Tecnica

Una tecnica (del grèc τέχνη, technè) es una o un ensemble de metòdes: dins los mestièrs manuals (menuseriá, farga ...) es sovent associada a un saber far professional. La tecnica cobrís l'ensemble dels procediments de fabricacion, de mantenença e de gestion, qu'utilizan de metòdes eissits de coneissenças scientificas o simplament de metòdes dictats per la practica d'unes mestièrs. Se pòt alara parler d'art, dins son sens primier, e de sciéncia aplicada.

La tecnica es una de las grandas compausantas del saber far artesanal e industrial. Es lo produch de l'ensemble de l'istòria de l'umanitat, cada pòble e cada epòca avent portat sas competéncias.

Etimologia, camp semantic

Etimologicament, lo mot « tecnica » es eissit del mot grèc τέχνη (« technè »), que designa una  « produccion » o « fabricacion materiala ».

Lo mot tecnologia significa estudi de las tecnicas (del grèc tekhnè, tecnica, e logos, discors o estudi). La confusion entre tecnica e tecnologia es correnta. Es benlèu deguda a una marrida compreneson del tèrme anglés technology. Dins un sens derivat, e per extension, las tecnicas que l'ensemble crèa un domèni industrial novèl son nomenats tecnologias. Quatre  « tecnologias »   al mens se son per exemple succedidas en tecnique de l'informatica:

• primièra generacion: tub de vuèit e programacion per cablatge;
• segonda generacion: circuits imprimits, transistors e le langatge assemblador;
• tresena generacion: circuits integrats e lengatges dichs evoluits;
• microinformatica: microprocessors e dialògs per interfàcias graficas.

Istòria

Las experiéncias de Newton mejans de prismes son celèbras. L'estudi de la decomposicion de la lutz visibla es a l'origina del desvelopament de las (nombrosas) tecnicas espectroscopicas.

A l'Edat Mejana, la « techne » èra pas considerada coma un saber nòble, que s'interessiá pas qu'al « cossí ». S'interessava plan mai a la finalitat de las causas.

L'epòpa modèrne marca una trencadura fòrça importanta, amb la revolucion scientifica del sègle XVII que se nomena a vegada revolucion coperniciana. Francis Bacon e René Descartes tornan lo fondaments de la coneissença eritadas de l'escolastica medievala, lo primièr introdusent la nocion de progrès, al sens tecnic, lo segond en definissent una novèla metafisica fondada sul subjècte pensant (Cogito ergo sum), en rompadura amb la filosofia de Edat Mejana. Per Descartes, las consequéncias d'una tala revolucion son resumidas dins aqueste celèbre extrach de la sieisena partida du Discors del Metòde:

« es possible de pervenir a de coneissenças que sián fòrt utilas a la vida; e puslèu qu'aquesta filosofia especulativa que s'ensenha dins las escòlas, se'n pòt trobar una practica, per que, coneissent la fòrça e las accions del fuòc, de l'aiga, de l'aire, dels astres, dels cèls, e de totes los autres còrs que nos enròdan, tanben distinctament que coneissèm los diferents mestièrs de nos artesans, lo poiriam emplegar del mèsme biais a totes los usatges que son los sieus, e atal nos far coma mèstres e possessors de la natura »

Lo caminament de Descartes consistarà alara a partir de la metafisica per anar cap a la fisica (e partant de las tecnicas), al contrari del caminament de l'Antiquitat e de l'Edat Mejana que consistissiá de partir de la fisica per anar cap a la metafisica. Aqueste caminament mena a un paradigme ont lo subjècte pensant e la tecnica an una poténcia fòrça importanta, al mens dins lo mond occidental.

Tecnica e economia

Motor de transformacion sociala

Fòrça economistas consideran l'evolucion de la tecnica (lo progrès tecnic) coma lo motor de l'evolucion de l'economia e de la societat. D'entre las mai celèbras reflexions sul ròtle de la tecnica figuran aquestas de Karl Marx, que considèra que l'evolucion tecnica mena aquesta de l'economia, çò que forma l'« infrastructura » de la societat. D'aquesta infrastructura ven dels rapòrt de produccion e dels rapòrts socials en general, e tanben de sistèmas de valors associats, que forman la « superstructura » de la societat.

