comunas, di clèrgues e di nòbles, mas utilizèt tanben la fòrça contra Brugas e Gand.
Durant lo segle XV, la produccion anglesa de teissut a partir de la lana cresquèt talament que lei vilas flamencas ne’n patiguèron. Li Flamencs passèron donc a la produccion de draps divers, ambé lo succès que sabèm. La vila de Brugas patiguèt chicòm de plan mai grèu: l'ensorrament del flume Zwyn que barrèt lo pòrt vesin de Damme. En escambi lo destin favorizèt Anvèrs, qu’una tièira d'aigats elargiguèron e aprigondèron un braç d'Escaut, çò que li ofriguèt una bocha sobre l'ocean.
En 1477 Charles l’Ausorós, foguèt tuat durant lo sètge de Nancí. Las possessions de Borgonha, ambé lo principat de Lièja, que Charles aviá conquistat sens pietat, passèron donc a son eretièra, sa filha Maria. Cranhent a l’encòp lo particularisme belga e la menaça d'invasion francesa, Maria esposèt l'archiduc Maximilian, futur emperador del Sant Empèri Roman Germanique. Aquela associacion garantiguèt l’unitat belga, mas menacèt son independéncia en ligant lo país al destin dis Habsborgs.
Lo successor de Maximilian, Charles Quint, èra nascut a Gand, e doblidèt pas jamai qu’èra Flamenc, amai se s’afecionèt per Espanha. Brussèla venguèt per sa volontat la capitala de detz-e-sèt províncias unidas sota un govèrn centrau, e onde florissián las industrïas drapièras e metallurgicas. Sobre son òrdre li governadors generaus se chautèron pro ben del benèsser de las províncias, qu’èran tanben la partida mai richa del reiaume. Aquò’s l’epòca de Pèire Breughel, e di tabernacles dardalhant de lussi.
L’accion di ducs de Borgonha aviá separat per un temps li País Bas d'Alemanha. Charles voliá mantenir lo sompartiment per qu’èra jes segur que son filh recaçariá lo títol, electiu, d'emperador d’Alemanha. Desirava integrar li País Bas dins lo patrimòni, donc dins li bens personaus dis Habsborgs. Per la transaccion d'Augsborg en 1548, convencèt e forcèt la Dieta de l’empèri de reconeisse un «ceucle de Borgonha» coma una entitat que deviá èsser quasiment independenta, afranquida en tot cas de la juridiccion e dei lèis imperialas, mas que deviá contribuir ai revenguts de l'empèri. La pragmatica sancion consolidèt la transaccion en unificant li dreits de succession de las províncias e en declarant que las Detz‑e-Sèt Províncias formavan amai un tot que se podiá pas compartir.
Lo règne de Charles Quint foguèt donca un periòde urós per Belgica d’a part per la vila de Gand qu’aguèt lo malur de maucontentar l’emperador e que foguèt « chastigada » durament. Mas aquò’s atanben lo periòde que li discípols de Calvin se faguèron nombrós, mai que mai dins las províncias del nòrd. Charles Quint auriá bessai sagut faire que tot lo monde s’entendèssa coma aquò se faguèt dins quauques cantons soïsses, quau sap ? Mas en 1556, lo tròne d'Espanha passèt a son filh Felipe II. Li País Bas dependián del tròne d’Espanha. Atau Charles aviá volgut li sauvar de l’Alemanha, e unificar li dos país qu’aimava lo mai. Ailàs, al contrari de son paire, lo niòu monarca aviá pas tròp de simpatia pels abitants di País Bas, e sabiá pas lors lengas. Amai, vesiá tot e comprendiá tot despuèi Espanha, ambé la vista catolica rigida espanhòla. Li Belgas e lis Olandés se retrobèron sota la dominacion d’un sobiran vertadierament estrangier, qu’emanava pas de Brussèlas mas de Madrid.
