Lo Capital

Lo Capital. Critica de l’economia politica (del títol original allemand Das Kapital. Kritik der politischen Ökonomie) es l'obratge màger del fisosòf e teorician de l'economia politica alemand Karl Marx.

Karl Marx

Marx consacrèt mai de 20 ans de sa vida a l'escritura d’aquesta òbra, mas acabèt sonque una partida: lo libre primièr, publicat lo 14 de setembre de 1867 amb una dedicàcia a Wilhelm Wolff, consacrat al desvolopament de la produccion capitalista. De borrolhons de Marx foguèron utilizats per Friedrich Engels per publicar los libres 2 e 3, en 1885 et 1894. Los esboces de Marx consacrats a l’istòria de las doctrinas economicas foguèron publicats pel socialista alemand Karl Kautsky titolat Las Teorias de la maivalença (4 vol., 1905-1910).

Es a l’observar l'industria britanica contemporanèa e sas condicions de trabalh e se piejant suls precedents teoricians de l’economia politica (coma David Ricardo o Adam Smith) e las criticant, que Marx pretend demostrar la natura reala del capitalisme, e incistís sus las contradiccions intèrnas d’aqueste sistèma.

L'autor considerava d’esprel son obratge coma essent « de segur lo missil de crénher mai que lancèt a la tèsta de la borgesiá ».

Libre Primièr

Page de grand titre de la traduction de J. Roy revue par Marx (1872).

La traduccion francesa del Libre 1 del Capital publicat en 1872 e revizada per l’autor ven après la traduction rusa (pareguda ongan) e es la darrièra traduccion pareguda del vivantde Marxe la sola que revisèt. Las traduccions seguentas son, dans l'òrdre cronologic: la version polonesa (1884-1890), danesa (1885), espanhòla (1886), italiana (1886) e anglesa (1887).

Primièra seccion: La merça e la moneda

Marx i explica las basas de l'escambi mercand. Mòstra qu’aqueste escambi repausa sus un element especial, la merça, qu’es un objècte produch en vista de l'escambi (per èsser vendut e non dirèctament consomat pel productor). En mai de son utilitat, aqueste element va donc aver una valor d'escambi, que determina en quina proporcion la merça producha pòt èsser cambiada contra d'autras merças (o lor equivalent en argent). S’agís alara de determinar mai precisament cossí se pòt mesurar aquesta valor.

Capítol 1: La merça

« La riquesa de las societats ont règna lo mòde de produccion capitalista s'anóncia coma una immensa acumulacion de merça ». Es a partir d’aqueste postulat que Marx fa de l'analisi de la merça al començament de sas recercas.

Una merça es pas un quin que siá produch resultat del trabalh uman, es un objècte qu’a estat produch dins l’objectiu d'èsser escambiat, d'èsser vendut. Una merça a donc una utilitat, çò que Marx nomena una "valor d'usatge", mas a tanben una "valor d'escambi" (o valor). Mas segon Marx, çò que determina aquesta valor, es la quantitat de trabalh uman qu’a estat necessari per la produire, e que se cristllizèt en ela: « Totes aquestes objèctes [merças] manifèstan pas mai qu'una causa, es que dins lor produccion una fòrça de trabalh uman foguèt despensada, que de trabalh uman i es acumulat. Coma cristals d’aquesta substéncia sociala comuna, son reputats valors (valor d'escambi) ». Es çò que se nomena la teoria de la valor de Marx, qu’utiliza la nocion de valor trabalh desvolopada al sègle XVIII per Adam Smith, puèi David Ricardo que la sola causa qu’es comuna a totas las merças avent de valors d'usatge diferentas, la sola permetent de comparar totas aquestas merças entre elas per determinar lo valor d'escambi, es la quantitat de trabalh umain qu’es materializada dins cada merça. Es atal que la grandor de la valor d'escambi es foncion de la quantitat de trabalh necessari a la fabricacion de l'objècte, aquesta quantitat podent èsser mesurada per sa durada dins lo temps.

Aquò significa pasmens pas qu'una merça va aver mai de valor se pren mai de temps a èsser producha. En efièch, una merça producha per un trabalhador malabil val pas mai al motiu que prenguèt mai de temps a realizar. Es perque per determinar la valor d'una merça, e atal calculada la quantitat de trabalh presenta dins caduna d'entre elas, conven de considerar una fòrça unica, es a dire una fòrça mejana de trabalh utilizada coma punt de comparason a totas las fòrças de trabalh umanas utilizadas per cada merça. Aquesta fòrça comuna pòt èsser calculada sus la basa del temps de trabalh socialament necessari per la produccion de totas las merças de la societat. Es per aquesta mejana del trabalh socialament necessari a la produccion de la merças de la societat que se pòt determinar la valor d'una merça en foncion del temps necessari a sa produccion. Per aqueste metòde la valor de las merças e actualizada de contunh amb las evolucions de la productivitat del trabalh. Una volor fixa del trabalh uman fariá falç en efièch la veria valor d’aquesta. Coma lo trabalh evoluís, la valor d'una merça diferís donc ela tanben amb lo temps.

Mai, sufís pas d'aumentar la quantitat de merças produchas per aumentar lor valor. En efièch mai sovent se realiza un aument de la produccion d'una merça donada diminuís sa valor. Aqueste paradòxe s'explica pel fach qu'un aument de merças produchs s’acompanha sovent un aument de la productivitat du trabalh. Aqueste aument de la productivitat provòca una baissa del trabalh necesari ala produccion de cada merça, e donc una baissa de quantitat de trabalh uman present dins aquesta, çò que provòca una baissa de sa valor.

La merça dispausa donc d'una dobla valor, una qu’es deguda a son utilitat, e l'autra qu’es deguda a la quantitat de trabalh que conten. aquesta valor de merça es eissida d’una dobla fàcia del trabalh. En efièch, lo trabalh comprès coma creator de la valor d'usatge de cada merça es especial e respond a objectiu particular, produch donc una utilitat. Alara que lo trabalh considerat coma simple despensa de fòrça productiva, coma "trabalh abstrach" opausat al "trabalh concrèt" consistís a donar una valor a la merça. Pasmens es pas lo trabalh uman tal coma es qu’a una valor, es pas transmetent sa fòrça dins un objècte que lo trabalh prend de valor. « La fòrça de trabalh de l'òme a l'estat fluid, o lo trabalh uman, forma plan de valor, mas es pas valor. Ven valor sonque a l'estat calhat, jos la forma d'un objècte ». Mercé a aquesta valor, transmesa pel trabalh a merça, qu’aquesta darrièra pòt s’escambiar, que totas las merças repausan alara sus una substéncia de mèsme natura, çò que lo fa comparablas las unas a las autras: "lo trabalh uman abstrach" « Coma valors, totas las merças son d’expressions egalas d'una mèsma unitat, lo trabalh uman, remplaçables los uns al respècte dels autres. Una merça es, en consequéncia, escambiabla amb una autra merça, del moment que possedís una forma que la fa paréisser coma valor ». Atal una merça pòt definir la sieuna valor sonque se comparant a d'autras merças. « En d'autres tèrmes, la valor d'una merça es exprimida per solament per çò que se pausa coma valor d'escambi ».

La moneda es una merça especiala, es l'equivalent universal que permet d'exprimir la forma valor generala: totas las merças tendon se donar una equivaléncia dins una mèsma merça. En remplaçant aquesta merça per moneda, ne venèm a la forma moneda, segon que tota merça a la mèsma valor qu'una cèrta quantitat de moneda. Pasmens, aquesta transformacion s’acompanha una ocultacion de la veraia origina de la valor, (es çò que Marx nomena fetichisme de la merça) que lo rapòrt social entre los productors contengut dins la valor es amagat per sa valor monetària que fa paréisser la valor coma una proprietat « materiala » intrinsèca de la merça.

Capítol 2: procès d'escambis

Las merças escambiadas per l’òme son pas que las merças que trapa pas d’esperel d'utilitat ; aquestas merças sont alara des pòrtavalors, que son pas d’instruments d'escambi que permeton a l’òme de crompar de bens que li sont utils. « La repeticion de contunh de l’escambi ne fa un afar social regular, e, amb lo cors del temps, una partida al mens d’objèctes utils es producha de biais intencional en vista de l'escambi. A partir d’aqueste instant, s'opèra d'un biais net la separacion entre l'utilitat de las causas pels besonhs immediats e lor utilitat per l'escambi a realizar entre elas, es a dire entre lor valor d'usatge e lo valor d'escambi. »

Capítol 3 : moneda e circulacion de las merças

La moneda es çò que fa las merças commensurablas entre elas, es plan lo trabalh abstrach present dins la merça que permet a caduna d’entre elas de se comparar a las autras. La moneda servís pas que coma esplech de mesura de la valor producha per una cèrta quantitat de trabalh calhada dins la merça e mesurabla per la durada del trabalh.

Quand se considèra que l'aur es la merça qu’emplís la foncion de moneda, es a l’encòp la mesura de las valors (coma moneda ideala) e l’escapolon dels prètz (l'instrument de la circulacion de las merças), lo prètz tradusent d’esperel la quantitat ideala d'aur que conten una merça, segon lo trabalh. contengut dinsaquesta merça.

La moneda permet donc la metamofòsi de la merça, es a dire l'escambi dela merça en argent, ont l'argent remplaça la merça pendent un temps donat e suprimí atal los problèmas del temps e de l'espaci inerents al tròc immediat. « L'argent es sens limita qu’es sul còp transformable en quina que siá merça ».

