Monarquia constitucionala
Una monarquia constitucionala es un tipe de regim politic que reconeis un monarca elegit o ereditari coma cap de l'Estat, mas qu'una constitucion limita sos poders.
Las monarquias constitucionalas modèrnas son mai sovent de monarquia parlementàrias amb un sistèma de separacion dels poders que lo monarca es lo cap simbolic del poder executiu. Aquel poder es en practica devolut a un primièr ministre nomenat pel monarca, e devent aver lo sosten del Parlament, davans que, son govèrn es sol responsable.
Lo monarca, independent des partits politics, dispausa de prerogativas constitucionalas per exercir son ròtle eminentament simbolic coma fisador de la Constitucion e de la democracia, de l'unitat nacionala e de l'integritat territoriala, mas tanben coma simbòl del contunh istoric de l'Estat, representant e fisador de sos interèsses a l'estrangièr. Pòt aver tanben un drech de gaita, de conselh e d'avertiment sus la politica menada pel govèrn, presidir las sesilhas del conselh dels ministres, e èsser arbitre, en cas de crisi politica o de govèrn. Per aquò, a un ròtle neutre e pòt servir de mediator, e lo monarca es un «poder moderator» segon Benjamin Constant. Atal, lo monarca parlamentari regna mas govèrna pas, o segon la formulacion d'Adolphe Thiers: «Le rei administra pas, govèrna pas, regna.»
Lo monarca ereditari pòt èsser rei o reina, coma dins gaireben totas las monarquias europèas, mas tanben grand duc o granda duquessa, coma al Luxemborg, prince, coma a Mónegue o au Liechtenstein, emir, coma al Kowait, o emperador, coma al Japon.
Origina modificar
Las originas del concèpte venon de las monarquias absoludas de la fin de l'Edat Mejana que l'autoritat del govèrn i es exercida pel monarca e son govèrn. Lo desvolopament de la participacion populara dins las democracias passèt lo poder dels govèrns causits a d'assembladas e parlaments legislatius, produsent de sistèmas mai democratics. Atal, lo monarca regna mas govèrna pas.
Cap teoric de l'executiu modificar
Dins una monarquia constitucionala, lo pòste de cap de l'Estat se transmet abitualament al sen d'una familha reiala. Lo cap de l'Estat es teoricament responsable de l'executiu, çò qu'explica l'origina de denominacions coma «Lo govèrn de Sa Majestat».
Dins qualques païses lo monarca pòt téner sesilha amb lo govèrn malgrat qu'aja pas de ròtle dins la formacion de la politica. Dins d'autres, lo monarca a un drech d'accès a totes los afars del govèrn. Pasmens, qualques constitucions monarquicas rebutan lo monarca de tota participacion al govèrn. Es lo cas en Suècia e Japon, que lors sobeirans demòran pasmens de monarcas constitucionals.
Cap efectiu de l'executiu modificar
Pasmens, existís encara de monarquias constitucionalas que lor monarca es dotat de vertadièrs poders politics. Es lo cas de Mónegue que lo prince sobeiran a l'iniciativa de leis e nomena le Govèrn princièr. Aquel darrièr es responsable pas que davant el. En efècte, la separacion estricta dels poders fa que lo Govèrn es pas eissit del Conselh Nacional (parlament monegasc monocameral).
Aplicacion modificar
Actualament, es gaireben totjorn associada a una democracia representativa, çò que dona un compromés entre las teorias de sobeiranetat del pòble e un govèrn seguent una tradicion. E mai lo rei o la reina pòsca èsser vist coma cap de govèrn, es lo Primièr ministre que govèrna le país. Son poder deriva dirèctament o indirèctament d'eleccions.
Istoricament de monarquias constitucionalas foguèron pas totjorn de democracias representativas. Per exemple Itàlia, Japon e Espanha coneguèron de monarquias coexistissent amb un regim autoritari.