Felipe II faguèt plaçar de tropas espanhòlas al sen de la poblacion e botèt una tauça d'un desen sobre lei vendas de bens mobiliers. Li nòbles s’irritèron quand creèt la « Consulta », un conselh secret espanhòu que remplacèt lo « Conselh d'Estat » per faire la tutèla del governador di País Bas. Li clèrgues s’emocionèron fòrça tanben a la nominacion de l'agent de Felipe II, l'avesque Granvelle d'Arràs, a la tèsta de l'important archivescat de Malinas/Mechelen. Li catoliques tanben se metèron de crànher lei lèis anticalvinistas e l'establiment de l'Enquèrre. Li chaples nombrós e las execucions comés per lo duc d’Alba justifiquèron aquessas cranhtas. La rompuda ambé Espanha èra inevitabla e Guilhèm lo Taisós se retirèt vel nòrd ont aviá mai de partidaris e Margarida de Parma demissionèt en 1567. Maugrat que lo duc d'Alba tenguèssa lo país, de bandas de rebèls – li gus di bòscs – contunhavan la guerrilha. Après cinc annadas de repression, lo duc d'Alba demandèt guel-meteus d’èsser relevat.
L'Union d'Utrecht uniguèt sèt províncias de l’ubac (Olanda, Zelanda, Utrecht, Guèldre, Frisa, Overijssel e Groninguen) que se proclamèron independentas en 1581 e qu’atribuiguèron a Guilhèm d'Aurenja lo títol ereditari de stathòuder.
En genier de 1579, quauquas províncias catolicas del Sud avián format la Confederacion d'Arràs. En fait li dos gropes aurián aimat gardar l’unitat mas cadun la voliá faire a son biais. Alessandre Farnese capitèt de separar las províncias catolicas del sud (la futura Belgica) de las províncias calvinistas del nòrd (li futurs País Bas). Chau dire atanben que lis excès dis iconoclastas calvinistas faguèron tornar a la Glèisa Catolica li moderats, e faguèron comprendre a toti la necessitat d’una proteccion militara. Alessandre Farnese permetèt is Espanhòus d’afortir tornarmai lor autoritat sobre Gand, Brussèlas e Anvèrs. Laissèron ai protestants la possibilitat de migrar vel nòrd.
La guèrra foguèt un maissant còp per l’economia belga. Mas la region d'Anvèrs patiguèt mai que las autras, que la bocha d'Escaut èra tenguda per las Províncias Unidas. Lis olandés barrèron lo flume e privèron Belgica de son comèrci al profièit d'Amsterdam. Lo libre accès a Anvèrs demorarà longtemps una question delicata dins lei relacions belgo‑olandesas.
Lo segle XVII foguèt malurós. Loís XIV temptèt constantament d’agantar Belgica, e lo Tractat di Pirenèus (1659) li donèt una partida importanta d'Artés e onze vilas belgas. Duinkerk foguèt atribuida a Anglatèrra. Loís XIV contunhèt sas depredacions e la frontièra sud de Belgica foguèt chambiada a son avantatge per lo Tractat d'Ais de la Chapèla, que li confirmèt en 1668 la possession de Rijsel / Lilla qu’aviá conquistada un an aperabans. Lo Tractat de Rijswijk en 1697 aportèt la patz, de reajustaments menors en favor d'Espanha e una pausa dins l'espandiment francés.
Lo Tractat d’Utrecht, que metèt fin en 1713 a la guèrra de succession d’Espanha, faguèt passar las províncias belgas sota lo contaròlle dis Habsborg d'Austria, en compensacion de lor renonçament al tròne d'Espanha. Almens lei regions de Tournai, Veurnes e Iper tornèron demieg las províncias belgas. Lo poder austrian foguèt puslèu benvolent, amai se consultava pas lo pòble; la politica esclairada de Maria‑Teresa e son evidenta amistat foguèron apreciadas, mas lo règne de Josèp lo Segond foguèt agitat. En 1780, mentre que li belgas avián un pauc delembrat li patiments qu’avián menat lei generacions precedentas a chercar una solucion maudespieit l'unitat e de l'autonomia del país, las dificultats economicas causadas per lo declin d'Anvèrs tisonèron un maucontentament perceptible. Lo biais dictatoriau que Josèp lo Segond decidiguèt d'aplicar lei refòrmas radicalas inspiradas per li Lums foguèt la beluga de l'insurreccion.