L'argent es donc a l’encòp un mejan de pagament (quand es recebut contra de merça) e de circulacion de la merça (quand es utilizat per crompar d'autras merças). Coma lo disi Touati e Barot per resumir lo capítol: "l'argent es l'universal concrèt, la forma abstracha realizada"

Segonda seccion: La transformacion de l'argent en capital

Après aver mostrat cossí la merça pòsca se transformar en argent, Marx mòstra dins aquesta seccion cossí l'argent se transforma en capital per l'intermediairi de la maivalença. Aquesta maivalguda essent creada non pas mercé a l’escambi, mas mercé amb la fòrça de trabalh. Marx considerava qu’aquesta descobèrta de l'origina de la maivalença èra una de sas mai grandas conquistas teoricas.

Chapítol 4: Transformacion de l'argent en capital

« La circulacion de las merça es lo punt de patença del capital ». Aquò significa que lo capital aparéis pas qu’al sègle XVI, quand lo comèrci e la produccion mercanda foguèron pro desvolopadas, per exemple amb l'obertura d'un mercat novèl cap a l'America.

Tot capital dintra sul mercat jos forma d’argent. Mas per que l'argent se transforme en capital deu passar per un procediment particular. Alara que l'escambi simple es Merça – Argent – Merça (M – A – M), ont l'argent es pas qu'un intermediari que fa mai aisit l'escambi de las merças de valors identicas, lo capital naís d'un escambi d'argent A – M – A', ont A' correspond a A, la quantitat d'argent de partença, aumentada d'una maivalença. Per aqueste movement circular l'argent se transforma en capital. Dins aquestes darrièr cicle es la merça que servís d’intermediairi que lo capitalista crompa una merça contra d'argent, avant de tornar vendre aquesta mèsma merça contra una autra quantitat d'argent.

L'escambi simple (M – A – M) repausa sus l’escambi de merças, son objectiu es la consomacion, la satisfaccion d'un besonh. Alara que l'escambi capitalista repausa sus l’escambi d'argent, son objectiu es donc dins la creacion de maivalença.

« La valor d’usatge deu donc jamai èsser considerada coma l’objectiu immediat donc jamai èsser considerada coma l’objectiu immediat del capitalista, tanpauc que lo ganh isolat; mas plan lo movement de contunh del ganh sempre renovelat. Aquesta tendéncia absoluda a l’enriquiment, aqueste percaç afogat ala valor d’escambi li son comunas amb lo tresaurizator. Mas, alara qu’aqueste es pas qu’un capitalista tissós, lo capitalista es un tesaurizator racional. La vida etenala de la valor que lo tesaurizator crei s’assegurar en salvant l’argent dels dangièrs de la circulacion, mai biaisut, lo capitalista la ganha en lançant sempre encara d’argent dins la circulacion. »

Capítol 5: Las contradiccions de la formula general del capital

La maivalença pòt naícer simplament de l'escambi de las merças. En efièch, sul mercat cada individú es a l’encòp crompaire e vendeire, çò significa que se un vendeire vend una merça, deu pasmens ne crompar una autra per subvenir a sos besonhs. Lo vendeire pòt donc vendre sa merça 10 % al dessús de sa valor, sens enseguida crompar una autra merça que seriá aquesta tanben 10 % mai cara. De tal biais que lo ganh de 10% pendent la venda se trapa automaticament transferit quand una crompa d’una autra crompa. L'origina de la maivalença se trapa donc pas dins l'escambi, es pas la venda d'una merça a un còst superior a sa valor marcanda que permet de crear de maivalença. Autrament dich, la maivalença se realiza alara que totas las merças son plan vengudas a lor valor! Cossí comprene aqueste mistèri?

Capítol 6: Crompa e venda de la fòrça de trabalh

Lo cambiament de valor de l'argent pendent l’escambi capitalista (A – M – A') pòt donc pas venir del quita argent mai de la merça. Es la merça sola que permetèt a l'argent de passar de la forme A a la forme A', es a dire melhorada d'una maivalença. Lo sol biais donc de crear de maivalença, es de trobar una merça qu’aja la particularitat de crear d’esperela de la valor, « de biais que la consomar, seriá de realizar de trabalh e per consequéncia, crear de valor ». Aquesta merça unic es la fòrça de trabalh. En efièch, sola la fòrça de trabalh a la facultat d’èsser una merça que, quand se la consoma, crea de valor. « jos aqueste nom [fòrça de trabalh] cal comprene l'ensemble de las facultats fisicas e intellectualas qu’existisson dins lo còrs d'un òme dins sa personalitat viventa, e que deu far mòure per produire de causas utilas ».

Per que la fòrça de trabalh posca crear de maivalença, cal que se venda de biais volontari a un possessor d'argent que li permetrà d'emplegar sa fòrça de trabalh per produire una merça jos aqueste rapòrt lo possessor de la fòrça de trabalh e lo possessor d'argent son d’escambistas al mèsme títol quin que siá autre possessor de merça, l'un crompant la fòrça de trabalh, l'autre la vendent. Son totes de personas juridicament egalas. « Per qu’aqueste rapòrt demore atal, cal que lo proprietari de la fòrça de trabalh la vende jamai senon per un temps determinat, que se la vend en blòc, un còp per totes, se vend d’esperse, e de liure qu'èra se fa esclau, de mercand, merça. Se vòl manténer sa personalitat, deu pas metre sa fòrça de trabalh pas que de biais temporari a la disposicion del crompaire, de tal biais que l’alienant renóncia pas per aquò sa proprietat sus ela. » E mai per qu’aqueste escambi se realize, es necessari que lo proprietari de la fòrça de trabalh aja pas d'autra causida que de vendre aquesta fòrça per poder la reproduire, per èsser en mesura de subvenir als sieus besonhs. Lo proprietari de la fòrça de trabalh, per la vendre su mercat, deu donc pas possedir d'autra merça. E per qu’aquesta condicion siá realizada, cal que lo proprietàri de la fòrça de trabalh dispause pas de mejans de produccion (esplechs, matèrias primièras...) li permetent d'emplegar per se mèsme la sieuna fòrça de trabalh sus de merças per crear de la valor (coma aquò a podut èsser lo cas per cèrtas formas d'artesanat a l’Edat Mejana). Per que lo proprietari de la fòrça de trabalh vende aquesta darrièra sul mercat, deu donc pas èsser en mesura de vendre d'autras merças, e donc de produire. Per produire e subvenir als sieus besonhs deu donc produire per d'autres, per la venda de la sieuna fòrça de trabalh. « La transformacion de l'argent en capital exigís donc que lo possessor d'argent trobe sul mercat lo trabalhador liure, e liure dins un doble vejaire. Primièr lo trabalhador deu èsser una persona liura, dispausant a son grat de sa fòrça de trabalh coma de sa merça d’el; segond, deu pas aver d'autra mercça per vendre; èsser, per lo dire atal, liure de tot, complètament desprovesit de las causas necessària a la realizacion de sa poténcia travalhadoira. » Lo capital naís amb l'aparicion del trabalhador liura, vendent sa fòrça de trabalh sul mercat dels crompaires possessors dels mejans de produccion.

Coma tota autra merça, la fòrça de trabalh a una valor, e coma tota autra merça, aquesta se determina pel temps de trabalh necessari a sa produccion. Atal la valor de la fòrça de trabalh es la mesura dels bens necessaris a sa reproduccion. « Lo temps de trabalh necessari a la produccion de la fòrça de trabalh se resòlv donc dins lo temps de trabalh necessari a la produccion de sos mejans de subsisténcia ». La valor d’escambi de la fòrça de trabalh es donc mesurada per la quantitat de trabalh necessari a la produccion de las denadas alimentàrias, e autres besonhs, que permeton a l’individú de reparar sa fòrça de trabalh, mas tanben de’n crear de novèlas. Aquò es necessari que la fòrça de trabalh siá una merça mortala, e per poder contunhar a transformar l'argent en capital deu viure e se reproduire. « La fòrça de trabalh, que l'usura e la mòrt venon levar del mercat, devon èsser de contunh remplaçada per un nombre al mens egal. La soma dels mejans de subsisténcia necessaris a la produccion de la fòrça de trabalh compren donc los mejans de subsisténcia dels remplaçants, es a dire d’enfants dels trabalhadors, per qu’aquesta singulara raça d'escambistas se perpetua sul mercat ». A aquestes còsts de reproduccion de la fòrça de trabalh, s'apond totes los còsts ligats a son educacion e a sa formacion. Una fòrça de trabalh avent aquerit de grandas coneissenças e competéncias aurà una valor mai granda qu'una fòrça de trabalh avent pauc necessitat de granda formacion, aquesta valor se mesurant pel còst en temps de trabalh d’aquesta educacion.

Tresena seccion: La produccion de la maivalença absoluda

Après aver mostrat que lo capital naissiá de la maivalença, Marx mòstra que la maivalença se crea amb un excedent de trabalh. Es aqueste excedent, o subretrabalh, que permet al capital de créisser.

Capítol 7: Produccion de valors d'usatge e produccion de la maivalença

Per produire, lo productor a besonh de produchs qu’an ja necessitat un trabalh. Las matèrias primièras per exemple son d’objèctes que ja passèron per un trabalh precedent. Lo teissièr per exemple a besonh que d’individús ajan primièr trabalhat a extraïre lo coton abans qu’el meteis pòsca trabalhar la tela.