L'economista Schumpeter tanben fòrça trabalhèt sul ròtle de la tecnica en economia mejans, per exemple, le procediment de destruccion creatritz.

Avançadas tecnicas e avantatge competitiu

Per las tecnicas fondadas sus d'avançadas scientificas recentas, las expressions « nauta tecnologia » o « novèlas tecnologias » son utilizadas. Aqueste domèni pòt o non portar un avantatge competitiu a las entrepresas e zonas geograficas (pòl de competéncia) qu'an capitat a prene una avançada: tot depend del rapòrt performanças/ prètz ofèrt per avança en question, coma son triangle costs/ delais/ qualitat. Los exemples de societats avent pres de falsas partenças per aver agut tròp d'avança sul merca semblan tant espectacularas qu'aquestas societats avent acquerits amb lo temps una posicion dominanta sens èsser arribadas pasmens primièras cronologicament sul mercat. Èsser lo primier procura d'avantatges mas tanben de risques importants.

Los avantatges inclusissent: l'abséncia de concurréncia, la reconeissença pel precursor, desvelopament de l'umanitat (satisfaccions de sos besonhs fondamentals), facilitacion de la vida e rapiditat. Los inconvenients inclusisson: tecnicas jovas e mal conegudas (cal innogurar, entreprene un esfòrt d'informacion dels clients potencials); estandards non establits, çò que pòt obligar enseguida a de costosas conversions novèlas per metre sa produccion en conformitat; quand las règlas d'evaluacion del retorn sus investiment son pas claras, aquò pòt desavantatjar de solucions qu'èran pas interessantas sonque en teoria; la tecnologia novèla pòt èsser a l'origina de pollucions; unas tecnologias pòdon èsser dangierosas per l'umanitat.

Per exemple:

• Per s'èsser equipada amb retard en linhas telefonicas, la França podèt se dotar rapidament d'un malhum totalament temporal (multiplexat) sens èsser andicapada pel pes d'un tròp important equipament espacial existent.
• La fòrta implantacion del Minitel en França retardèt pendent d'annadas l'arribada massissa d'Internet dins los fogals franceses.
• La necessitat d'amortir la fòrça costosa tecnida de miralh tornejant per sas estampadoiras de laser faguèt perdre a IBM aqueste mercat al benefici de Canon e Xerox qu'èran partits mai tard sus una idèa de diòds laser fixes.
• Aquesta mèsma companhiá deguèt abandonar en cors d'estudis son projet FS qu'aguèt sonque unas consequéncias ulterioras sus unes produchs dins l'encastre de las tecnologias existentas
• L'avançada de l'Anglatèrra e de la França dins lo domèni del transpòrt civil supersonic amb lo supèrbe e performant Concorde, venguèt un fracaç comercial.
• Aquesta de l'Euròpa dins lo domèni del transpòrt aerian (Airbus) o dels lançaires de satellits (Ariane) que son de francs succès, se pòt damatjar a causa dels reverses als començament de l'Airbus A380.

L'emergéncia d'esperas complèxas de la societat civila, al subjècte del desvelopament sostenible e la responsabilitat societala de las entrepresas, se traduch per de critèris complèxes sus tres pilars de performanças: economics, socials e environamentals, a que cal apondre la governença. Aquestas exigéncias de desvelopament sostenible foguèron transpausadas dempuèi un vintenat d'annadas dins lo concèpte de melhora tecnica disponibla. Lo respècte d'aquestes critèris permet d'assegurar la durabilitat dels produchs e servicis, qu'es susceptible de procurar un avantatge competitiu sostenible, a condicion que las règlas d'evaluacion del retorn sus investiment sián claras.

