Wikipèdia

Pedagués

Pedagués, ancianament Podagués[1][N 1], es un parçan d'Occitània[2] situat en Lengadòc (País de Fois), entre las vals de Lesa, d'Arisa e d'Arièja, en riba esquèrra d'aquesta darrièra[3].

Infotaula de geografia fisicaPedagués
TipeRegion naturala de França e contrada d'Occitània Modifica el valor a Wikidata
EstatFrança Modifica el valor a Wikidata
Unitat administrativaArièja Modifica el valor a Wikidata

Exemple d'una tèrrafòrt, en francés l'apellacion Podaguès o Pedaguès es remplaçada al sègle XXI per la denominacion geografica de Terrefort ariégeois (Tèrrafòrt ariegenca)[4][N 2] malgrat que los vejaires divergiscan sus la localizacion precisa de las doas entitats[5] e que lo tèrme tèrrafòrt qualifica tanben las sèrras mollassicas se perlongant al nòrd dins lo departament de Nauta Garona, quitament las de la riba drecha d'Arièja (sèrras del país de Mirapeis sustot),[6] e mantes autres luòcs en Occitània.

Sa vila principala actuala es Lo Mas, mas son nuclèu ancian es probablament un Puèg—uèi desparegut—a Unzent.

Geografia modificar

Aquesta region d'aperaquí 450 km² s'opausant atal pel relèu a l'Agarnagués, espaci de plana a l'entorn de Pàmias.

Los sòls de la region son de "costals argilocalcaris accidentats", "terrassas ancianas", e—al sud—de "monts calcaris".[7]

Segon l'Atlàs dels païsatges d'Arièja-Pirenèus, Pedagués fa partida d'una centura de costals que s'esten d'èst en oèst a travèrs lo departament. Aquelas regions de costals son de "sòls pesants", ocupats per de "culturas cerealièras, oleaginosas, pradariás artificialas", e d'elevatge bovin e ovin que constituís l'essencial de la produccion lachièra dins Arièja.[7]

Clima modificar

Tota la region ten una precipitacion annadièra de mens de 1000 mm, mas mens de 800 mm al nòrd.[7]

Comunas de Pedagués modificar

Wikipèdia francesa modificar

La Wikipèdia francesa inclús dins Pedagués de territòris de Daumasanés e de partidas de Siuranés e Asiliense [Asilhés? Asilhenc?] defòra la region medievala de Pedagués... Segon la Wikipèdia francesa:

Inclús probablament tanben Senta Susana, Vilanava del Laton e Daumasan.

Istòria modificar

Podagués èra, a l'Edat Mejana, una region qu'èra lo ressòrt d'una vigariá del meteis nom, situada dins la partida meridionala del Tolosan, compresa entre Arièja e Lesa, als pès dels Pirenèus. Anciana territòri dels comtes de Carcassona, auriá agut per senhor una familha del Puèg, del latin Podio (puèg, podium, elevacion).[8]

Senhors de Podagués modificar

Entre los senhors coneguts i a:[N 3]

Noblesa de Pedagués modificar

Evolucion: de Potamianense a Podagués modificar

Toponimia modificar

Segon d'unes, Puèg e l'eponim Podagués son lo meteis que lo Poig/Pog Manasse (uèi part d'Unzent) e Potamianense (latin) / Potamianés (romanic) atestat a l'Edat Mejana.[10] Un autre nom latin medieval es Podiensis Pagus [sègle XI o XII?].[11]

Las atestacions ancianas son doncas ("ministerium" e "terminium" son abreujat en "m." e "t." per lectura rapida):

  • M. Potamianense mantescòps als sègles X-XI;[N 5]
  • t. Potagenense probablament al sègle X;
  • t. Potamianiense en 950-1000;
  • m. Podaganense vèrs 980;
  • m. Potamianense en 996-1011;
  • m. Podamianense, m. Potaginense vèrs 1000;
  • t. Podagenes[N 6] en 1030-40;
  • m. Potamiensi en 1071-4;
  • territorio ubi vocant Potamianense en 1075.[10][N 7]

Limits istorics modificar

Potamianés confronta:[10]


Possessions permanentas modificar

Potamianés, Podagués o Podagués inclús totjorn aquestes territòris:

Pèrtas a Lesadés modificar

En 944, la glèisa de Sent Ibarç e son alòdi (totes dos part de la villa de Laton, en Potamianés) son donadas al monastèri e ministerium de Lesat (Lesadés) pel comte Arnaud de Carcassona e sa femna Arsenda.[10]

Vèrs 1010,[N 10] qualques villae a l'entorn de la glèisa de Sent Medard (territòris comunals actuals de Le Fossat e Le Carlar de Baile) forman una enclava de Lesadés en Potamianés.[10]

  • 944: Partida sud-orientala de la comuna de Sent Ibarç, entre las aigas de Lesa e Peybarre (ancianament l'Avalola).
  • ca. 1010: Le Fossat e franjas nòrd-èst del Cailar de Baile fins a l'aiga Canalès o Merens (noms fr).
Pèrtas a l'abadiá de Fredelàs modificar