Fetivament, li decrets de Josèp II per reduèire l'influéncia de la Glèisa permetián la libertat de culte, li maridatges mèscles, ambé la supression di mostiers, di convents e di seminaris. Foguèron mau aculhits dins un país qu’èra vengut un bastion de la Contrarefòrma.
De republicans se jonhèron ai catoliques maucontents, amai s’èran maucontents d’un biais plan diferent, puèi que trobavan lor inspiracion en França. Lor aligança foguèt pas aisida.
En 1789, la novèla de la presa de la Bastilha a París fissèt li revolucionaris, mentre que, de son costat, lo baile catolique Van der Noot recebiá lis encoraments dis Olandés e di Prussians. Lis esfòrç militars dis Austrians foguèron entravats par la defeccion de las tropas valonas e la Revolucion brabançona trionfèt en decembre de 1789. Lo 12 de genier de 1790 proclamèron d’ « Estats Belgiques Units ».
Lo moviment èra pr’aquò aristocratique e conservator; aviá pas res de radicau. La Constitucion confederala, adoptada lo 11 de julhet de 1790, conteniá pas de declaracion di Dreits de l'Òme, protegissiá la Glèisa e garantissiá li dreits de cada província. Belcòp de partidaris de Vònck, lo baile republican foguèron persecutats e se’n fugiguèron en França. La garrolha ideologica entravèt l'esfòrç militar necessari per empachar las tropas austrianas de tornar en Belgica. Leopòld lo Segond, qu’aviá succedit a Josèp lo Segond en febrier de 1790, s'èra entendut ambé Prússia, la Grand Bretanha e Olanda e durant la dabòria Austria reprenguèt sas províncias.
La Revolucion Francesa declarèt la guèrra ai rèis e lo primier d’octòbre de 1795, las províncias bèlgas foguèron oficialament annexadas a França, e compartidas en nòu departaments que foguèron la basa de las nòu províncias de 1830.
Dins un primier temps, una partida importanta de la borgesiá aculhiguèt l'emancipacion obtenguda, mas aguèron ben lèu de rasons de se plànher: tauças pesugas destinadas a finançar lei guèrras revolucionàrias, esperit anticrestian di jacobins francés, entravas a l'utilizacion de la lenga flamenca e centralisme parisenc. Aquò tustava lo particularisme e l'esperit bèlgas. La patz de Bonaparta ambé Roma, pestelada per lo Concordat de 1801, demeniguèt li problèmas religiós. Las tauças naltas demorèron sota l'empèri, mas lo desvolopament de l'activitat d'Anvèrs gràcias a l’annexion di País Bas e la creissença de l'industria textila a Gand, que profitava amai del blocatge continentau, relancèron l'economia; l'agricultura se mudèt, la cultura de la bledarava a sucre favorizèt lo desvolopament de l'industria sucrièra, e lei rets rotièra e fluviala se melhorèron.
Al Congrès de Viena, a la sorpresa di Belgas, lei regions de Sant‑Vith, Eupen e Malmèdi foguèron atribuidas a Prússia, e lo restant de las províncias passèt sota l'autoritat de Guilhèm Ier, prince d'Aurenja. Austria, renduda après la guèrra, se chauta mai de se protegir al sud que de combatre li rebèls belgas. Abandona las províncias contra de compensacions en Itàlia. La Grand Bretanha, guela, desirava un estat tampon pro bèl, que contenguèssa l’imperialisme francés. Lo congrès decidiguèt laidonc de reünir li nòu departaments belgas ai País Bas del Nòrd.