L'avançada tecnologica pòt donc pas cap èsser considerada coma la bala d'argent que fa ganhar cada còps. Constituís pa qu'un factor d'apreciacion entre d'autres. L'important es mens de seguir un vam (costós a causa dels investiments) que d'anticipar lo mens mal possible los besonhs actuals e a venir.

Istòria en brèu e filosofia

Pròpre de l'Òme

La tecnica se desvelopèt amb l'umanitat e fa partit d'ela. Constituís primièr per l'òme un instrument de mestresa que lo libèra d'un cert nombre de constrenchas naturala: l'esplech a per vocacion primièra d'èsser util. Mas amb lo temps, la tecnica es tanben vecuda coma un instrument de poténcia, veire de poder. Mai que dona al còrs diferents instruments que'n son coma los perlongaments. Destinadas a aumentar sas capacitats, aquestas protèsis acaban per relativizar la frontèra entre la natura e l'artifici.

Al sègle XVI, la tecnica constituís l'aplicacion de la sciéncia e l'Òme ven sempre mai conscient de son impacte sul quotidian. Lo projècte cartesian d'une sciéncia universala (« coneissent la fòrça e las accions del fuòc, de l'aiga, de l'aire, dels astres, dels cèls que nos enròdan, tant distinctament que coneisèm los diferents mestièrs dels nostres artesans ») faguèt passar l'umanitat dins una èra totalament novèla, l'Òme se percep ara « coma mèstre e possessor de la natura ». Al sègle XVIII, amb la revolucion industriala, se produch un vam considerable de las tecnicas que se traduch per la naissença d'un mestièr novèl: l'engenhaire. Aqueste transforma literalament lo païsatge de l'Òme, e en consequéncia son biais de veire lo mond. Al sègle XIX, lo maquinisme e l'urbanisme constituisson las manifestacions mai espectacularas de la tecnica. Karl Marx es lo primièr filosòf a puntar los efièch perverses de la tecnica (concèpte d'alienacion). La formula « s'arrèsta pas lo progrès » significa que la tecnica sembla seguir lo sieu cors sens veritadièrament que l'Òme ne mestresa totes las originas e las consequéncias. Al sègle XX, alara que lo fordisme e lo taylorisme transforman radicalament l'American Way of Life, lo cineaste Charles Chaplin es lo primièr artista a desvelopar la tèsi d'une alienacion de l'Òme per la tecnica. Mas es subretot un van totalament tecnofil que l'empòrta, per exemple amb los libres e los films de sciéncia-ficcion.

Un cert nombre d'intellectuals van far de la tecnica un objècte d'estudi destriat. D'entre eles i a, als EUA: l'istorian Lewis Mumford; en França: lo sociològ Jacques Ellul. Al delà de la diversitat de lors apròches, las questions comunas que los animan son aquesta de la plaça del contraròtle de la tecnica per l'Òme e tanben aquesta de sas finalitats: la tecnica se plaça sonque al servici de l'Òme (utilitat) o ben es pas instrumentalizada per satisfar sa volontat de poténcia? Aquestas questions d'òrdre etic venon crucialas a l'arribada del sègle XXI alara qu'als EUA lo corrent filosofic transumaniste prend dubertament posicion en favor del remplaçament de l'Òme per una espècia sempre mai melhorada pels mejans tecnics: lo cibòrg.

En Alemanha lo filosòf Martin Heidegger alargissent lo debat compren la tecnica coma un moment de l'istòria de la metafisica. Aquí es pas mai question de debatre del contròtle de la tecnica que compren totes los aspèctes del mond modèrne fins a que e compresa la compreneson de l'Òme d'esperel.

