Cançons de Joan Francés Tisnèr
Las cantas de l'album 12 recèptas de J. A. Lespatlut pareishut en 2004.
L’Estrangèr Rogèr Lapassada
Un dia qu’arribarà,
vestit de blau com la matiada,
que trucarà au portalèr,
arrés ne’u coneisheràn.
Que diseràn, en hant un maishant uelh :
- Quí ei ?
Quauque pacant escapat de galèras !
Los mainats s’estujaràn devath la taula.
Las hemnas vaderàn blancas com la nèu.
Los òmis, punh sarrat,
que voleràn acalhavà’u
e los cans ariçats que ronharàn
en amuishant las anhivas.
La portalada miei desruida
que s’acabarà de héner.
Mes, eth, l’Estrangèr,
de jolhs sus la pèira blanca,
darrèr locledon barrat
que hicarà un arríder d’anjo
sus aquera matiada de haina e de hasti.
Lo blau deu son uelh qu’orbirà las mans,
qu’apatzarà la paur deus dròlles
e herà tornar la frescor de l’ahida
sus las maishèras.
Sonque un arríder amistós !
Sonque las mans, vueitas e viradas
de cap aus òmis.
Sonque lo cap quilhat,
l’uelh qui non cranh pas lo deumau !
Lavetz, un can que s’aprocharà,
a plaser, dab amistat,
que lecarà los pès provassós de l’Estrangèr.
Lavetz,
guarit de tot mau,
l’Òmi, urós, qu’orbirà lo cledon.
Vira lo sedaç
Quau ei donc aqueth tot vestit de blau
Coma la matiada e qui truca au portau
Vira lo sedaç, tiralaligòt
E si ei fachat, jo me’n trufi hòrt
Estrangèr te dobti, que l’aso te foti
Passa luenh de ma pòrta e lo diable se’t pòrti
1 e 2 e 3 e 4 e 5 e 6 e 7 e 8 e 9,
Diu me viri de mau
Las hemnas com nèu blancas vaderàn,
E devath la taula los mainats iràn
__ La sèrp nilenca Max Rouquette
Virona arredonida
dormissiá la sèrp nilenca.
Virona redona
Tendra virona de gavèl arredonida
jos la raspa d’una fuòlha de figuièira,
dormissiá la sèrp nilenca.
Dormissiá dins l’oblit de l’astre que portava
sens saupre quau seriá que’n un raufèl d’amor
au poton dau verin aparariá lo sen.
Angèla en matelòta
shens se copar lo cap,
en li copar lo cap.
Virona arredonida...
Pelar
vueitar
desbarbar
copar
Talhucar.
fríser
virar
har sautar.
Tirar
estruçar
en.hariar
rossir
trempar
adobar
har còser
hornir
ajustar.
__ Salmís de palomas
Dindan, dindan, lo curèr d'Aurelhan
Qu'ei cadut dehens l'estanh
Dab las òras a la man
Dindan, dindan...
Entertalhat o interromput,
Entertant lo temps recadut
Entrams jo tu entermetut
Entenement deus entorcuts
Lo temps que passa doblevant
Las òras que's hèn en davant
Enterlacant l'entortolhut
Atormerat jo l'entenut
Entormentat que m'as avut
Entaulat aquiu qu'ès sedut.
Aus tèrmis de Tolosa,
fontenas clèras j’a.
Que j’a tres palometas,
banhadas s’i son dedens.
Tant s’i son banhadetas,
que l’aiga non i mei.
Que’n prenen la volada,
tau haut de Cauderèrs.
Digatz-me palometas,
qui j’èra a Cauderèrs ?
E lo rei e la reina
que j’èran tots solets.
Au rei l’an hèit ua cramba,
a la reina un convent
Tot de pèira talhada,
que non j’entre lo vent.
Lo vent ni la gelada,
ni tanpòc los glaçons
Aus tèrmis de Tolosa
__ Lo Garfo
Aqueth pecat, qu'ei donc ?
Qu'au sortir de la glèisa,
los gojats que disen a las gojatas E voletz garfo ?
La hilha d’un praube òmi
Se’n va entau molin digodin
Diga, diga ostèr, diga molinèr
Faralin, faralèr, faralin tornèr
Qui vòu har mòler molerà
Quan lo rei ei salhit de la tèrra
Quan lo rei ei salhit de la tèrra là
Lan anderidí la dondèna
E au lanlà deridí la dondon.