Los mejans de trabalh, eles, son çò que separa lo trabalhador de son objècte de trabalh. « Çò que destria una epòca economica d'una autra, es mens çò que se fabrica, que lo biais de fabricar, los mejans de trabalh per que fabrica. » Aqueste mejan de trabalh realiza una modificacion sus l'objècte de trabalh. Aquesta modificacion es çò que constituís lo procediment de trabalh. Aqueste procediment de trabalh s’atuda amb la realizacion d'un objècte util, avent donc una valor utila, d'usatge.

Una valor d'usatge es donc lo produch d'un procediment de trabalh, ont i a a l’encòp de mojans de produccion, e de trabalh productiu. Pasmens una valor d'usatge pòt tanben èsser una condicion del procediment de trabalh, que tot mejan de produccion demanda de valors d'usatge. Una valor d'usatge pòt donc a vegada èsser lo produch d'un trabalh, e lo mejan de produccion d'un autre.

Lo trabalh, en usant los elements materials necessàri a sa realizacion, va los consomar. Aquesta consomacion es dicha productiva, dins la mesura ont fa la diferéncia entre la consomacion individuala que consoma pas que produch pel gausiment personal, alara que la consomacion productiva fa consomar los mejans de foncionament du trabalh. « Lo produch de la consomacion individuala es, en consequéncia, lo quita consomator; lo resultat de la consomacion productiva es un produch distincte del consomator. »

En consomant de fòrça de trabalh per produire de valors d'usatge, lo capitalista se situís donc dins una logica normala de productor. Lo capitalista vigila en efièch que sos mejans de produccion, que la fòrça de trabalh, realizan un trabalh definit sens degalhar de matèrias primièras ni damatjar los esplechs de produccion mai que son emplec exigís. Mai lo produch d’aqueste trabalh es la proprietat del capitalista, e non pas del productor. Lo capitalista loga pas que la fòrça de trabalh coma quin que siá mejan de produccion. Lo capitalista, en crompant la fòrça de trabalh, crompa en consequéncia indirèctament los produchs d’aqueste. Lo possessor de la fòrça de trabalh, el, dona pas que la valor d'usatge de sa fòrça. Del moment que lo trabalhador dintra sus son luòc de trabalh, sa fòrça de trabalh li aparten donc pas mai, aquesta a una valor que lo capitalista dispausa e que ten donc una valor d’usatge. Pel capitalista, la fòrça de trabalh es pas qu’una merça que crompèt e que pòt comsomar.

Lo procediment de travail acamp alara totas las merças que lo capitalista crompèt e que donc li apartenon. Lo produch de l'operacion del procediment del trabalh li aparten donc. Tot çò que sortís del procediment de produccion es la proprietat del capitalista, tot coma los elements necessaris a aqueste procediment son sa proprietat. Del moment que la fòrça de trabalh aparten pas pus al trabalhador uman, l'utilitat d’aquesta li torna pas pus, es despossedit de sa fòrça après l'aver venduda, sol lo crompaire capitalista es dispausat a ne far usatge coma bon li sembla.

Mas coma foguèt ja vist precedentament, per realizar sa foncion productiva la fòrça de trabalh demanda de còsts d’entreten per satisfar sos besonhs e se renovelar. Aquestes còsts, coma lo manjar, lo lòtjament, lo vestits, etc. constituisson la valor d'escambi de la fòrça de trabalh. Se l'individú vend sa fòrça de trabalh es subretot per poder subvenir a sos besonhs. Mas lo capitalista va calcular al mai just aquesta valor, es a dire lo salari de l'obrièr: çò que lo trabalhador recep de la venda de sa fòrça de trabalh, es çò que li es estrictament necessari per subsistir. Mas, e es aquí tot lo secret de l'origina de la maivalença, i a una diferéncia entre la quantitat de valor que recep lo trabalhador per subvenir a sos besonhs (jos fòrma de salari) e la quantitat de valer qu’el pòt produire. Se, per exemple, l'obrièr produch en una mièjajornada una valor necessària a la satisfaccion de sos besonhs jornalièrs, pòt pasmens contunhar a produire pendent una jornada entièra. « La valor que la fòrça de trabalh possedís e la valor que pòt crear, diferisson donc de grandor. » Atal, dins aqueste exemple, la valor totala producha per l’obrièr dins una jornada se destriarà en doas partidas egalas: una que correspond a son salari e l’autra que correspond a la maivalguda acampada pel capitalista. Mas coma lo salari es donat per èsser la paga per "una jornada de trabalh", tota l'operacion es amagada per aquesta confusion!

Lo capitalista deu produire un objècte util, qu’a una valor escambiabla, es a dire una merça, qu’es destinada a la venda. Mas aquesta produccion a d'interès pel capitalista sonque se la valor de la merça producha passa la valor de las merças necessàrias utilizadas per sa produccion, « es a dire la soma de valors dels mejans de produccion e de la fòrça de trabalh, per quals despensèt son car argent. Vòl produire una causa utila mas tanben una valor, una valor, mas encora una maivalença ».

En vendent de merças a una valor d'escambi qu’equival a mai de trabalh uman que çò que li costèron, lo capitalista realiza atal sa maivalença. « Del moment que se presenta pas mai simplament coma unitat del trabalh util e del trabalh creator de valor, mas encara coma unitat del trabalh util e del trabalh creator de maivalença, la produccion mercanda ven produccion capitalista, es a dire produccion mercand jos la forma capitaliste. »

Capítol 8: Capital constant e capital variable

Lo trabalh necessari per produire los mejans necessaris a la produccion d'un produch es transferit cap al produch novèl pendent sa produccion. Atal se un produch a besonh de matèrias primièras o de maquinas per èsser produch, alara lo trabalh realizat dins l'extraccion d’aquestas matèrias primièras o per la fabricacion d’aquestas maquinas serà transferit dins lo produch novèl quand aqueste darrièr serà produch. Autrament dich cada produich finit conten en el tot lo trabalh necessari a sa realizacion, de l'extraccion de las matèrias primièras levat lo trabalh necessari a la fabricacion de las maquinas que serà utilizada dins la fabricacion del produch. Lo trabalh inclusit dins las maquinas serà donc transferit dins lo produch, a mesura qu’aquestas maquinas seràn utilizadas e usadas per lor emplec dins la fabricacion de valors utilas, es a dire de produchs. E en mai del trabalh inclusit entre autre dins los mejans de produccion e dins las matèrias primièras necessàrias a la produccion, cada produch conten tanben lo trabalh especific del trabalhador dins la produccion del produch. La fòrça utilizada pel trabalhador dins la produccion del produch transmetrà una valor a aqueste.

La valor dels mejans de produccion transmesa al produch es a la mesura de lor utilitat. En efièch de mejans de produccion pòdon aver una valor sonque s'an una utilitat sufisenta per crear de produchs utils eles tanben. La valor d’aquestes mejans de produccion dependrà donc de lor capacitat a èsser util, es a dire a far venir de produchs utils, o tot simplament a crear de produchs. Mas de mejans de production que pòdon pas produire pèrdon lor valor. Atal mens los mejans de produccion pèrdon de lors capcitat productiva, mens an de valor. E mens los mejans de produccion an de valor, mens pòdon ne transmetre als produchs. Aquò significa donc que la valor que los mejans de produccion transmeton als produchs diminuirà a mesura que lo mejan de produccion pas mai capita a èsser util, a crear de produchs novèls. Aquò se vei entre autre amb las maquinas, la valor que transmeton als produchs correspond a l'usura dins la produccion de cada produch. Una maquina transmetrà l'ensemble de sa valor, determinada pel trabalh necessari a sa fabricacion, fins a s'usar de complèt, a èssser pas pus en mesura de produire d’objèctes utils. De biais qu'una maquina transmetrà l'ensemble de sa valor a totes los produchs que crearà, mas pas res mai, la valor de la maquina essent determinada pel trabalh realizat per la crear.

« Los mejans de produccion transmeton de valor al produch novèl aitant que’n pèrdon jos lors ancianas formas d'utilitat. Lo maxim de valor que pòdon pèrdre dins lo cors del trabalh a per limita la grandor de valor originària que possedavan a l'operacion dintrar, o lo temps de trabalh que lor production exigiguèt. Los mejans de produccion pòdon donc pas jamai apondre al produit mai de valor que ne possedisson d’esperel. »

Pendent la produccion, las merças que son utilizadas coma matèrias primièras, mejans de produccion, etc., veson, la valor d'escambi que possedavan e que se trapa alara utilizada, transferida dins la valor d'escambi de la merça producha. aquesta partida del capital existissiá ja abans lo procediment de produccion present, se nomena donc capital constant.

Amb l'emplec d’aqueste sol capital constant, un produch farà sortir pas cap de valor suplementària qu’aquesta utilizada per sos mejans de produccion, e que van li èsser transferits pendent lo procediment de produccion. Per qu'un produch sortís amb una valor suplementària qu’aquesta utilizada pel capital constant, es necessari d'utilizar un capital jos forma de fòrça de trabalh. La partida del capital transformada per la fòrça de trabalh cambia pendent la produccion, que reprodusís son equivalent e de mai un excedent: la maivalguda. S'agís donc del capital variable.

Capítol 9: Lo taus de la maivalença

Lo capital se compausa d'una soma d'argent utilizada en capital constant, constituit dels mejans de produccions, e d'una soma d'argent utilizada en capital variable, constituit de la fòrça de trabalh.