Mas l'experiéncia foguèt malurosa. Maudespièit la complementaritat de l'agricultura e de l'industrïa belgas ambé lo comèrci olandés, e maudespièit la prosperitat retrobada d'Anvèrs e de Gand, li factors permanent de division demorèron : la lenga pels Valons e la religion per toti li Bèlgas. Guilhèm Ier tractava li Bèlgas en ciutadans inferiors, annexèt li territòris en luòc de considerar lors abitants coma de partenaris egaus al sen de l'union. En senhant ambé las poténcias lo Tractat di Uèit Articles, lo rèi aviá promés de garantir a las províncias del Sud l'egalitat totala, lei quitas libertats politicas e religiosas, mas seis accions violèron sovent l'esperit e la letra del tractat.
Per esquivar una longa brega institucionala, Guilhèm Ier decidiguèt d'apondre quauques elements a la Constitucion adoptada dins lo Nòrd en 1813 e de convéncer li Bèlgas d'acceptar lo tèxte emendat. L'emendament exigit establissiá la libertat religiosa e foguèt violentament atacat per li clèrgues bèlgas, que volián prevenir tota progression del calvinisme. Li liberaus bèlgas critiquèron tanben la proposicion de Constitucion per que garantissiá pas a Belgica que la mitat di sètis dins lis Estats Generaus bicameraus, mentre que la poblacion bèlga èra plan mai importanta que la di País Bas (peraquí 3 400 000 contra 2 000 000). D'auta banda, lo deute nacionau olandés s’enauçava a près de dos miliards de florins, mentre que lo de las províncias del Sud èra pas que de 30 milions. Pasmens li Bèlgas devián suportar lo pes de la mitat del deute del novèl estat. Guilhèm Ier impausèt la Constitucion ai Bèlgas.
Amai, la classa mejana liberala francofòna s’irritèt dei novèlas tauças, de la politica comerciala del rèi, del fòrabandiment di Bèlgas di pòstes importants, e de l'obligacion pels foncionaris de la region flamenca d'utilizar lo neerlandés. L'oposicion conservatritz catolica cresquèt enquèra quand lo rèi, que voliá quitar a la Glèisa Catolica lo monopòli de l'ensenhament, creèt leis universitats de Gand e de Lièja en 1817, d’atenèus dins lei grandas vilas, e una escòla primària dins cada comuna. Guilhèm Ier foguèt donc a l'origina d’una aligança entre la borgesiá liberala francofòna e lo pòble catolique bèlgas. Estranhament la beluga de la revòlta lusiguèt dos còps en mens de cinquanta ans contra de refòrmas positivas.
« Sèi pas Olandés e o vòle pas èsser » çò chantavan li Valons e li Flamencs cadun dins sa lenga. La condemnacion a la preson del jornalista Louis de Potter uniguèt l'oposicion en 1828. Mas auriá pas pogut sot-levar tot lo pòble soleta. La novèla de la Revolucion de Julhet a París faguèt montar lis espèrs : l’Istòria s’abrivava, mancava pas mai que la beluga. Venguèt lo 25 d’agost, a l’escasença de la representacion d'un operà patriotique d'Auber, « la Muda de Portici » al Teatre de la Moneda a Brussèlas. Fasia chaud, lis esperits èran enfuocats, e lis espectators sortiguèron per charrèiras en chantant. Res èra pas estat alestit, mas coma la serada èra chauda, i aviá fòrça monde defòra, e la fola se jonhèt al monde que chantava en chaminant. Brèu, aquò veniá una manifestacion. Lo monde se’n tornèron a l’ostau e lo rèi olandés Guilhèm Ier poguèt pensar que si rapòrts de polícia avián rason d’èsser pas alarmaires. Mas d’autras vilas faguèron coma Brussèlas dins li jorns que seguián e lo monde tornava pas a l’ostau, amai tenián la targa nalta davant lei garnisons olandesas. Fasián de barricadas. Lo rèi Guilhèm mandèt son filh, lo popular prince d’Aurenja a Brussèlas, mas lo jove prince eretier rescontrèt d’a pertot de barricadas, e la resisténcia furona dis obriers volontaris en jargau blu. L’odor de la polvera, las petadas e l’espèr de la libertat montavan ai tèstas. Aquò foguèt a Brussèlas lei gloriosas « Quatre jornadas ». Chau reconéisser que lo prince auriá pogut faire venir d’armadas entièras, mas foguèt pro intelligent per comprendre qu’aquò fariá de chaples inutils que farián pas trigar las causas. Aviá rason d’aitant que de Valonia e de la quita França venion de renfòrçs e leis armas aurián trobat una vila capabla de resistir enquèra. Lo vint de setembre lis insurgents prenguèron d’assalt l’ostau de vila. La darrièra institucion enquèra tenguda per lis Olandés a Brussèlas èra lo palatz reiau.