Que s’i pren son chivau
Eth que se’u brida e se’u sèra
Lo gran de ma mèra
Molerà en quest molin
E que se’u va har abeurar
En d’ua honteta tan clara
Tròba aquiu vint e cinc bergèras
Har en purmèr un beròi borider
Haria, lhevami, aiga en aisider
Deishar plan com cau la pasteta lhevar
D’anís verd culhera plenhar e trempar
En la cacha ajustar 300 gramas de sucre
E flor d’irangèr, pèth de citron, burre
Har hóner. (4 còps)
Puish préner a despart la haria de blat
Sèt ueus esglaishatz e la sau ajustatz
Dab tèrç de liquide calerà prestir
Quan sii chucar lo dusau a hornir
Puish lo darrèr tèrç e lhevami, mesclar
Dinc a quan la pasta e dèishi de gahar
Lhevar en tortet o en lonc com v’agrada
Pausar sus ua placa dab papèr aprigada
Aquiu lheverà, dinc a tres còps en.hlar
Un ueu tà daurar e de sucre emprovar
Har còser. (4 còps)
Minjar huec, cagar huec,
huec aus pès, huec au cuu, huec au cap, huec, huec, pertot huec
__ Ústrias
Qu’ei un plat de sason
dab mocharon, morilhon
de qui hèn ragoston de qui hèn ragoston
Netejà’us e pelà’us
dab duas aigas arrescà’us
en un perrec boishà’us
en un perrec boishà’us
còser a l'òli
ua caishòla de tèrra de tèrra
De haria saupicà’us
(dab) sau e péber adobà’us
dab cebeta
dab cebeta agostà’us
en har còser a plaser
e quan sii a mieitat, a mieitat, a mieitat, a mieitat
hornir las ústrias (6)
Deu tresau solèr qu’ei caduda enlòra
Ua moquira jauna qui eslurra a plaser
Tà s’anar córrer Sagòrra e Magòrra
Shens se har cridar enlòc per arrés
Parièra au limac la motha moquira
Qu’a vagar tà devarar lo camin
Qui’s hiquè en cap qui vira e arrevira
Sus la paret blanca qui sembla shens fin
Lo só qui arraja sus la moquira
Tremblanta de paur o lhèu de plaser
Mes ne luseish pas mei la prauba tiravira,
Lo só l’a secada… acabat lo sendèr
Deu tresau solèr qu’ei caduda enlòra
Ua moquira jauna qui eslurra a plaser
__ Garbura __ La garbura qu’ei pomas de tèrra, mongetas, lo garròt deu jambon, lo caulet blanc sustot, pomat, lescas de jambon, mes espés, un tròç de jambon entà har la bona, bona garbura.
Dab peberina, estragon, peirassilh, alh, ceba.
Que començarí per exemple per las mongetas que son las mei longas a còser, las pomas de tèrra, las carròtas, copadas, pas a tròç, ua carròta copada en dus, o en tres s’ei drin grana, après qu’i hicarí lo caulet blanc, mes quan tot e boreish après.
E après lo garròt deu jambon, drin vielh, drin gras, los porrets e hicar tot aquò a borir. E deishar còser duas bonas òras, pas a garlapar, a borir doçament au son trin, au mensh duas bonas òras totun,e après que gostan.
La garbura jo que la harí atau !
__ Rondèu de las estelas
Lo cèu escuranhós espiant
Nau estelas cadentas qu’èi vist
Cadua vadè un gran gigant
Dab un nas qui semblava un his son !
Nau uelhòts jo n’aurí avut
Bahida me’us avoren crebats
Mes d’un sol par n’èri uelhut
Grana Estela qu’a dit :
« Deishatz ! »
__ L’òra deu tè
Lo tè qu’ei la bevuda aprestada
mei populara capvath lo monde.
Que la descobrí en 2737 abans J.C. l’emperaire chinés Shen Nung,
lo dia quan ua huelha de tè
e’u cadó per escàs
dens la tassa d’aiga cauta qui’s bevè.
La boridèra boridejava
pujant a plaser com lo plaser,
chebitejava puish shiulava,
boishorlejava de contentèr
Quan acabi de borir l’aiga
Shens que’vs vedossi apressatz
Dens la teièra rescauhada
Chorreta d’aiga barrejatz
La teiereta tenhereta,
a l’aiga cauta s’arrajava
Tè, tà qu’au tè tieni cautet,
tan longtemps qui lo temps durava
Deu tè la huelha dèisha anar,
tota perborida sa sabor,
bissè que demanda de l’aprigar
Que’n patz s’escapi la labor.
La costuma deu tè de cinc òras
que data deu començar deu sègle 19au,
quan la setau duquessa de Bradfòrd,
Anna,
envitè un vrèspe amics a béver tè
en tot perucar coquetas,
tà’s virar la hami d’enter disnar e sopar.
Aquera òra deu tè que vadó de tira
ua tradicion en Anglatèrra.
__ Poth a la gascona
Aprestar e troçar un poth deus beròis,
deishà’u préner
duas a tres òras de renc,
en tot virà’u de quan en quan,
òli fresc
hà’u tostar suus sherments
Arrevirar la pèça
de tau mòda que sia plan cueita de tota part.
