Revòuta d'An Lushan
La Revòuta d'An Lushan es una guèrra civila que se debanèt en China durant lo periòde Tang dau 16 de decembre de 755 au 17 de febrier de 763. Entraïnada per la revòlta dau generau An Lushan, s'acabèt per la desfacha dei rebèls e per un afebliment considerable de China que perdiguèt totei sei províncias d'Asia Centrala e plusors milions d'abitants tuats durant lei combats ò sei consequéncias.
Causas e debanament
modificarLa revòuta d'An Lushan
modificar
Lo conflicte foguèt causat per de rivalitats entre lei generaus e lei ministres de l'emperaire Tang Xuanzong (685-762). La pus grèva opausava lo generau An Lushan, militar d'origina turca que comandava tres garnisons importants dau nòrd de l'Empèri (Pinglu, Fanyan e Hedong), au cancelier Yang Guozhong, un dei ministres pus importants dau govèrn imperiau. Vèrs 753-754, lo segond organizèt un complòt per accusar An Lushan de preparar una revòuta. L'emperaire sostenguèt son generau e li permetèt de nomar plusors oficiers en despiech de l'oposicion de Yang e de seis aliats. Pasmens, An Lushan evitèt d'ara endavant d'anar a la Cort imperiala, çò que comencèt d'inquietar Tang Xuanzong.
La situacion degenerèt en 755 quand An Lushan refusèt d'obeïr a una convocacion imperiala. Se revoutèt oficialament còntra Yang Guozhong. Son respècte dei foncionaris imperiaus obligats de capitular en fàcia de sa poissança militara li permetèt d'obtenir d'aliats e de prendre Luoyang, importanta vila de l'oèst dau país. Puei, conquistèt la capitala, Chang'an. Aquò entraïnèt la fugida de l'emperaire que son escòrta chaplèt Yang e sa familha.
La fragmentacion de la revòuta
modificarLa mòrt de Yang arrestèt pas lo conflicte car An Lushan decidèt de se proclamar emperaire en 756. Pasmens, mai d'un generau demorèt fidèu au poder entraïnant de combats saunós entre lei dos camps. Mens nombrós mai pus experimentats, leis insurgents gardèron l'avantatge fins a l'assassinat d'An Lushan, vengut paranoiac, per son fiu An Qingxu en 757.
Aquò entraïnèt la fragmentacion deis insurgents. D'efiech, An Qingxu foguèt a son torn assassinat per un de sei generaus, Shi Siming, que se proclamèt eiretier d'An Lushan e revendiquèt lo títol imperiau. Aqueu caòs permetèt ai leialistas de tornar conquistar plusors províncias perdudas, compres Luoyang e Chang'an. Vengut a son torn paranoiac, Shi Siming terrorizèt son armada e foguèt finalament assassinat en 761. Son fiu ainat, a l'origina d'aqueu complòt, lo remplacèt mai sei tropas èran desenant minadas per de conflictes intèrnes. Après plusors desfachas dins lei regions de Changzhi e de Songzhou, foguèt tuat dins una emboscada organizada per lei tropas Tang.
Consequéncias
modificarLo conflicte afebliguèt grèvament la China dei Tang car entraïnèt de pèrdas umanas fòrça importantas (plusors milions de mòrts) e una crisi economica e sociala prefonda e duradissa. D'efiech, per restaurar lei finanças publicas, lo govèrn imperiau aumentèt leis impòsts, çò que causèt d'esmogudas popularas recurrentas. En mai d'aquò, lei Tang mau capitèron de restablir son autoritat sus tot lo territòri que contraròtlavan en 755 car l'administracion èra largament desorganizada. Lei províncias d'Asia Centrala, menaçadas per lei Tibetans e lei nomadas de l'estèpa, foguèron totalament perdudas. D'autrei regions perifericas, principalament dins lo nòrd dau país, conoguèron un destin similar. Lo recensament de 764 (16,9 milions d'abitants còntra 52,9 milions en 755) illustrèt aqueu declin