Finalament lo rèi olandés mandèt sas armadas, mas, après tres jorns de combats furiós dins lo pargue de davant lo palatz, lis Olandés deguèron descrocar lo 27 de setembre. Li revolucionaris avián format un govèrn provisòri l’abans velha. Aquel govèrn proclamèt lo 4 d’octòbre l'independéncia de la nacion e, un mes d’après, un congrès nacionau elegit se reüniguèt per escriure un progit de Constitucion e chausir un cap d'estat.
França e la Grand Bretanha protegiguèron tanlèu lo novèl estat, per de rasons diferentas. Li Britaniques volián empachar la reaccion neerlandesa qu’auriá servit de pretèxte per una intervencion de Loís‑Felipe, qu’aviá una armada motivada, prèsta a chaminar sobre las piadas de la « Granda Armada ». Li Francés pensavan que Belgica sariá un estat amic, amai bessai vassau. La conferéncia de Londres reconeguèt una Belgica plenament independenta.
L'eleccion del Congrès se faguèt al vòte secret. Mas lo dreit de vòte èra reservat ais òmes proprietaris, çò qu’assegurèt la dominacion de la classa mejana.
L'establiment d'una republica riscava de menar una intervencion exteriora a la mendra escasença e tot lo monde èra pas republican en Belgica. Li Bèlgas se chausiguèron donc un rèi. Se pausèt lo principi d’exclure del tròne toti li membres de l’ostau de Nassau, çò qu’empachava l'eleccion del prince d'Aurenja, que sariá estada la creacion d’un doble estat olando-bèlga. Lo Congrès gausèt elegir lo duc de Nemours, segond filh de Loís-Felipe, mas divèrsas poténcias protestèron e bèls primiers lis anglés. Aquò lor pareissiá una cession de Belgica a França. Lo rèi di Francés deguèt laidonc refusar lo tròne al nom de son filh.
Li Bèlgas trobèron lo bon biais per contentar tot lo monde : chausiguèron coma rèi Lopòld de Saxònia‑Coborg, lo 4 de junh de 1831. Lo prince aviá combatut Napoleon Ier dins sa joventut, e coma veuse de la princessa britanica Carlòta, èra acceptable pels Anglés. Li Francés repoteguèron, mas s’apasimèron quand afortiguèt que projectava de prendre esposa dins la familha de Loís‑Felipe. La chausida de la monarquia d’un biais generau, e la chausida de Leopòld en particulier ajudèron plan Belgica dins sei negociacions frontalièras. Leopòld personalament obtenguèt la revista d’un primier progit d’acòrdi qu’aviá escandalizat lo Congrès, e obtenguèt a grands esfòrçs de la conferéncia de Londres qu’adoptèssa un programa, « li detz-e‑uèit articles », plan mai favorable. D’aquel còp li Neerlandés foguèron maucontents e, lo 4 d’agost, doas senmanas après la dintrada de Leopòld en Belgica, ataquèron lo país. En detz jorns lo jove estat foguèt vençut, e demandèt l’ajuda de França que sas tropas embandiguèron li Neerlandés. La fragilitat bèlga inquietèt las poténcias e la conferéncia de Londres escriguèt un tèxte novèl de vint‑e-quatre articles. Èran pus favorables ai Neerlandés per lis apasimar, mas acordavan a Belgica la partida valona de Luxemborg – peraquí 60 % de duchat. Belgica senhèt l'acòrdi lo 15 de novembre de 1831, per metre de son costat lei grandas poténcias.