Etica

La complexitat escapa als Òmes pres individualament. Coneissèm pas, per la majoritat d'entre nosautre, lo foncionament intèrne dels instruments qu'utilizan dins nòstre quotidian (veitura, forn de microondas, ordinator, etc)

De questions d'òrdre moral apareisson:

• Quin es nòstre gra de dependéncia amb la tecnica?
• Lo progrès tecnic es incontestable. Mas, se debanèt un progrès dins d'autres domènis? Los problèmas ligats a l'umanitat demran (famina, malautiá, guèrra). La sciéncia faguèt de progresses mas permet pas de responsas a las questions existencialas;
• La tecnica crea un systèma de poders e de partiments. La tecnica informatica facilitèt la mondializacion en mèsme temps qu'instaurèt una fractura numerica entre los connectats e los nonconnectats: participa la tecnica al progrès?
• Cambièt pas lo rapòrt de l'Òme amb la natura radicalament dempuèi la revolucion industriala? A pas tendéncia l'Òme a utilizar de tecnicas per assetar une dominacion absoluda de la natura, en subrexpleitant las fonts naturalas?
• Sèm conscients de l'impacte d'aquestas tecnicas sus nòstra identitat e sus nòtre avenir?

Reaccions criticas

Al començament del sègle XX es marcat per un ensemble de reaccions criticas al subjècte del progrès tecnic e, mai largament, de la subrevalorizacion de la racionalitat sus que aqueste repausa. Los escrivans Ievgueni Zamiatine (Nosautres, 1921), Aldous Huxley (Brave Mond mòu, 1932), Georges Bernanos (La França contra los robots, 1947), George Orwell (1984, 1949), Ira Levin (Un bonaur insostenible, 1970)... descrivon la societat contemporanèa coma sempre mai marcada par un totalitarisme larvat, caracterizat per la supremacia de la tecnica al nom d'una cèrta idèa del bonaür. Mai d'un filosòfs exprimisson tanben lors inquietuds, coma Simone Weil (Reflexions sus l'opression e la libertat, 1934), Günther Anders (Die Antiquiertheit des Menschen, 1956), los filosòfs de l'Escòla de Francfòrt. En França, Jacques Ellul (1912-1994), es benlèu lo pensaire qu'a estudiat melhor lo fenomèn del desvelopament de la tecnica jos un angle socioantropologic.

Analisi elluliana

Jacques Ellul considèra que la tecnica cambièt d'estatut pendnet lo sègle XX: acabèt d'èsser çò qu'èra dempuèi sempre, « un vast ensemble de mejans assignats cadun a una fin », per se mudar en « mitan enrondant d'esperel », e es ara un fenomèn autonòma, escapant sembre mai al contròtle de l'Òme e fasent al contrari pesar sus el un grand nombre de determinacions. Qualificant nòstre societat non pas d'industriala o de postindustriala mas de tecniciana, Ellul l'analiza subretot majans tres libres: La Tecnica o l'Enjòc del sègle (1954), Lo sistèma tecnician (1977) e L'esbrofe tecnologic (1988).

L'immens majoritat dels Òmes, explica Ellul, consideran que la tecnica es neutra, ni bona ni mala, e que « tot depend de l'usatge que se'n fa ». Mas precisa, aquesta darrirèra es venguda autonòma e veïcul las sieunas valors (lo trabalh, l'utilitat, l'eficacitat, la creissença economica, lo progrès...) las substituissent a totas las ancianas valors, que sián cretianas (l'amor del propdan), umanistas (la morala) o republicanas (la libertat, l'egalitat). Tot lo problèma, conclutz Ellul, es que l'Òme a tan integrant las valors portadas per la tecnica que lui semblan anar de se (Es absoludament incapable de tornar sus ela) alara que las ancianas, de fach, son complètament desvaluadas, passada de mòde. Es perque, çò afirma, la tecnica venguèt autonòma: s'impausa a l'òme fins avenir un sistèma e que desvelopa a son subjècte un grand nombre d'addictions (telefon, automobila, television...) e qu'acaba per l'alienar.