Dins lo monde modificar
| Estat | Dempuèi la constitucion de |
Estatut | Tipe de succession |
|---|---|---|---|
 Andòrra |
1993 | Principat | Evesque d'Urgèl e lo President de la Republica Francesa |
 Antigua e Barbuda |
1981 | Estat (reialme) | ereditari (Ostal de Windsor) |
 Austràlia |
1901 | Dominion (reialme) | (Ostal de Windsor) |
 Bahamas |
1973 | Estat (reialme) | (Ostal de Windsor) |
 Bahrayn |
2002 | Reialme | ereditari (Ostal Al-Khalifa) |
 Barbados |
1966 | Estat (reialme) | ereditari (Ostal de Windsor) |
.svg){kind=small} Belgica |
1831 | Reialme | ereditari (familha de Belgica, ostal de Saxe-Cobourg-Gotha) |
 Belize |
1981 | Estat (reialme) | ereditari (Ostal de Windsor) |
 Botan |
1907 | Reialme | ereditari (familha Wangchuck) |
 Cambòtja |
1993 | Reialme | electiva: seleccionat pels nòus membres del Conselh del Tròn entre los membres de la familha reiala |
 Canadà |
1867 | Dominion (reialme) | ereditari (Ostal de Windsor) |
 Danemarc |
1849 | Reialme | ereditari (familha Glücksborg, Ostal d'Oldenborg) |
 Emirats Arabis Units |
1971 | Estat (emirat) | electiva: elegit pels sèt emirs del Conselh Suprèm |
 Espanha |
1978 | Reialme | ereditari (Ostal de Borbon) |
 Grenada |
1974 | Estat (reialme) | Succession (Ostal de Windsor) |
 Illas Salamon |
1978 | Estat (reialme) | ereditari (Ostal de Windsor) |
 Jamaica |
1962 | Estat (reialme) | ereditari (Ostal de Windsor) |
 Japon |
1946 | Empèri | ereditari (Ostal imperial de Japon Linhada Yamato) |
 Jordania |
1952 | Reialme | ereditari (familha Al-Hashimi) |
 Kowait |
1962 | Estat (emirat) | ereditari: aprovat per la familha Al-Sabah e a la majoritat de l'Assemblada nacionala |
 Lesotho |
1993 | Reialme | ereditari: aprovat per collègi de Caps |
 Liechtenstein |
1862 | Principat | ereditari (familha Von Liechtenstein) |
 Luxemborg |
1868 | Grand ducat | ereditari (Ostal de Nassau) |
 Malàisia |
1957 | Federacion (reialme) | electiva: elegit pels nòus sultans dels Estats de Malàisia |
 Mónegue |
1962 | Principat | ereditari (familha Grimaldi) |
 Marròc |
1631 | Reialme | ereditari (familha El Alaoui) |
 Nòva Zelanda |
1907 | Dominion (reialme) | ereditari (Ostal de Windsor) |
 Norvègia |
1814 | Reialme | ereditari (familha af Glücksborg, Ostal d'Oldenbourg) |
 Papoa-Nòva Guinèa |
1975 | Estat (reialme) | ereditari (Ostal de Windsor) |
 Païses Basses |
1815 | Reialme | ereditari (familha Van Oranje-Nassau) |
.svg){kind=small} Reialme Unit |
1688 | Reialme | ereditari (familha Windsor) |
 Sant Cristòl e Nevis |
1983 | Federacion (reialme) | ereditari (Ostal de Windsor) |
 Samoa |
1960 | Estat | electiva |
 Santa Lúcia |
1979 | Estat (reialme) | ereditari (Ostal de Windsor) |
 Sant Vincenç e las Grenadinas |
1979 | Estat (reialme) | ereditari (Ostal de Windsor) |
 Suècia |
1819 | Reialme | ereditari (Ostal Bernadòta) |
 Tailàndia |
1997 | Reialme | ereditari (familha Chakri) |
 Tònga |
1970 | Reialme | ereditari (familha Tupou) |
 Tuvalu |
1978 | ereditari (Ostal de Windsor) |
Ancianas monarquias constitucionalas modificar
Mai d'un païses coneguèron una monarquia constitucionala abans de venir republicas, coma :
- Àustria-Ongria, de 1867 a 1919 ;
- Alemanha, de 1871 a 1919, amb l'Empèri Alemand ;
- Brasil, de 1822 a 1889, avec l’Empèri de Brasil.
- França, de 1791 a 1792 amb lo Reialme dels Franceses, puèi de 1814 a 1848, amb la Restauracion francesa e la Monarquia de Julhet ;
- Portugal, de 1820 a 1828 e de 1834 a 1910, jos branca liberala de l'Ostal de Bragança ;
- Romania, de 1831 a 1848 amb los Reglaments organics de Valachia e de Moldàvia; de 1859 a 1866, amb los Principats units, e puèi de 1866 a 1947, coma Principat de Romania, puèi del Reialme de Romania.
- Savòia e Sardenha, de 1713 a 1860.
Nòtas e referéncias modificar