Guilhèm Ier lo reconeguèt pas abans 1839, quand lei grandas poténcias chambièron quauques detalhs di vint‑e-quatre articles. Fasián tanben de Belgica un país « permanentament neutre ». Aquela clausa èra estada aponduda per esquivar que Belgica venguèssa lo peson d'una granda poténcia, en particular de França. Aquela neutralitat permanenta èra una novetat dins l'istòria diplomatica.
Après l'independéncia, lo país desvolopèt son industrïa, lei vilas cresquèron e li produts manufacturats prenguèron la plaça de las denadas alimentàrias coma primiers produts d'exportacion. Gràcias al tractat que assegurava son accès a la mar, Anvèrs venguèt un di pòrts mai actius d'Euròpa.
Lei questions de politica intèrna s’apasimèron durant quauque temps, que li Bèlgas sarrèron li rengs darrier lo rèi, que mostrava de qualitats de baile. Aquò s’entend d’aquel biais que, en 1848, mentre qu’Euròpa coneissiá de revolucions, cap de revòlta espetèt pas en Belgica. Chau dire atanben que la novèla Constitucion èra pro democratica e qu’aviá ja plaçat entre lei mans dei classas mejanas la gestion del país.
Pasmens i aguèt de tensions en 1847 quand de reires-prerogativas de la Glèisa dins l'estat foguèron restablidas. Li liberaus reclamèron la laïcizacion de l'ensenhament, e d’unsis una secularizacion complèta deis escòlas. Lo partit catolique s'opausava an aquò mas voliá espandir lo dreit de vòte. Fetivament li liberaus consideravan que lo govèrn deviá èsser entre lei mans di proprietaris, e volián pas elargir l'electorat; mentre que li catoliques avián un sosten considerable dis obriers e di païsans. Li liberaus demorèron al poder fins 1884, quand l'oposicion a lor politica favorizant leis escòlas publicas laïcas permetèt ai catoliques d'arribar al poder. Aquesti aguèron una majoritat pichona fins 1893, quand poguèron establir lo sufragi universau masculin temperat per lo vòte plurau (de personas determinadas an mai d’una votz). A partir d’aquel moment e fins lo començament de la Primièra Guèrra mondiala, li catoliques demorèron al poder.
« L’estat libre de Còngo » creat en 1885 èra una possession personala del rèi Leopòld II dissistant que guel personalament, independentament de la nacion, aviá finançat lei missions d'exploracion. En 1908, Leopòld lo Segond aprovèt l'annexion de la colonia per Belgica, que se trobèt laidonc amb un empèri coloniau quatre‑vint còps mai bèl que la maire patria.
Belgica èra neutra mas aviá una posicion vulnerabla en Euròpa. Alèra en 1909, sobre son lèit de mòrt, Leopòld lo Segond senhèt la primièra lèi belga sobre lo servici militar obligatòri.
Lo 4 d’agost de 1914 las tropas bèlgas poguèron pas contenir la sobta ataca alemanda. Li garants del Tractat de 1839 s’acueitèron pas de faire prodèl a Belgica. Tot lo país foguèt envasit, d’a part una benda costièira tèunha, a l’entorn d’Oostenda onde lo rèi resistiguèt durant tota la guèrra ambé si Flamencs, del temps que lo govèrn se refugiava en França al Havre. Lo país patiguèt plan, e se trobèt roïnat a la fin de la guèrra. Al retorn de la patz la conferéncia internacionala decebèt fòrça li Bèlgas. Recobrèron Sant‑Vith, Eupen e Malmédy, e li reire-territòris alemands del Burundi-Rwanda passèron sota lo protectorat, mas lor desir de recobrar la Zelanda flamenca foguèt pas acceptat. Amai trobèron piètras lei reparacions. Considerant que lei quatre grandas poténcias (G.‑B., E.‑U., F. e I.) lis avián ofensats, li Bèlgas abandonèron la neutralitat permanenta e concluguèron un acòrdi militar ambé França. Atau participèron a l'ocupacion de la Ruhr de 1923 a 1925. Lis acòrdis de Locarno de 1925 bailèron a Belgica la garantida d’una ajuda de França e de Grand Bretanha en cas d’agression alemanda.
