Arthur Rimbaud
Jean Nicolas Arthur Rimbaud (Charleville-Mézières, lo 20 d'octòbre de 1854 - Marselha, lo 10 de novembre de 1891) foguèt un poèta francés. Ben que brèva, la densitat de son òbra poetica fa d'Arthur Rimbaud una de las figuras primièras de la literatura francesa.
| Arthur Rimbaud | |
 Rimbaud a l'edat de 17 ans, en 1871 (retrach per Carjat) | |
| Nom de naissença | (fr) Jean Nicolas Arthur Rimbaud  |
|---|---|
| Pseudonim | Jean Baudry, Alcide Bava |
| Naissença | 20 d'octobre de 1854, Charleville,  França |
| Decès | 10 de novembre de 1891 (a 37 ans), Marselha, França |
| Genre | Poesia e Poèma en pròsa |
| Òbras | |
Biografia modificar
Vida a Charleville-Mézières modificar
Nasquèt d'una familha de la classa mejana rurala de Charleville-Mézières, Ardenas. A l'edat de quinze ans, aviá recebut fòrça prèmis e aviá compausat de vèrses originals de granda qualitat e de dialògs en latin.
Cap a la poesia amb Verlaine modificar
En 1870, son mèstre, Georges Izambard, venguèt son primièr mentòr literari, e sos vèrses en francés aqueriguèron rapidament una qualitat superiora. Fugiá sovent e fòrça possiblament, en una d'aquelas fugidas, participèt brèvament a la Comuna de París, en 1871, çò que li inspirarà lo poèma L'Orgie parisienne o Paris se repeuple (L'Orgia parisenca o París se repòbla).
Foguèt probablament victima d'una ataca sexuala de la part de soldats bandats. Son poèma Le Cœur supplicié (Lo còr supliciat) o suggerís. Alara venguèt anarquista e comencèt de beure. Tornèt a París a la fin de setembre de 1871 davant l'invitacion de l'eminent parnassian Paul Verlaine (prigondament impressionat per la lectura de l'òbra mèstra de Rimbaud: Le bateau ivre - Lo batèl èbri).
Rimbaud visquèt pauc temps aprèp dins l'ostal de Verlaine. Aquel poèta, d'orientacion bisexuala, s'enamorèt rapidament d'aquel naut adolescent, d'uèlhs blaus e de pèl bruna e menant vida dissolguda, bandats amb aussent e ashish. Escandalizèron aital l'elèit literari parisenc, indignat particularament pel comportament de Rimbaud, l'arquetipic enfant terrible. Al cors d'aquel periòde, contunhèt d'escriure los sos vèrses modèrnes visionaris, en superant son mèstre, Charles Baudelaire.
La relacion omosexuala turbulenta entre Rimbaud e Verlaine los condusiguèt a Londres en 1872, en abandonant Verlaine, son esposa e son filh.
En julhet de 1873, aprèp una brega particularament violenta a la gara de Brussèlas, Verlaine tirèt sus Rimbaud. Verlaine foguèt arrestat e somés a un umiliant examen medicolegal. Lo jutge foguèt implacable e malgrat que Rimbaud retirèsse la denóncia, Verlaine foguèt condemnat a dos ans de preson.
Rimbaud tornèt a Charleville e acabèt Une saison en enfer (Una sason en infèrn), amplament considerada coma una de las òbras pionièras del simbolisme
En 1874 tornèt a Londres amb lo poèta Germain Nouveau amb lo qual fa una ruptura amb Illuminations (Illuminacions), en i comprenent los primièrs dos poèmas en rima liure en francés... (cal pas oblidar pr'aquò que los trobadors occitans s'èran agut inventat lo vèrs liure o estramp mai de cinc sègles abans...).
Rimbaud e Verlaine se retrobèron per lo darrièr còp en 1875, en Alemanha, quand Verlaine recuperèt la libertat après sa falsa conversion al catolicisme. Alavetz Rimbaud aviá abandonat l'escritura e aviá optat per una vida establa de trabalh, alassat de la salvatja existéncia anteriora.
Vida d'aventurièr modificar
Contunhèt de viatjar extensament per Euròpa, sovent a pè. A l'estiu de 1876 s'enrotlèt coma soldat dins l'armada neerlandesa per viatjar gratuitament a l'illa de Java, (Indonesia), ont desertèt rapidament, e tornèt posteriorament en França en batèl. Viatgèt a Chipre e, en 1880, s'establiguèt fin finala a Aden (Iemèn), coma trabalhador de cèrta importància a l'Agéncia Bardey. Aguèt ailà divèrsas amants nadivas e pendent un temps visquèt amb una abisínia.
En 1884 daissèt aquel trabalh e se convertiguèt en mercand per son compte pròpri a Harar, dins l'actuala Etiopia. I faguèt una pichona fortuna coma traficant d'armas fins a que desvolopèt una sinoviti al genolh drech que degenerèt en carcinòma, çò que lo forcèt de tornar en França lo 9 de mai de 1891, ont de paucs après jorns li calguèt amputar la camba. Moriguèt fin finala a Marselha, lo 10 de novembre, a l'edat de 37 ans.
L'òbra modificar
Citacions modificar
Los caps d'òbra modificar
Una sason en infèrn (1873) modificar
citacions modificar
Illuminacions (1872-1875) modificar
citacions modificar
Òbras modificar
- Une saison en enfer(1873)... Una sason en infèrn
- Illuminations (1872-1875, publicats en 1886)... Illuminacions
- Reliquaire, poesias (1891)... Reliquari
- Poésies complètes (1895)... Poesias complètas
- Lettres, Égypte, Arabie, Éthiopie (1899)... Letras, Egipte, Arabia, Etiopia
- Œuvres, vers et proses (1912)... Òbras, vèrses e pròsas
- Les Mains de Jeanne-Marie (1872)... Las Mans de Joana Maria
- Stupra (publicat en 1923 dins la revista surrealista Littérature, mas compausat fin 1871)... idem
- Un Cœur sous une soutane (1870)... Un Còr jos una sotana
- Sensation (1870)... Sensacion
- Le dormeur du val (1870)... Lo dormeire del val
- Lettres de la vie littéraire (1870-1874)... Letras de la vida literària
- Ma Bohème (1870)... Ma Boèmia
Bibliografia generala modificar
edicions originalas e compilacions modificar
a l'entorn del poèta modificar
a l'entorn de l'òme modificar
generalitats modificar
traduccions modificar
- Arthur Rimbaud: Òbra en Vèrs 1870 - 1872, presentada e traducha en lenga d'òc per J.F. David Delhomme, colleccion Flor Envèrsa... Institut d'estudis occitans I.E.O Edicion 1991
- Arthur Rimbaud: Une saison en enfer - Denboraldi bat infernuan, edicion, presentacion e traduccion en euscar d' en Mikel Lasa, Erein, Donostia - Sant Sebastian 1991
Discografia modificar
Filmografia e documents audiovisuals modificar
Ligams extèrnes modificar
Ligams videografics modificar
- sus YouTube... mai de 2430 documents subre n' Arthur Rimbaud en picar coma clau Arthur Rimbaud
Nòtas & referéncias modificar
<references>