A la fin de l'operacion productiva permesa per l'emplec d'un capital, la merça que ne sortís a una valor determinada pel capital constant e variable utilizat, valor a que s’apond una maivalença. Atal la merça se trapa constituida del capital primitiu, l'argent utilizat pel capitalista en capital constant e variable, a ques es apondut un element suplementari, la maivalença. Lo capital primitiu utilizat evoluiguèt alara dins un novèl capital amb la produccion de la merça, aqueste capital novèl i es subrevaluat amb la maivalença. Sens maivalença lo capital primitiu se destria pas del capital novèl, lo capital primitiu donc creèt pas de valor.

Per qu'una merça siá creada ca d’elements que van la constituir, coma de matèrias primièras, de maquinas que van permetre l'assemblatge de las diferetnas partidas de la merça. Son l'ensemble d’aquestes elements, que constituisson lo capital constant, que van èsser transferits cap a la merça. La valor d’aqueste capital constant depend donc dels mejans utilizats per la produccion d'una merça.

Lo trabalh que passa çò qu’es necessari al trabalhador per satisfar los sieus bens es lo subretrabalh. Aqueste demai de trabalh se realiza sempre pel capitalista, levat que puslèu que lo produch d’aqueste trabalh torne al trabalhador, torna al capitalista. L'excedent de valor creat per aqueste excedent de trabalh es la maivalença.

Per calcular lo taus de la maivalença, se raprortarà pas lo subretrabalh a l'ensemble del capital constant, mas solament a la part de trabalh necessari per que trabalhador pòsca subvenir als sieus besonhs. « Lo taus de la maivalença es donc l'expression exacta del gra d'expleitacion de la fòrça de trabalh pel capital o del trabalhador pel capitalista. »

Lo taus de maivalença es independent del capital constant, que cal considerar coma nul per prene en compte pas que la maivalença. Aqueste taus de maivalença pòt per exemple èsser de 100 %, se pendent una jornada de dotze oras, lo trabalh necessari e lo subretrabalh dura ambedos sièis oras. « L'obrièr a donc trabalhat una mitat del jorn per se mèsme e l'autre mitat pel capitalista. »

Capítol 10: La jornada de trabalh

La limita minim de la jornada de trabalh correspond a la partida de la jornada trabalhada pel renovelament de la fòrça de trabalh, es a dire pel renovelament dels besonhs vitals del trabalhador. La limita maxim, se depend dels tèrmes fisics de la fòrça de trabalh e de las limitas moralas, es plan mai elastica. Es determinada pas que pel rapòrt de fòrça entre lo capitalista e lo trabalhador. Pasmens la fòrça de trabalh, qu’es merça especiala, pòt pas èsser consomada de biais illimitat pel capitalista jos pèna de perir. Lo trablhador usa donc de son drech de vendeire de sa fòrça de trabalh exigissent una diminucion de la jornada de trabalh.

Que que siá i a conflicte d'interès entre lo crompaire que vòl utilizar al maxim sa merça, e lo vendeire que vòl salvar l'emplec de sa fòrça. La lei es incapabla de destriar los dos actors qu’es là pas que per reglar las modalitats de l'escambi. Fin finala sola la fòrça permet de determinar quin del crompaire o de vendeire pòt prene benefici de son drech. « Vaquí perque la reglamentacion de la jornada de trabalh se presenta dins l'isstòria de la produccion capitalista coma una luta seculara per las limitas de la jornada de trabalh, luta entre lo capitalista, es a dire la classa capitalista, e lo trabalhador, es a dire la classa obrièra. »

Quand i a pas de lei per limitar lor drech d'usar liurament de la fòrça de trabalh, los capitalistas esitan pas a far trabalhar los obrièrs, que sián òmes, femnas o enfants, pendent lo jorn e la nuèch, fins a l’agotament, la malautiá o la mòrt.

« La prolongacion de la jornada de trabalh al delà dels tèrmes del jorn natural, es a dire fins a dins la nuèch, agís pas que coma palliatiu, apasima sonque de bias aproximatiu la sed de vampira del capital pel sang vivent del trabalh. » Lo capitalista instaura donc lo trabalh de jorn coma de nuèch, pendent d’oraris interminables, e per rotacion de la fòrça de trabalh.

Fins a la fin del sègle XVII, los entrepreneires quitament capitan a perlongar la jornada de trabalh pel biais de la lei, tal coma es lo cas amb la crecion de las Workhouses. La luta per una jornada de trabalh « normala » interven donc realament pas qu'en Anglatèrra sonque a partir de 1833 amb lo Factory Act, que regula entre autre lo trabalh dels enfants. Mas aqueste es encara tròp sovent desviat pels capitalistas, e permetrà donc de timidas melhoracions qu'après diferentas revisions dins las annadas 1850.

La legislacion anglesa inspirarà enseguida de reglamentacions dins d'autres païses, coma la loi francesa de las dotze oras pendent la revolucion de febrièr de 1848.

Capítol 11: Taus e massa de la maivalença

Per reproduire la fòrça de trabalh, es a dire çò que lo trabalhador a besonh en subsistàncias per poder trabalhar l’endeman, lo capitalista deu avançar un capital, que li permet de crompar aquesta fòrça de trabalh. Es lo taus de maivalença que permet de saber çò qu’aquesta avança portarà al capitalista en tèrmes de maivalença. Atal un taus de maivalença de 100% significa que la part de capital balhada a la reproduccion de la fòrça de trabalh es tan importanta que la maivalença que cal pel capitalista. O pel dire autrament, amb un taus de maivalença de 100% lo trabalhador utilizarà la mitat de son temps, de sa fòrça, pels sieus besonhs, e l'autra mitat en subretrabalh per crear de maivalença pel capitalista. Mai lo taus de la maivalença es naut, mai la fòrça, e donc lo temps, utilizat pel trabalhador servirà de maivalença pel capitalista, e donc serà mens balhada als besonhs del trabalh. Mai lo taus de la maivalença es naut, mai lo trabalhador produch per un salari fèble. « Lo taus de la maivalença determina donc la soma de maivalença producha per un obrièr individual, la valor de sa fòrça essent donada. »

A l'escala d'una entrepresa la maivalença correspond a la maivalença realizada pel capital variable, es a dire pel capital utilizat per crompar la fòrça de trabalh que se reprodusca (que subvenga a sos besonhs jornalièrs). La maivalença realizada per un capital variable depend del nombre de trabalhadors utilizats per aqueste capital per produire de maivalença, e tanben de maivalença que torna cada trabalhador individual utilizat per aqueste capital, aquesta maivalença depend del taus de maivalença es a dire del temps balhat a la produccion de la maivalença.

« Obtenam donc aquesta lei: la soma de la maivalença producha per un capital variable, es egala a la valor d’aqueste capital avançat, multiplicada pel taus de la maivalença, o alara, es egala a la valor d'una fòrça de trabalh, multiplicada pel gra de son expleitacion, multiplicada pel nombre de las fòrças utilizadas conjuntament. »

Per obténer una mèsma massa de maivalença, lo capitalista deu practicar un taus fòrt de maivalença sus un nombre reduch d'obrièrs, o, un taus mendre e aver alara mai d'obrièrs. Aquò significa donc que « una diminucion del capital variable pòt donc èsser compensada per una auçada proporcionala del taus de la maivalença o alara una diminucion d’obrièrs utilizat, per una perlongacion proporcionala de lor jornada de trabalh. », o alara « una diminucion del taus de la maivalença tòca pas a la massa producha, se lo capital variable o lo nombre d’obrièrs utilizats creissent proporcionalament. »

Que que siá, lo capitalista deu utilizar un nombre minim d'obrièrs per obténer sa maivalença donat que la jornada de trabals es limitada a 24 oras, quitament amb un taus de maivalença fòrça important, lo trabalh d’unes obrièrs poirà pas jamai produire tant de maivalença en una sola jornada qu’aqueste de fòrça obrièrs, quitament amb un taus de maivalença reduch. I a donc una limita impausada per la jornada de 24 oras que limita la capacitat d'extension del taus de maivalença. La valor que va tornar un capital variable en tèrmes de maivalença, depend donc subretot del nombre d'obrièrs.

Quatrena seccion: La produccion de la maivalença relativa

Marx mòstra que la maivalença permetent al capital de créisser es pas creada unicament pel perlongament de la jornada de trabalh destinada al capitalista. Lo capitalista dispausa en efièch d'autres mejans per extraïre de maivalença, per eemple amb l'aument de la productivitat del trabalh.

Capítol 12: La maivalença relativa

La maivalença absoluda, qu’es la maivalença producha per la simpla perlongacion de la jornada de trabalh, es de destriar de maivalença relativa, obtenguda per la diminucion del temps de trabalh necessari per produire un mèsme produch. La maivalença relativa modifica donc la proporcion, dins una jornada, de temps de trabalh necessari al respècte d’aquesta del subretrabalh, sens aumentar la durada d’aquesta jornada de trabalh. Atal, sola una auça de la productivitat dels trabalhadors permetrà l’auça de la maivalença relativa. Aquesta auça de la productivitat permet atal de produire mai de produch en un temps definit, o, çò que ven lo mèsme, permet de produire lo mème produch en mens de temps. La fòrça de trabalh necessari per produire un mèsme produch se trapa donc reducha, çò que fa baissar los prètz, qu’un mèsme produch conten mens de trabalh que per abans.