Lo resson de la Revolucion Russa, ambé lei qualitats de baile d’Émile Vandervelde faguèron del Partit obrier bèlga, fondat en 1885, un novèl element important de la vida politica. Lo vòte plurau foguèt abolit en favor del sufragi universau masculin en 1919, e desenant li socialistas participèron sovent al govèrn.
Après la guèrra, li Flamencs qu’avián tant plan combatut reclamèron l'egalitat lenguistica e nòtament que l'universitat de Gand ensenhèssa dins lor lenga. Lo rèi reconeguèt parcialament lors dreits e l’Universitat de Gand ensenhèt en flamenc despuèi 1930.
Una granda decida foguèt presa an aquela epòca : de tornar a la neutralitat permanenta. Fòrça Bèlgas crenhavan que l'acòrdi militar secret ambé França li costrenhèssa de dintrar en guèrra segon li vòts de París.
L'incapacitat dis estats democratiques d’arrestar Mussolini e Hitler convencèron li Bèlgas qu’avián plan fat de tornar a la neutralitat permanenta. Mas lis Alemands la violèron un segond còp. L'ocupacion alemanda foguèt brutala. Lo rèi Leopòld III, esperèt un pauc faire l'ocupacion mens penibla e desirava mai enquèra servir de referéncia per l'unitat nacionala, en demorant dins lo país, « presonier volontari » dins son palatz de Laeken. Un valat plan prigond se cavèt entre guel e lo dirigent socialista Paul‑Henri Spaak que lo coitava de partir en exili.
En 1945 se pausèt la «Question reiala». Li Flamencs sostenguèron plan fèrmament lo rèi, mentre que li socialistas Valons reclamavan son abdicacion. Après un exili volontari, un plebiscite en sa favor e un vòte del Parlament atanben en sa favor, lo rèi decidiguèt pasmens d'abdicar en 1951 davant la violéncia deis esmautas socialistas valonas que prendián de mai en mai un caractèr separatista. Son filh Baudoïn Primier montèt sobre lo tròne per sauvar l’unitat nacionala.
D'autras questions se resolguèron per consensus o quasiment. Lo dreit de vòte foguèt bailat ai femnas en 1948, e se faguèt un pache entre socialistas e catoliques en 1958 a prepaus del percentatge del còst de foncionament deis escòlas confessionalas que sariá finançat per las talhas nacionalas. L'ivèrn 1960-1961 coneguèt de grandas manifestacions e de chaumas, especialament a Lièja. Mas leis annadas sieissanta foguèron bonas sul plan economique, mai gràcias al merchat comun que gràcias al Benelux.
Foguèron tanben leis annadas de la granda marcha di Flamencs per l’egalitat juridica sul plan linguistique (veire « Belgica: Estat e institucions »). De lèis de 1971, 1980 e 1989, bailèron de dreits de mai en mai bèls ai «comunitats» neerlandofòna, francofòna e germanofòna, que trabalhan en matèria culturala. D’autras lèis bailèron de dreits de mai en mai bèls ai « Regions » Flandra, Valonia e Brussèlas-capitala, qu’an de competéncias dins li domenis economique e sociau, e que pòdon crear de ligams internacionaus sens passar per lo govèrn federau.
Comenceu una discussió sobre Istòria
Les pàgines de discussió són el lloc on la gent discuteix com millorar el contingut del projecte Wikipèdia. Podeu usar aquesta pàgina per començar una discussió amb altres usuaris sobre la manera de millorar Istòria.