L'abadiá de Fredelas es probablament estada fondada per la donacion d'una partida de Potamianés e de sos abòrds vacants, pel comte de Carcassona (Arnaud o son filh Rogièr), alara titular, al qual lo comte de Tolosa apondèt Le Carlaret (amb una pichòta corredor de La Bastida de Lordat).[10]

Pèrtas a Siuranés modificar

Al sègle XI apareissèt lo Ciurenense (Siuranés) a las frontièras sud-oèst de Potamianés, encambant a l'encòp sus aqueste e sus Daumasanés.[10]

Desplaçament puèi la "Tèrrafòrt Ariegenca" modificar

Al corrent d'istòria, sembla que la definicion culturala e territoriala de Podagués se siá desplaçada cap a l'oèst, mantenent la pèrta del país de Fredelàs e de la val d'Arièja, mas s'espandissent per inclure una partida granda de Daumasanés e Lesadés fins a la termièra del departament: las tèrrafòrts de l'oèst d'Arièja defòra Volvèstre.[7]

Galariá modificar

Païsatges modificar

  •  
    Pont sus Arièja a Bonac
  •  
    Glèisa e païsatge de Lanós
  •  
    Païsatge de Lescoça
  •  
    Sent Martin e sos entorns

Arquitectura modificar

  •  
    Glèisa d'Artigat
  •  
    Glèisa de Sent Pèire a Bonac
  •  
    Glèisa de La Nativitat de la Senta Verge, Escòça
  •  
    Comuna del Carlar de Baile
  •  
    Capèla de Sent Andrieu de Fossat
  •  
    Glèisa de Sent Bartolomeu* al Fossat
  •  
    Castelet a Sent Martin
  •  
    Glèisa de Sent Anastasi* de Sent Miquèu
  •  
    Vilatge de Sent Miquèl

Nòtas e referéncias modificar

Nòtas modificar

  1. ↑ Podaguès en catalan. Veire El Somni d'Occitània, 1996.
  2. ↑ Lo Rapport de présentation, plan local d'urbanisme: Commune de Saint-Ybars (09) d'UrbaDoc, fach en 2015, descriu aquesta tèrrafòrt coma "l'ancian Podagués".
  3. ↑ En francés, los cosenhors son: Amélius-Simplicius, Raymond-Guillaume, Amélius-Raymond, Raymond-Amélius, Pierre-Raymond, Raymond, Hugues.
  4. ↑ Segon Joan Francés Blanc, Raimon Amiel maridèt amb una Guile de Lautrèc, dama de Rochefort. Veire Los Aujòls de Joan Baptista Blanc, vol. V, 2018.
  5. ↑ mièg del sègle X, en 955-86 (dos còps), 950-1000, fin del sègle X, vèrs 1000, en 1000-10 e en 1010-20
  6. ↑ Probablament Podagenés en grafia classica.
  7. ↑ Es possible que la transformacion en lenga vulgara es similar a: Podamianés/Podagenés -> Podamiés/Podagués
  8. ↑ Licianès en francés. Veire http://lissac.09.free.fr/Lissac.09/Les_origines.html Les Origines, fach per Alain Pessant.
  9. ↑ Es a dire, Potamianés inclús los territòris de la comuna a l'èst de l'aiga Marens o Canalès (noms fr).
  10. ↑ Après 1000 e abans 1020

Referéncias modificar

  1. ↑ (pro) Arnaud Esquerrièr,   Abans los comtes
  2. ↑ Segon la classificacion de Frederic Zégierman.
  3. ↑  Le Pédaguès. larousse.fr..
  4. ↑ Conseil général de l'Ariège. . Atlas des paysages d'Ariège-Pyrénées, 2006. calameo.com..
  5. ↑  L'Aganaguès. larousse.fr..
  6. ↑ Frédéric Zégierman. . Le Pédaguès et le pays de la Lèze et de l'Arize. keldelice.com..
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 et 7,3 Alain Mazas, Michel Collin, Alain Boëmare. Atlas des paysages d'Ariège-Pyrénées. Conseil Général de l'Ariège, Union régionale des CAUE d'Occitanie. 
  8. ↑ Nicolas Viton de Saint-Allais, Nobiliaire universel de France, ou Recueil général des généalogies historiques des maisons nobles de ce royaume.
  9. ↑ Napoléon Peyrat. Histoire des Albigeois: La civilisation romane, Volume 1
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 10,5 et 10,6 Denis Mirouse. Les circonscriptions intermédiaires du sud du pagus de Toulouse aux Xe et XIe siècles (ministerium, vicaria, suburbium…). Universitat de Tolosa-Joan Jaurés: UFR d'Istòria, Arts e Arqueologia, junh de 2015. 
  11. ↑ Claude de Vic. Histoire générale de Languedoc, Part 77, Volume 10
  • (fr) Aqueste article es parcialament o en totalitat eissit d’una traduccion de l’article de Wikipèdia en francés intitolat « Podaguès ».

Veire tanben modificar

Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Pedagués&oldid=2432107 »