Belau
Belau (o las illas Belau) es un estat e un archipèla del nòrd-èst d'Oceania.
| Belau | |
| Beluu er a Belau | |
| Imne:
« Belau Rekid » Nòstre Belau | |
 | |
Capitala Ngerulmud 7° 28′ 00″ N, 134° 33′ 00″ E | |
Gentilici belauan -a | |
President Surangel Whipps | |
• Totala 465,55 km² | |
• Totala (2015) 17 948 ab. | |
• Densitat 38,6 ab./km² | |
IDH (2013) 0.775 | |
680 | |
PW | |
+9 | |
modificar  |
Lo nom occitan normal e lo nom autoctòn es Belau, mas tanben se tròban las formas Palaos (ispanizada) e Palau (anglicizada).
Lo gentilici es belauan -a.
Istòria
modificarLos primièrs abitants de Belau provenián, probablament, d'Indonesia, Austràlia e Polinesia, los que poblèron las illas devèrs 1000 abC, aperaquí.
Lo primièr explorator europèu a arribar a l'archipèla, foguèt l'espanhòl Ruy López de Villalobos en 1543 que lo se va annexar lèu-lèu a l'Empèri Espanhòl.
Après la conquista de las Filipinas en 1565, las illas passèron a integrar lo territòri de la Capitania Generala de las Filipinas, creada en 1574 e dependenta del Viceregnat de Nòva Espanha, mas l'evangelizacion de l'archipèla comencèt pas fins a 1710 e la siá presa en carga pel missionièr Padilla.
Malgrat aiçò, los assages europèus per s'establir o comerciar amb las illas comencèron pas abans lo sègle XVIII e l'arribada dels britanics.
Espanha las se va tenir colonizadas fins a la fin del sègle XIX e en 1899 las vendèt a Alemanha amassa amb la rèsta de las Carolinas, après la desbranda patida en la guèrra ispano-americana de 1898.
Japon s'annexèt las illas al començament de la Primièra Guèrra Mondiala, en 1914, e obtenguèt un mandat sus elas après la signatura del Tractat de Versalhas en 1919, que s'estendèt fins a la perfin de la Segonda Guèrra Mondiala.
Lo 20 de setembre de 1944 las tropas nòrd-americanas ocupan lo territòri.
Dins la tardor de 1944 las illas foguèron testimònis de la Batalha de Peleliu entre las fòrças de l'Empèri Japonés e los EUA.
La victòria d'aicestes metèt fin finala al mandat nipon sus l'archipèla.
Dempuèi 1947, Belau e las Carolinas foguèron mesas en tutèla per l'ONU que, al sieu torn, fisèt la siá administracion als Estats Units d'America coma part del Territòri jos Tutèla de las illas del Pacific, ont foguèt integrada en 1951.
Los belauans votèron en 1979 per rebutar l'union amb los Estats Federats de Micronesia, e se causiguèron l'independéncia en 1981, en tot elegir coma primièr president Haruo I. Remeliik.
Belau enfins independent promulguèt, de mai, la siá primièra Constitucion en aquela pontannada.
En 1986, los govèrns de Belau e dels Estats Units d'America acordèron los tèrmes per una liura Associacion.
Malgrat aiçò, lo tractat se signèt pas e doncas la Constitucion sobeirana de Belau enebís la preséncia de vaissèls nuclears dins las illas, que los Estats Units accèptan ges aquela clausula.
Politica
modificarBelau es una republica, amb associacion liura amb los Estats Units d'America.
Lo siu president es elegit cada 4 ans.
Geografia
modificarLas illas mai pobladas son Angaur, Babeldaob, Koror e Peleliu. Las tres darrièras son dins lo meteis atòl. Angaur es dins l'ocean, mai al sud. Los dos tèrç de la populacion vivon dins Koror. L'atòl de Kayangel es al nòrd. Las illas Rock Islands (200 illas inabitadas) son a l'oèst del grop principal. Un grop d'illas mai alonhat, al sud-oèst, caup los estats de Hatohobei e Sonsorol.
Economia
modificarCultura
modificarLigams extèrnes
modificar
|
|
