Deïsme
Lo deïsme, del latin deus (dieu) es la cresença en un Dieu creador, mas non pas en son instrumentalizacion religiosa. Los deïstas creson pas en los sacerdòts, ni en una "Glèisa", ni en tèxtes sagrats o en messias. Lo deïsme consistís en l'afirmacion, defòra de tota revelacion religiosa, de l'existéncia d'un èsser suprèm que sa natura e proprietats son impossiblas de conéisser. Segon mantun autor atèu, lo deïsme seriá un ateïsme non desbocat, çò que negan los deïstas. Dempuèi lo sègle XVI apareis aquesta nocion intermediària entre lo teïsme crestian e l'ateïsme. Se tracta, puslèu que de transcendéncia divina, d'immanéncia. L'autenticitat istorica de la Revelacion dins las Escrituras es contestada: l'èsser suprèm deven dirèctament perceptible a las facultats de l'Òme. Ja que lo deïsme pretend de se passar dels dògmas revelats de la religion, e tanben de los contestar, dempuèi lo sègle XVII foguèt, amb l'ateïsme, un objectiu preferencial del cristianisme. Dempuèi Kant (sègle XVIII), se distinguís entre deïsme e teïsme. Aqueste darrièr vòl determinar per la rason la natura de Dieu, mentre que lo deïsme se limita a afirmar son existéncia, sens ensajar de poder la comprendre. Voltaire se declarava deïsta, subretot dins son article titolat Prec a Dieu. Lo Dieu deïsta es universal, i a pas d'intermediari entre los èssers e el; aqueste Dieu es superior a la pichonetat umana e s'ocupa pas de lors afars, lors cultes, lors rites e d'autras supersticions. Lo deïsme a una concepcion d'un Dieu luènh.