En aumentant la productivitat del trabalh, la valor de la fòrça de trabalh diminuís de biais indirècte. En efièch lo capitalista, dins sa recerca de contunh de maivalença, cercarà a diminuir los prètz de sas merças, causa que pòt capitar sonque en aumentant la productivitat del trabalh. Pasmens aquesta reduccion dels prètz va aver un impacte sus la valor de la fòrça de trabalh, que la baissa dels prètz de las merças concernís tanben lp prètz dels mejans de reproduire la fòrça de trabalh (mejans de subsistàncias). Aquò aurà donc per consequéncia que la valor de la fòrça de trabalh diminuirà en parallel de la baissa dels prètz de sos mejans de subsistàncias, que la valor de la fòrça de trabalh es determinada pas que per la valor de son renovelament. Autrament dich coma lo salari d'un obrièr es determinada pel còst de son entreten en manjar, lotjament, vestits... alara se lo prètz d’aqueste entrten diminuís, lo salari baissa tanben.

En mai de far baissar la valor de la fòrça de trabalh, l'aument de la productivitat del trabalh dins lo mòde de produccion capitalista reduch lo temps necessari per reproduire la fòrça de trabalh. Cal en efièch sempre mens de trabalh al trabalhador per produire los produchs necessaris a la satisfaccion dels sieus besonhs, çò que dona una plaça sempre mai granda al subretrabalh.

« Lo desvolopament de la fòrça productiva del trabalh, dins la produccion capitalista, a per objectiu de diminuir la partida de la jornada ont l’obrièr deu trabalhar per se mèsme, per perlongar atal l'autra partida de la jornada ont pòt trabalhar a gratis pel capitalista. »

Capítol 13: Cooperacion

L'origina de la produccion capitalista se caracteriza per la reünion d'un grand nombre de trabalhadors per produire un mèsme objècte.

« La produccion capitalista comença de fach a s’establir sonque ont un sol mèstre expleita fòrça salariats a l’encòp, ont lo procediement de trabalh, executat sus una granda escala, demanda per l'escolament de sos produchs un mercat entendut. Una multitud d’obrièrs foncionant mentratant jos lo comandament del mèsme capital, dins lo mèsme espaci (o ses se vòl sul mèsme camp de trabalh), en vista de produire lo mèsme genre de merças, vaquí lo punt de partança istoric de la produccion capitalista. »

Mas per qu’aquesta cooperacion pòsca veire lo jorn, es necessari qu'un sol capitalista dispausa entre sas mans de pro de capital per subvenir als besonhs de totes sos salariats. E mai qu’aquò, es necessari que lo capitalista concentre entre sas mens dels mejans de produccion importants per permetre als salariats de s'associar. Lo travalhador se trapa donc constrench de trabalhar pel capitalista sos un doble aspècte, d’en primièr que foguèt despossedit dels mejans de produccion per poder subvenir als sieus besonhs, segond per poder èsser integrat a la novèla organizacion sociala de la produccion.

Los òmes trabalhant ensemble provesisson mai de trabalh que se trabalharián de biais separat. « Aquò ven de çò que l'òme es per natura, senon un animal politic, seguent l'opinion d'Aristòtel, mas dins totas las escasenças un animal social. » Aquesta proporcion superiora de trabalh obtenguda per la cooperacion entre los obrièrs es tan mai profitabla al capitalista que pague l'obrièr solament pel trabalh individual que pòrta, e non pel trabalh collectiu suplementari que resulta de la cooperacion.

Capítol 14: Division del trabalh e manufactura

Lo periòde manufacturier es limitat, segon Marx, entre la mitat del sègle XVI, e lo darrièr tèrç de sègle XVIII. Es dins aqueste periòde que la manufactura predomine. Aquò se caracteriza per la division del trabalh qu'instituís dins l'organizacion de sa produccion. Reünís dins un mèsme local diferents mestièrs los fasent trabalhar ensems, jos la dependéncia d'un capitalista. Atal la manufactura pòt èsser constituida d'artesans amb mestièrs diferents e independents, que son desagrejats e simplificats, o alara d'artesans d'un mèsme genre que lo mestièr es descompausada dins sas opercions diferentas, e caduna d’aquestas operacion es isolada. L'artesan dins la manufactura vei atal sa foncion reducha e una accion especializada, que l’alunha de sas ancianas capacitat li permetent de relizar un mestier dins tota son espandida.

« De produch individual d'un obrièr independent fasent un fum de causas, la merça ven lo pruduch social d’una reünion d'obrièrs que cadun executa de contunh pas que la mèsma operacion de detalh. »

Que que siá, lo prètzfach d'un trabalhador se trapa descompausat e simplificat a l'extrèma, aqueste lo repetís tota sa jornada. Possedissent lo material adaptat, lo trabalhador parcellari reduch los temps mòrts, ven mai biaisut, ven donc mai productiu. En parallel a aquestes ganhs de productivitat pel capitalista, la fòrça de trabalh pèrd en valor que sa foncion se limita a una accion limitada e simpla demandant pauc d'aprendissatge. Lo temps balhat a la reproduccion de la fòrça de trabalh (a son educacion) se trapa donc reduch, çò que permet d'acordar mai de temps al subretrabalh e donc de far créisser la maivalença.

Çò que caracteriza la division manufacturièra del trabalh es que lo produch del trabalh realizat pel trabalhador parcellari es pas una merça coma cal. ven merça per la cooperacion de l'ensemble dels trabalhadors sul produch. Per que lo capitalista pòsca tanben emplegar dufisentament per que siá en mesura de cooperar per produire un sol produch, es necessari qu'entre sas mans sián concentrats de mejans de produccion importants, qu’èran de per abans escampilhats entre trabalhados independents.

Le regim de la manufactura se caracteriza donc pas pus solament pel besonh pel trabalhador de se vendre al capitalista que dispausa pas pus d’esplechs de produccion necessaris a l'exercici de son trabalh, mas tanben per la necessitat pel trabalhador de far partit d'una organizacion del trabalh qu’es disponible pas que dins la manufactura. Lo capitalista per la division del trabalh s'apropria un nombre sempre creissent de trabalhadors, accentuant la dominacion del capital sul trabalh.

« Dins la manufactura l'enriquiment del trabalhador collectiu, e enseguida del capital, en fòrças productivas socialas a per condicion l'apauriment del trabalhador en fòrças productivas individualas. »

Las manufacturas eterogènas, es a dire las manufacturas ont son produchas de merças formadas de mai d’una pèças enseguida assembladas en una sola (coma dins lo cas d'una fabrica de relòtges) son impièchas e fan pauc ganhar en productivitat. Al contrari, las manufacturas serialas, es a dire aquesta ont las merças produchas passan per de fasas de desvolopament connèxas (coma dins le cas de la manufactura d'espillas), son perfièchas, que permeton d'utilizar al maxim lo trabalhador parcellari e sa productivitat.

« La division del trabalh supausa l'autoritat absoluada del capitalista sus d’òmes transformats en simples membres d'un mecanisme que li aparten. » La manufactura demanda donc que l'òrdre siá mantengut, que los riscs d'indisciplina de la part dels trabalhadors son grands. E es pas que l'intervencion de las maquinas que « suprimèt la man d'òbra coma principi regulator de la produccion sociala ».

Capítol 15: Maquinisme e granda industria

Coma tot çò que constituís lo capital constant (matèrias primièras, bastits, etc.), la maquina produch pas de valeur, fa pas que transmetre una partida de la sieuna valor al produch. La valor de la maquina se trapa atal progressivament semenada dins totes los produchs que creèt, sens pasmens aver creat la mendre valor. Aquesta valor transmesa essent calculada a l’encòp per totes los còsts d'entreten (usura, matèrias primièras…) qu'engendra la produccion del produch, mas tanben per la quantitat de trabalh uman contengut dins la maquina per sa fabricacion. E mai, la valor transmesa per la maquina a cada produch es de tant mai fèbla que la maquina dura longtemps. En efièch coma la maquina a una valor fixa, mai foncionarà dins la durada, mai passarà una partida de sa valor a un grand nombre de produchs, e mai la valor que passa dins cada produch serà reducha. Aqueste procediment permet pas de far baissar la valor del produch, al contrari, n’apond una valor de mai (aquesta que la maquina transmet al produit). « Puslèu que lo far melhor mercat, (la maquina) l’encarís (lo produch) en proporcion de çò que val (ela). »

Se las maquinas son utilizadas es subretot qu’an una mai granda capacitat productiva que l’òme. Lo maquinisme buta donc a replaçar lo capital variable (trabalhador vivent), per de capital fixe (maquinas, bastits, matèrias primièras…), menant un grand nombre de trabalhador al caumatge. Mas en parallel d’aquesta mai granda capacitat productiva, l'emplec de la maquina es font de pas cap de maivalença, que sol lo trabalh uman permet de crear de maivalença que lo capitaliste va s'apropriar. En consequéncia lo maquinisme mena donc a reduire la maivalença que lo capitalista pòt s'apropriar. Per resòlvre aquesta contradiccion lo capitalista deu donc, amb un nombre redusit d'obriers, s'apropriar mai de maivalença en alongant la part de subretrabalh (lo trabalh non pagat comptabilizat dins la maivalguda qu’aparten al capitalista) dins lo trabalh total. Per aumentar la part de subretrabalh non pagat, lo capitalista dispausa de dos mejans: alongar la jornada de trabalh o aumentar l'intensitat del trabalh. L'objectiu d’aquestas mesuras essent de produire mai en essent pagat mens car que lo trabalh realizat. Atal per sosténer la produccion de massa qu'engendra lo maquinisme, tot en assegurant una maivalença confortabla al capitalista, lo trabalhador uman deu recebre una part sempre mai fèbla en argent del trabalh realizat. Es d’aqueste biais que lo prètz de las merças pòt baissar.