Las consequéncias pòdon se limitar al registre psicologic, s'espandisson a l'ensemble de la sociatat. Atal Ellul considèra que « lo capitalisme es una realitat ja istoricament passada. Pòt plan durar un sègle encara, aquò a pas d'interés istoric. Çò qu'es novèl, significatiu e determinant, es la tecnica. ». Ellul se considerava pas coma un pensaire tecnofòb que, çò disiá, « es pas la tecnica que nos asservís mas lo sagrat transferit a la tecnica ». Segon el, l'Òme pòt pas tornar a sa libertat, son autonomia al respècte de la tecnica sonque al prètz d'un caminament esperital e d'una vertadièra ascèsi.

Critica citutadana

Alara que lo fenomèn de la sciéncia es ja l'objècte d'una critica consequenta venent dels collectius citutadans, la critica de la tecnica demora pro marginala, malgrat las catastròfas nuclearas de Chornobyl e Fukushima, per exemple, que mòstran la non mestresa de la tecnica a de nivèls de responsabilitat naut. 

Listas

Sciéncias aplicadas

Automatica

• Informatica industriala ~ Informatica embarcada ~ Automata ~ Grafcet ~ Gemma

Biologia

• Medecina ~ Imatgeria medicala ~ Radiografia ~ Biotecnologia ~ Bioremediacion ~ Agronomia

Quimia

• Petroquimia ~ Farmacia ~ Fitosanitari
• Polymérisation ~ Vulcanisation
• Injeccion dels polmèrs (que fa partit de la plasturgia)
• Pila de combustible

Comunicacion

• Telecomunicacions ~ Telefon ~ Internet ~ Radiodifusion ~ Television ~ Nauta definicion (HD) ~ Multimèdia ~ Radioamator ~ Impression ~ libre ~ Jornal ~ (vejats tanben NTIC) ~ Satellit

Geologia

• Geotecnica

Informatica

Calculadoira solara portabla. Un « concentrat » de tecnic, de prètz bas, dins una desena de gramas: cellula fotovoltaïca, microprocessor e aficador de cristals liquids (annadas 1980).

• Engenhariá informatica ~ Informatica industriala ~ logicials ~ Informatica embarca ~ Microinformatica ~ Ret informatica ~ Internet ~ Ordinato ~ Electronica numerica ~ (vejatz tanben NTIC)

Tecnica d'afichatge

• Afichage mecanic ~ Projeccion luminosa ~ Tub catodic (CRT) ~ Diòde LED (LED) ~ Ecran de plasma ~ Ecran de cristals liquids (LCD) ~ Diode electroluminescenta organica (OLED) ~ Papièr electronic

Sciéncia dels materials

Finicion de las peças mecanicas per levament de matèra

• Acièr ~ Acièr inoxidable

• Coire e alliatges
  • Laton
  • Bronze
• Alumini e alliatges (o alliatges leugièrs)
  • Alliatges d'alumini pel corriatge
  • Alliatges d'alumini per fonderiá

Materials minerals

• Veires
• Ceramicas

Materials organics

• Fusta
  
• Papièr
  • Istòria de la fabricacion du papièr
  • Caracteristicas mecanicas del papièr
  • Maquinas de papièr
• Plastics
• Textils
• Elastomèrs
• Composits

Compausants mecanics, transmissions, manutencion, etc.

• Materials utilisables pel frejament
• Nanomaterial

Fisica aplicada

• Electronica ~ Electricitat ~ electrotecnica ~ Produccion d'electricitat
• Optica

Mecanica industriala, electrotecnica

• Reologia ~ Tribologia, frejament, usura, lubrificacion
• Amortiment

Generalitats

• Ajustament ~ Isostatisme

Tecnicas nuclearas

• Centrala nucleara ~ Motor atomica

Produccion, distribucion e utilizacion de la vapor

• Maquina de vapor

Energia idraulica

• Energia pneumatica ~ Turbina

Electrotecnica

• Centrala electrica ~ Pila de combustible ~ Alimentacion electrica ~ Enlusiment ~ Electromenagièr (Forn de microondas...) ~ Motor electric ~ Generator électrique ~ Proteccion electrica