Sus la mar de mon père
I a batèus a pescar
E b’i a tres pescaires
que s’i hèn a pescar
E b’i a tres gojatòtas
que s’i hèn a espiar
Sonque ua peurossòta
qui’s bota a plorar
Tornatz, tornatz pescaires
La mar es a lordejar
Los dus pausan la barca
mes l’aute la pausa pas
Vòs pas tornar pescaire
qu’es l’òra d’ac deishar
Nani i a tant boletas
las voirí amassar
Nani cèrtas pescaire
aquò ne’n haratz pas
Si jo n’ac hèi beròja arrés mei n’ac herà
Mes las boletas negras an fenit de’u minjar
Plenh de botelhas d'aiga
un paquet de ton
ua vueita tà hicar los ueus
ua botelha de cocà colà
un pòt de flors
ua caisha de sau
ua bala de tenís copada
ua vueita de caramèl
un teishut
un libe abandonat
un tube de sentbon
ua capsa de botelhas
...E qu'ei reciclable
Ah, que viu enqüèra !!!
__ Advents
Au hons d’un topin vernissat
esténer pèrnas de lard o jambon lardós.
Un còp talhucat carròtas en rondets
e hachat ceba e alh dab jambon,
barrejà’n ua bona espessor suu lard
e pausar un bèth tròç de bueu,
pèça magra o codau beròi persilhat
Cobrir d'ua espessor de hachat mei
adobat de clavets, canèla muscada
sau e péber ... e un boquet.
Hornir çò qui cau de liquide
tà plenhar dinc a un centimètre deu bòrd (mieitat vin roi, mieitat aiga)
en barrejar a tot doç en lo topin
tà non pas des-har lo palhat deu hons.
Cobrir dab papèr de carnissèr oliat
e ligat suu bòrd deu topin.
Hicar suus carbons, devant deu huec
e deishar còser doçaments
quate a cinc òras.... E un boquet.
L’Advent qu’ei arribat,
Lo monde qu’ei sauvat!
Lo Messias atendut
Que’ns vien da lo salut.
Quasi cada Profèta,
Qu’anonça la conquèta
D’aqueth divin Enfant;
Lo Demon qu’ei tremblant.
Cantem a son aunor,
Dab un còr plen d’amor,
Cantem allegrament,
Pendent aqueste Advent:
Loange a Diu son père,
A Maria sa mèra,
A Jausèp lo tutor
De noste Redemptor
Cantem tots eths presents
De Nadau devotaments,
En l’aunor deu deliri
Deu Senhor-Dinèr vampiri
Qui’ns deu a tots sauvar
E Satan har trespassar
- « Qué volerés com present
De qui n’as pas peu moment ? »
- « Enveja d’un libe, chic,
Meilèu causas de plastic,
Armas t’apréner a tuar,
Un quat’quat’ a poder miar. »
L’òmi desfortunat
De pòrtamoneda flac,
Sortirà de la misèria,
De la soa praubèra
Jèsus-Sòus l’en va tirar,
Aisidèr l’i balharà.
__ Cruspèths
A Carnaval que cau har cruspèths.
Lavetz que preni ua recèpta
qu’i cau ua botelha d’aiga
tà un quilò de haria.
E lavetz que hèish cauhar l’aiga
e au punt de borir
qu’i hiqui totun drin de pèth d’irange
e après qu’i hiqui ua presa de sau.
Qu’i hiqui… pas hèra...
de burre e que dèishi borir
las pèths d’irange e lo burre honut,
après quan boreish au gran galòp
que geti tota la haria, tot d’un còp tot,
e que tolhi, e que tolhi...
dinc a quan
la pasta e’s despegue de la marmita.
Après que la dèishi en.hredar,
que hiqui los ueus,
e ueu per ueu que presteishi plan
e après que dèishi pausar la pasta,
ua bona òra.
E après que hiqui òli,
que dèishi cauhar plan l’òli,
qu’èi ua grana bacina, exprès tad aquò,
que’n hiqui setze au còp,
pas tot a fèit ua culhera-sopa tà un cruspèth.
E lavetz aquiu que gonflan dehens l’òli,
qu’ei un plaser,
que’us veden virar,
que còsen tots sols,
...ne se’n cau pas ocupar.
__ Tajine Aussalés
Autorn de Pont i a de bèras hilhòtas
Mon còr ei content de las véder sovent
A l'arriutet peu camin d'Aigas Bonas
A Pont crabèr, mon diu lo gran regret.
Que'u m'as avut lo flòc de primavèra
Que'u m'as avut que non t'i èra devut
S'aví sabut que te'n devès perváler
L'aurí venut en bèth enconegut.
Si jamei pus e pujas sus de l'arbe
Dab un cotèth que't coparèi l'ausèth
L'ausèth qui va qui vòla peu boscatge
Gai e hardit lo berói rei petit.
__ Saussissas
Apres tar un ha chadís mi ut
de gras e ma gre de pòrc,
dus a tres còps mei ma gre que gras.
Hornir sau, péber e alh hachat.
Mes clar com cau.
Deishar si voletz a queth hachadís
pau sar un di a
en ua ta ris sa fre ta da dab alh.
Ple nhar los bu dèths me jans deu pòrc,
la vats de plan e ras pats,
dab a queth ha cha dís.