« Coma tot autre desvolopament de la fòrça productiva del trabalh, l'emplec capitalista de las merças tend pas que diminuir lo prètz de las merças, qu’acorchar la partida de la jornada ont l’obrier trabalha per se mèsme, per alongar l'autra ont trabalha pas que pel capitalista. Es un metòde particular per fabricar de maivalença relativa. »

Per tirar lo melhor profit de la maquina, lo capitalista deu l'utilizar dins un temps sempre mai redusit, a l’encòp per que s'use pas pel temps, tanben per reduire l'impacte de las maquinas mai avançadas qui serián creadas mentretant e farián donc baissar la valor de la maquina, mas tanben per poder absorbar una mai granda quantitat de subretrabalh. Totes aquestes factors butan lo capitalista a reclamar un alongament de la jornada de trabalh. Mai, l'alongament de la jornada de trabalh demanda pas de còsts suplementaris en capital fixe. « Non tant donc la maivalguda aumenta, mas tanben las despensas necessàrias per l’obténer diminuisson. » L'alongament de la jornada de trabalh permet donc de far fructificar mai aviadament lo capital en absorbant una quantitat de maivalguda sempre mai granda. E mai l'emplec de capital fixe (maquinas) es important, mai l'alongament de la jornada de trabalh permet de renovelar aqueste capital rapidament.

Amb l’arribada de la maquina, dispausant d'una fòrça productiva plan mai granda que l’òme li permetent de produire mai dins un temps mendre, la valor de la fòrça de trabalh se trapa desapreciada sul mercat. Lo trabalh de las femnas e dels enfants se normalizèt a mesura de la baissa dels salaris que la concurréncia de la maquina realizèt. Alara que lo trabalh d'un sol sufisiá a l’encòp per far viure una familha e pagar en subretrabalh la maivalguda al capitalista, l'espandiment del maquinisme dins l'industria buta de familhas entièras dins lo salariat e dins lo trabalh non pagat (subretrabalh). « Es atal que la maquina, en aumentant la matèria umana expleitabla, auça en mèsme temps lo gra d'expleitacion. » Coma lo trabalhador deu vendre sa fòrça de trabalh coma una merça, lo maquinisme, a la seguida de la division del trabalh, redusís aquesta fòrça a una aptitud parcellara e aisida d’utilizar. La valor d’escambi de la fòrça de trabalh se trapa donc amendrida a mesura que la maquina e l'organizacion del trabalh fan mai aisit son emplec.

« L'emplec capitalista del maquinisme altèra al fons lo contracte, que la primièra condicion èra que capitalista e obrier devián se presentar en fàcia l'un de l'autre coma personas liuras, marcands ambedos, un possessor d'argent o de mejans de produccion, l'autre possessor de fòrça de trabalh. Tot aquò es capvirat del moment que lo capital crompa de menors. Antan, l'obrier vendava la sieuna fòrça de trabalh que’n podava liurament dispausar, ara vend femna e enfants; ven mercand d'esclaus. »

Lo trabalh de la femnas e dels enfants es donc particularament adaptat a aqueste mòde novèl de produccion qu’aquestes son mens pagats qu'un òme adult, permetent de levar mai de maivalença, tot en s'adaptant lèu a de maquinas aisidas d’utilizar. Lo desvolopament del maquinisme ver atal aumentar lo nombre de trabalhadors femnas e enfants dins nombre de brancas de l'industria, alara que l'emplec d'òmes adults i diminuís.

Toutas aquestas consequéncias sus l'organizacion sociala de la produccion se rebaton tanben al nivèl de l'economia mondiala. En efièch lo desvolopament del maquinisme adiferentas consequéncias, primièr buta a aumentar la produccion de matèrias primièras, las maquinas essent de grandas consomatriças, segond lo maquinisme redusís los prètz de las merças fabricadas, enfin buta a desvolopar los mejans de comunicacion per vendre de produchs sempre mai nombroses sul mercat a mesure de l'aument de la produccion. Totes aquestes factors butan los capitalistas a conquerir de mercats novels dins de païses sempre mai alunhats, dispausant d'una fèbla productivitat del trabalh. Pasmens introdusent lo maquinisme dins aquestes païses, la man d’òbra indigèna vei sa fòrça de trabalh desapreciada, ven incapabla de rivalizar amb l'industria dels païses dispausant d'una mai granda capacitat productiva. La produccion d’aquestes païses vira donc subretot cap a las matèrias primièras, que pòt vendre als païses mai desvolopats que pòscan desolopar lor industria. Una novèla division internacionala del trabalh emergís, ont una partida se limita a la produccion agricòla e minièra, alara que l'autra se concentra sus la produccion industriala.

Aquesta novèla division internacionala del trabalh, parelhada a una produccion sempre creissenta, fa lomercat instable e sovent en crisi. Atal un periòde d'activitat mejana ont la produccion pòt s'escolar normalament, seguís un periòde de prosperitat butant los productors a produire mai al veire la fòrta possibilitat de las possibilitats de venda pels produchs, puèi un periòde de subreproduccion quand los produits arribant en massa sul mercat capitan pas pus a vendre, aquò menant a un periòde de crisi amb de falhidas e de caumatge, abans qu'un novèl periòde d’estagnacion venga. Los periòdes de crisi son sempre mai frequents amb lo desvolopament del maquinisme e de la concurréncia capitalista. L'instabilitat e l'incertitud d’aqueste mòde de produccion anarquic se rebaton tanben sus l’obrier que se trapa dependent de las variacions del cicle industrial. La font d’aquestas crisis ven subretot de la luta acarnida a quala los capitalistas son confrontas per far mai de profits. Aquestes profits venon en efièch de lor plaça dins lo mercat, que pòt se far pas que per de pretz basses dels produchs. Atal la quista afogada dels profits dels capitalistas los buta a utilizar de maquinas sempre mai performantas per remplaçar una part sempre creissenta d'obrièrs.

Se segon unes economistas, segon una lei de la compensacion, los obrièrs desgalhats per l'arribada de la maquina encontraràn d’emplec dins una autra branca, se verifica al contrari que dins aqueste cas, capitan a se’n tirar del caumatge, es per realizar dels emplecs « d'esclaus domestics modèrnes ».

Amb l'aveniment del maquinisme, l'obrièr ven esclau de la maquina, pas mai interven de biais dirècte sul produch fabricat. « Dins la manufactura e lo mestièr, l'obrièr se servís de son esplech; dins la fabrica, se sevís la maquina. » La maquina fixa donc lo ritme de trabalh de l'obrièr, qu’es constrench de lo seguir de seriá castigat jos forma de retengudas de salari. L'environament de trabalh es malsan: de particulas de matèrias primièras emplisson l'aire ambiant, lo bruch es constant, los accidents del trabalh son innombrables.

La luta contra la maquina, coma font de remplaçament del trabalh de l'òme, foguèt d’en primièr dirigida contra lo mejan material de produccion puèi orientada cap al mòde social de produccion. Lor calguèt als obrièrs un periòde ont s’ataquèron a las fabricas per mai tard revendicar de salaris melhors. L'obrièr destrièt atal la maquina, coma font d’aument de la produccion, de son emplec capitalista, coma font d’apauriment e de caumatge de l'obrièr.

Lo desvolopament de la granda industria suprima la cooperacion de per abans fondada sus la division del trabalh. La manufactura e lo trabalh a domicili travail sont alara meses a l’espròva e devon donc s'adaptar. Alara que dins las manufacturas las condicions de trabalh pejoran a cause de la creissença de la concurréncia, lo trabalh a domocili, per subreviure, ven dependent de las comandas de las fabricas e de lors fluctuacions. Los obrièrs d’aqueste mòde de produccion son donc successivament negats pel trabalh e constrenchs al caumatge. « Alara, [lo capitalista] pòt donc recrutar d'un biais sistematic una armada industriala de sèrva, sempre disponibla, que decima l'exageracion del trabalh forçat pendent una partida de l'annada e que, pendent l'autre, lo caumatge forçat reduch a la misèria. »

L'ensemble de las consequéncias sus la vida sociala del desvolopament del maquinisme butara la societat a se protegir de la sieuna degradacion. En efièch per limitar los desviaments d’aqueste sistèma, una lei de las fabricas serà realizada limitant entre autre la jornada de trabalh, encastrant mai estrictament lo trabalh dels enfants, e butant a lor educacion. Mas se la legislacion per las fabricas se desvolopa, es pas que tardièrament, e de bais imparfièch e manca d'eficacitat, que los agents de contraròtle essent pauc nombroses, es gaireben jamai respectada. Mai, aquestas leis, cercant a la basa a limitar l'impacte negatiu del maquinisme, van al contrari far créisser lo problèma. En efièch en limitant lo trabalh dels enfants, lo capitalista serà encora mai butat a remplaçar l'òme per la maquina per contunhar a engranjar de parts de mercat e donc de profit. Atal aquesta novèla legislacion buta los industrials a far créisser lor part en capital per remediar a las pèrdas las pèrdas ligadas a la limitacion de l'emplecs dels enfants. Levat que solas las grandas entrepresas pòdon investir tant en capital, condamnant nombre d'artesans e de entrptresas mejanas a la subrexpeitacion del trabalh o la falhida, e accentuant la concentracion dels capitals entre las mans de las grandas entrepresas.

