Gorg d'Esparròs
Eth gorg d'Esparròs, enas Baronias de Bigòrra, qu'embarra delicadas agulhas e finas concrecions arborescentas de cristaus d'aragonita blanca, estalactitas excentricas e d'autes espeleotèmas.
Era vath deras Baronias Gasconas qu'ei un parçan on er'aiga ei present pertot e on e's tròba mes de 400 espelugas, duas deras quaus (aceras deths Shivaus ena Bastida e deth Bòsc deth Cantet en Espeisha) estón ondradas peths òmis dera Preïstòria.
Eth gorg que junh eths hialats carstics dera Bastida e d'Esparròs per un horat idrologic per miei dera montanha. Tà capsús, ena Bastida, er arrivet der'Espuga que's pèrd per un sifon en dusau solèr, puish er'aiga arron d'un camin sosterran que torna sorgir ara superfícia ath ras deth vilatge d'Esparròs ena resurgéncia der Echordidet on e vad er arrivet der'Aigueta.
Era sua longor coneishuda qu'ei haut o baish de 1,3 km. Era sua pregondor qu'ei de 138 m despuish er'entrada naturau situada aths entorns deth còth de Copa, a près de 700 m d'altitud.
Uei, un tunèl artificiau que permet d'accedir dirèctament ath nivèu inferior, enas galerias orizontaus qui embarran eras beròias cristallizacions d'aragonita.
Era legenda que conta er'entrada deth gorg qu'estó descobèrta ara debuta deth sègle XXau per ua aulhèra qui avèva perdut un anhèth en un putz naturau, nombrós en parçan; er animau que'u sauvè un boscassèr qui avertí era aulhèra eth putz que s'en·honsava entaras pregondors dera Tèrra. Mei tard, en 1938 eth celèbre espeleològ Norbèrt Casteret dab eth son companh Germain Gattet que s'i enternè en tot explorar un hialat de mei de 3 km. Era beror e era puretat deths cristaus que l'arrebrembèn eths «huecs d'artifici». Que vadó longtemps un lòc secret desconeishut tara màger part deras gents per'mor d'evitar eths pilhatges.
Ua partida deth gorg qu'ei uei accessibla solament taths espelològs; ua dusau partida, era «galeria deras aragonitas» qu'ei sancèrament protegida; fin finala, ua tresau partida, on e's pòt arribar aisadament, qu'ei obèrta aras visitas toristicas.