Motors termics

• Motor de combustion intèrne ~ Motor de combustion extèrne ~ Motor de reaccion
• Refrigerator ~ Tecnologia del vuèj

Tecnica dels fluids

• Pompas

Obtencion de pèças brutas

• Embotissatge ~ Extrusion ~ Fonderia ~ Farga  ~ Motlatge ~ Soudatge ~ Tractament termic ~ Tractament de susfaciatge ~ Filatge

• Ajustatge
• Assemblatge
• Assemblatge mecanic: anèl elastic ~ cerclatge
• Ressòrt

• Usinatge ~ Tornatge ~ Fresatge ~ Filetatge

Metals e alliatges non ferroses

(Mecanica e Electronica)

• Captor ~ Detector ~ Transductor ~ Accionaires ~ Efector

Audio

• Radiodifusion
• Supòrts d'enregistrament sonor (cilindre fonografic, disc microsillon, casseta, DAT, MiniDisc, CD, SACD, disc dur, clau USB, etc)
• Formats audio (MP3, Ogg, AAC, WMA, AIF, WAV, CDA, AIFF, MIDI, Hi-Fi, DDD-ADD-AAD, stereo-mono, la FM, etc)
• Connecticaaudio (HDMI, cinch-RCA-ligne, XLR-canon, jack, DIN-midi,Modèl:Etc.)
• Sintetizor

Vidèo

En audio, vidéo, e dins fòrça sectors, la tecnologia numerica remplaça pauc a pauc l'analogica

• Estandards analogics SÉCAM, PAL...
• TNT ~ TNT HD ~ Television per cable
• Naute definicion (HD)
• Supòrt vidéo: disc Blu-ray...

Transpòrt

• Automobila ~ Aviacion ~ Aeronautica ~ Transpòrt ferroviari ~ Escalièr mecanic ~Tapís rodant ~Ascensor ~ Veïcul pròpre ~ Logistica ~ Marina mercanda ~ Transpòrt maritima

Nòtes e referéncias

Annèxes

Articles connèxes

• Tecnologia

Bibliografia

• Lewis Mumford, Technics and Civilization, 1934. Traduction française : Technique et Civilisation, Paris, Le Seuil, 1976.
• Martin Heidegger, Die Technik und die Kehre, 1953. Traduction française : La question de la technique in Essais et conférences, Paris, Gallimard, 1954.
• Jacques Ellul, La Technique ou l'Enjeu du siècle, 1954. 3^e édition, Economica, 2008 ISBN 9782717815634.
• Gilbert Simondon, Du mode d'existence des objets techniques, 1958, Aubier, Paris ISBN 2700734149.
• Hannah Arendt, The Human Condition, Chicago, University of Chicago Press, 1958. Traduction française : Condition de l'homme moderne, Calmann-Lévy, 1961, 1983. réédité avec une préface de Paul Ricœur – Pocket, 1988, 1992 ISBN 2266126490.
• Jürgen Habermas, Technik und Wissenschaft als « Ideologie », 1968. Traduction française : La Technique et la science comme « idéologie », Gallimard, 1990 ISBN 9782070719426.
• Jacques Ellul, Le Système technicien, 1977. 3^e édition, le cherche-midi, 2012 ISBN 9782749102443.
• Jean-Pierre Séris, La Technique, P.U.F., 1994. Réédition 2000 ISBN 9782130460343.
• Bernard Stiegler, La Technique et le temps, tomes I, II et III, Galilée, Paris, 1994, 1996 et 2001.
• Jean C. Baudet, Le signe de l'humain - Une philosophie de la technique, L'Harmattan, Paris, 2005.
• Jean-Hugues Barthélémy, Penser la connaissance et la technique après Simondon, L'Harmattan, Paris, 2005 ISBN 9782747585866.

Ligmas extèrnes

• La conception de Jacques Ellul par Jacques Dufresne
• Philagora.net
• Techniques et culture, revue scientifique spécialisée dans l'étude des techniques
• Les pièges du système technicien : démonstration par l’exemple des Vélos’V