Dins l'agricultura tanben, l'emplec capitalista de la maquina se desvolopa e destruch d’emplecs. « Dins l'agricultura modèrne, tot coma dins l'industria de las vilas, la creissença de productivitat e lo rendiment superior del trabalh se crompan al prètz de la destruccion e del tariment de la fòrça de trabalh. »

Cinquena seccion: Recercas ulterioras sus la produccion de la maivalença

Chapítol 16: Maivalença absoluda e maivalença relativa

Al sen del sistèma capitalista çò qu’es considerat coma productiu es lo trabalh que realiza una maivalença e pas sonque lo trabalh util.

Aquesta maivalença exisstís pas que quand lo trabalhador produguèt pro per subvenir al sieus besonhs. Es sonque a partir d’aqueste instant que lo trabalhador pòt començar a produire per altrú, a realizar un subretrabalh qu’engendrarà de maivalença. La basa generala del sistèma capitalista se caracteriza per la prolongacion de la jornada de trabalh de biais que lo trabalhador produch mai que çò que cal per subvenir als sieus besonhs. Aqueste demai de trabalh, lo subretrabalh, es atribuit al capitalista. Dins aqueste mòde de produccion la jornada es donc divisada en doas partidas, l'una al trabalh necessari e l'autra al subretrabalh.

Quand la jornada de trabalh pòt pas mai èsser alongada, provesissent de maivalença absoluda al capitalista, aqueste deu trobar un autre mejan de s'apropriar de maivalença. Per aquò concep de metòdes permetent al trabalhador de produire mai dins un mèsme temps e per un mèsme salari. Aqueste metòde es creator de maivalença relativa. Aquí lo trabalhador a pas pus besonh d'alongar son trabalh dins lo temps per produire pro de maivalença, a pas que far créisser la capacitat productiva de sa fòrça de trabalh. Dins los dos cas la finalitat demora la mèsma, lo demai de produccion del trabalhador li torna pas, es apropriat pel capitalista.

« La produccion de maivalença absoluda tòca pas que la durada del trabalh, la produccion de la maivalença relativa ne transforma entièrament los procediments tecnics e las combinasons socialas. Se desvolopa donc amb lo quita mòde de produccion capitalista. »

La quita existéncia de la maivalença es subordonada a un creis de las fòrças productivas, es a dire a un creis de la productivitat del trabalh per de progresses tecnologics o per una organizacion del trabalh mai productiva. Que se lo trabalhador dispausa pas de la fòrça productiva que cal per subvenir als sieus besonhs, aurà encora mens la possibilitat de realizar un subretrabalh per subvenir als besonhs d'altrú. Alara es sonque amb un gra de productivitat pro important que pòscan aparéisser las primièras classas possedentas de fòrça de trabalh, coma los esclavagistas, los senhors feudals o los capitalistas. La de classa de proprietaris sonque amb un desvolopament de las fòrças productivas pro consequent per liberar del trabalh una partida de la populacion, qu'un còp que lo trabalh a podut èsser socializat es pas pus individual.

Aquò significa pas per tant que sufís que lo trabalh siá pro productiu per qu'un subretrabalh siá automaticament realizat. En efièch, unas societats an pas agut besonh d'engendrar un subretrabalh per subvenir a lors besonhs. Tanben un trabalh fòrça productiu pòt engendrar pas cap de maivalença, que pas cap de besonh de subretrabalh es necessari per subvenir als besonhs de la societat. Atal es pas ce la productivitat del trabalh qu’es font de maivalença, mas lo subretrabalh. Es alara sonque del moment qu'i a subretrabalh que lo trabalh engendre una maivalença per altrú.

Capítol 17 : Variacions dins lo rapòrt de grandor entre la maivalença e la valor de la fòrça de trabalh

Tres factors determinan lo rapòrt de grandor entre la maivalença e la fòrça de trabalh: la durada del trabalh, lo gra d'intensitat del trabalh e son gra de productivitat. Las diferentas variacions d’aquestes factors fan tanben aumentar o baissar la part de subretrabalh dins la jornada.

Capítol 18: Formulas diferentas pel taus de la maivalença

M / V = Maivalença / Capital Variable = Maivalença / Valor de la fòrça de trabalh = Subretrabalh / Trabalh Necessari

Siesena seccion: Le salari

Capítol 19 : Transformacion de la valor o del prètz de la fòrça de trabalh en salari

Lo salari es atribuit a l'obrièr en contrapartida de son trabalh realizat, mas paga en fach que lo trabalh necessari (e non pas lo subretrabalh). Pasmens, dona l'impression a l'obrièr qu’es son trabalh dins son integralitat qu’es pagat. « Lo rapòrt monetari amaga lo trabalh gratuit del salariat per son capitalista. »

Capítol 20: Lo salari al temps

Lo salari al temps correspond al rapòrt de la valor jornalièra de la fòrça de trabalh sus la jornada de trabalh d'un nombre d'oras donat. Se lo salari al temps es bas, l'obrièr deu don trabalhar mai per s'assegurar un salari mejan just convenable.

Capítol 21: Lo salari a las pèças

Lo salari a las pèças deriba del salari al temps. Es pagat sa las pèças produchas son en bon estat, e, se lo nombre de pèças produchas es insufisent, l'obrièr es remandat. Lo salari a las pèças assegura donc al capitalista la qualitat e l'intensitat del trabalh, fa donc la vigiléncia superflúa, çò que permet lo trabalh a domicili. Mai, encoratge l'aument de la productivitat, çò que fa enseguida. baissar la valor del produch e donc fa baissar lo salari de l'obrièr.

Capítol 22: Diferéncia dins lo taus dels salaris nacionals

Mai la produccion capitalista es desvolopada dins un país, mai la valor relativa de l'argent es pichona, e, se lo prètz del trabalh paréis bon mercat, es de fach superior a aqueste dels autres païses.

Setena seccion: L'acumulacion del capital

Capítol 23: Reproduccion simpla

Per produire de biais contunh, lo capitalista deu de tornar de contunh transformar una partida de sos produchs en mejans de produccion. Atal, pel procediement de produccion, lo capitalista produch e torna produire la fòrça de trabalh. Alara, lo capitalista vòl just « limitar la consomacion individuala dels obrièrs al minim estricte », que l'obrièr pòsca reproduire sa fòrça de trabalh.

Atal, se la maivalença es entièrament despensada pels capitalista, se debana un fenomèn de reproduccion simple: lo capitalista torna produire sempre lo mèsme procediment de produccion dins las mèsmas mesuras, obten una part constante de maivalença.

Capítol 24: Transformacion de la maivalença en capital

Pasmens, se lo capitalista despensa pas l'integralitat de la maivalença que s’aproprièt, la capitaliza, es a dire que la torna investir dins lo procediment de produccion, çò que li permetrà enseguida de’n tirar una quantitat creissenta de maivalença. Atal, es mercé d’aquesta capitalizacion de la maivalença que se produch l'acumulacion.

Per unes, lo capitalista deu donc practicar l'abstinéncia, es a dire que deu s'esfoçar de consomar mens possible de maivalença (deu donc resistir a l'enveja de la consomacion ostentatòria), per la capitalizar. « Se lo proletari es pas qu’una maquina de produire de maivalença, lo capitalista es pas qu'una maquina de capitalizar aquesta maivalença. »

Mai lo gra d’expleitacion dela fòrça obrièras es grand, mai lo capital venent de la maivalença es capitalizat, e mai lo capital avançat es grand, mai l'acumulacion serà importanta.

Capítol 25: Lei generala de l'acumulacion capitalista

Fàcia a l'acceleracion de l'acumulacion, l'excès del capital fa que lo trababalh ofèrt ven insufisent, çò que menariá a una auça dels salaris e donc una baissa proporcionala del trabalh gratuit.

Pasmens, mai lo capital s'acumula e se concentra, mai la part atribuida al capital variable diminuís al profit del capital constant. D’aqueste fach, se constituís una subrepopulacion relativa, « forma una armada de sèrva industriala qu’aparten al capital d'un biais tant absolut que se l'aviá elebada e disciplinada als sieus còsts. Provesís […] la matèria umana sempre expleitabla e disponibla ». Lo capitalista a donc interès a l'aparicion d’aquesta subrepopulacion.

Ne resulta la lei generala seguenta: la sèrva industriala es tant mai nombrosa que la riquisa producha, l'acumulacion del capital, lo nombre absolut de la classa obrièra e la productivitat de son trabalh son considerables. Mai la sèrva grossís, mai lo pauperisme oficial creis.

Lo cas de l'Anglatèrra illustra plan aquesta lei: alara que la classa obrièras ère subrenumerària, que sa productivitat aumentada, se vesèt un aument del nombre de gents impausats, que subiguèt un aument de 20 % entre 1853 e 1861, e testimònia donc del movement d'acumulacion del capital e d'aument de la riquesa producha. En parallel, lo nombre de personas inscrichas sus la lista oficiala dels paures subiguèt una auça de 14 % entre 1855 e 1865.

Per las classas obrièras e lo minors, las condicions de trabalh son insostenablas, aquestas de vida son esglasiants: las quantitats de noiritura absorbadas son inferioras a las limitas ont se declaran son malautiás d'inanicion, al nivèl dels lòtjaments « mai l'acumulacion del capital es aviada, mai las demoranças obrièras venon miserablas », los obrièrs e los minors son amssats dins d’ostalets insalubres que logan pasmens a de còsts naut, son lo fogal de malautiás cama la vairòla, fèbra escarlatina, colerà… En cas de crisi, quitaments los obrièrs mai pagats devon donc anar dins los « workhouses » per obténer de manjar que pòdon pas mai se’n provesir.

Amb l'abolicion de las corn Laws, lo capital e lo maquinisme investisson en massa los camps. Los obrièrs agricòls veson lors salaris s'aclapar e lors condicions de vida venon talas que los òmes son noirís melhor dins las presons anglesas que lo son los obrièrs agricòls. Son expropriats, la destruccion de lor abitat lor pausa tant de problèmas de lòtjament que pels obrièrs.

Ochena seccion: L'acumulacion primitiva del capital

Capítal 26: Lo secrèt de l'acumulacion primitiva

Lo procediment de produccion supausa l'avança d'un capital pel capitalista, existís donc necessàriament una acumulacion primitiva. « Aquesta acumulcion primitiva ten dins l'economia politica a quicòm près lo mèsme ròtle que lo pecat original dins la teologia. Adam nhaquèt la poma, e vaquí lo pescat que fa sa dintrada dins lo mond. »

Capítol 27: L'expropriacion de la populacion dels camps

Los capitalistas espolièron la Glèisa de sos bens, alienats los domènis de l'Estat, pillat e enclausit los terrens comunals per se los apropriar. Atal exproprièron la populacion cap a l'industria de las vilas.

Capítol 28: Legislacion sanguinària contra los expropriats a partir de la fin del sègle XV. - Leis suls salaris.

En Anglatèrra, las leis al subjècte de la condamnacion del vagabondatge se succedisson. Condamnèron los òmes vagant a la tortura, a l'empresonament, a l'esclavatge e quitament a vegada a la mòrt, alara que lor vagabondatge resulta de lor expropriacion. Aquesta foguèt realizada pels capitalistas, que son d'autre part los jutges que los condamnan.

Tanben, de leis fixan los salaris dels obrièrs, que devon de cap de biais èsser mai nauts, o castigat d'empresonament de l'obrièr e tanben del patron; pasmens, pas cap delei fixa de salari minim.

Capítol 29: Genèsi dels bordièrs capitalistas

En Anglatèrra, après la casuda del sistèma feudal, lo bordièr es d’en primièr un baile (un sèrvi), puèi ven un miejaire, es a dire un bordièr qu’avança lo capital, lo fa valer. Amb l'usurpacion de las partidas comunalas, fa créisser son bestial e ne sortís de profits. Al sègle XIX, la despreciacion de la moneda deguda a aquesta dels metals precioses permet la baissa dels salaris (amb aquestes dels obrièrs) alara que los prètz dels produchs agricòls s'encarisson. Lo bordièr capitalista s'enriquís donc aviadament.

Chapitre 30 : Contracòp de la revolucion agricòla sus l'industria. Establiment del mercat interior pel capital industrial.

A la seguida de lor expropriacion de las tèrras, los cultivators son transformats en salariats per la revolucion agricòla. Venguts de merças, son atirats dins las vilas, e forman tanben lo mercat interior pel capital industrial.

Capítol 31: Genèsi del capitalista industriel

La proprietat privada es fondada sul trabalh personal, aquesta dels capitalistas es fondada sul trabalh d'altrú. Es per l'expropriacion dels trabalhadors, lo pilhatge de las riquesas e dels òmes de las colonias, la percepcion de l'usura que lo capital industrial se desvolopa pauc a pauc e prend lo contraròtle de la produccion capitalista. Lo capital ven al mond « susant lo sang e la fanga per totes los pòrs ».

Capítol 32: Tendéncia istorica de l'acumulacion capitalista.

L'acumulacion capitalista passa per l'expropriacion del pòble trabalhador. La « proprietat privada capitalista » es « fondada sur l'expleitacion del trabalh d'altrú, sul salariat ».

L'evolucion del capital va dins lo sens de sa concentracion, e de sa mondializacion, provocant « l'entrelaçament de totes los pòbles dins lo ret del mercat universal ». Creisson « la misèria, l'oppression, l'esclavatge, la degradacion, l'expleitacion, mas tanben la resisténcia de la classa obrièra de contunh grossissenta ».

Al tèrme del desvolopament del capitalisme « lo monopòli del capitat ven una trava », lo mòde de produccion deu cambiar e la proprietat capitalista venir proprietat sociala. Lo capitalisme se constituiguèt per « l'expropriacion de la massa per unes usurpators », sa casuda serà « l'expropriacion d’unes usurpators per la massa ».

Capítol 33: La teoria modèrna de la colonizacion

« La riquesa coloniala a pas qu'un sol fondament natural: l'esclavatge. »

L'estudi de l'emergéncia del capitalisme dins las colonias pròva per Marx que « lo mòde de produccion e d'acumulacion capitalista, e la proprietat privada capitalista començant, presupausa l'anientament de la proprietat privada fondada sul trabalh personal; sa basa, es l'expropriacion del trabalhador ».

Libre Segond

Lo libre II del Capital tracta de la circulacion del capital dins una economia capitalista, cossí se reprodusís e s'alarga. Lo resumit presentat aquí utiliza la version francesa de las Éditions sociales, traducha per Erna Cogniot en 1953, e per C. Cohen-Solal e Gilbert Badia en 1954.

Primièra seccion: Las metamorfòsis del capital e lor cicle

Capítol 1: Lo cicle del capital argent

Lo libre primièr permetèt de presentar la circulacion del capital jos la forma C — M — C', crompa de merças e revenda. «Primèr estadi : Lo capitalista aparéis sul mercat de las merças e sul mercat del trabalh coma crompaire; son argent se convertís en merças, autrament dich acomplís l'acte de circulacion C-M.

Segond estadi : Consomacion productiva, pel capitalista, de las merças crompadas. S’agís coma productor de merça capitalista; son capital acomplís lo procediment de produccion. Resultat: una merça d'una valor superiora a aquesta de sos elements productors.

Tresen estadi: Lo capitalista torna sul mercat coma vendeire; sa merça se convertís en argent, autrament dich acomplís l'acte de circulacion M-C.» La classa capitalista se presenta sul mercat e crompa, près d’obrièrs, de la fòrça de trabalh (T), e tanben, près d'autres capitalistas, los mejans de produccion necessaris (Mp). Après la serià de crompa, qu’èra, coma dans la circulacion simpla, conversion de l'argent en merça, lo capital-argent, ara jos forma de capital-productiu, es a dire de capital en natura, quita l’esfèra de la circulacion. «Per la transformacion del capital-argent en capital productiu, la valor-capital prenguèt una forma en natura, jos que pòt pas sonque contunhar a circular, mas deu dintrar en consomacion, volèm dire en consomacion productiva. L'emplec de la fòrça de trabalh, lo trabalh, pòt se realizar que dins le procediment de trabalh.»

Idèas màger de l'òbra

La concluson de Marx es que lo capitalisme es un sistèma a l’encòp injust e instable, qu’aliena los èssers umans, e que la basa es « l'expropriacion dels trabalhadors » jos la forma del sistèma de salari. Mai, Marx estima que lo capitalisme deurà èsser remplaçat per un mòde de produccion fondat sus la proprietat comuna, remplaçant lo trabalh salariat pel trabalh liure e coopertiu.

Los rapòrts entre la teoria del fetichisme de la merça e la teoria de la valor son l'objècte de debats afogats dempuèi la lectura facha per Isaak Roubine : segon el, « La teoria del fetichisme es, per se, la basa de tot lo sistèma economic de Marx, e subretot de sa teoria de la valor. » (Essais sur la théorie de la valeur de Marx, 1928).

Vejatz tanben

Bibliografia

• Louis Althusser, Lire le Capital (en collaboration avec Étienne Balibar, Roger Establet, Pierre Macherey et Jacques Rancière), Maspero, coll. « Théorie », 2 volumes, 1965; rééditions coll. « PCM », 4 volumes, 1968 et 1973 ; puis PUF, coll. « Quadrige », 1 volume, 1996.
• Louis Althusser, Repères biographiques, avertissement aux lecteurs du livre I du Capital et rudiments de bibliographie critique, préface à l’édition de : Karl Marx, Le Capital (livre I), Paris, Garnier-Flammarion, 1969, p. 5-30.
• Jacques Bidet, Explication et Reconstruction du Capital, Paris, PUF, 2004.
• Alain Bihr, La Logique méconnue du Capital, Lausanne, Éditions Page deux, 2010.
• Carlo Cafiero, Abrégé du Capital de Karl Marx (1878), Le Chien Rouge, 2013.
• David Harvey, Pour lire Le Capital, Éditions La ville brûle, 2012.
• Michael Heinrich, Comment lire Le Capital de Marx ?, Smolny, 2015.
• Rudolf Hilferding, Le Capital Financier, numérisation de la première traduction en français (1970), fichier pdf.
• Anselm Jappe. Les Aventures de la marchandise. Pour une nouvelle critique de la valeur, Denoël, 2003.
• Rosa Luxemburg, L'Accumulation du capital, contribution à l'explication économique de l'impérialisme (1913).
• Gérard Maarek, Introduction au Capital de Karl Marx, Préface d'Edmond Malinvaud, coll. « Perspectives de l'économique : Critique », éd. Calmann-Lévy, Paris, 1975.
• Ernest Mandel, La formation de la pensée économique de Karl Marx, Paris, Maspero, 1967.
• Ernest Mandel, Althusser corrige Marx
• Michio Morishima, .
• Moishe Postone, Temps, travail et domination sociale. Une réinterprétation de la théorie critique de Marx, trad. O. Galtier et L. Mercier, Paris, Mille et une nuits, 2009.
• Maximilien Rubel, Karl Marx, essai de biographie intellectuelle, Klincksieck, 2016.

Nòtas e referéncias

Articles connèxes

• Marxisme
• Maivalguda