Wikipèdia

Othello

Othello (originalament en anglés: The Tragedy of Othello, the Moor of Venice) es lo nom anglés de la pèça Othello (La Tragèdia d'Othello, lo Moro of Venècia). Es una tragèdia de William Shakespeare, benlèu escricha en 1603. Se basa sus Un Capitano Moro ("Un capitani Moro") de Cinthio, un discípol de Boccaccio, publicada en 1565. Aquela òbra concisa gravita a l'entorn de quatre personatges: Othello, un general More dins l'armada de Venècia; son esposa benamada, Desdemona; son luòctenenent, Cassio; e son ensenha de confiança mas fin finala traïdor, Iago. Donant de tèmas variats e continuoses coma lo racisme, l'amor, la gelosiá, la traïson, la vanjança e la penedença, Othello contunha a èsser jogada, e font de fòrça adaptacion en opèra, film, e literària.

L'actor Rus Konstantin Stanislavsky coma Othello en 1896

Personatges modificar

  • Othello – General de l'armada de Venècia
  • Desdemona – Esposa d'Othello; Filha Brabantio
  • Iago – Òme de fisança d'Othello, mas jelós e traïdor de l'ensenha
  • Michael Cassio – Leial d'Othello mai amat del captani
  • Bianca – Amorosa de Cassio
  • Emilia – Esposa de Iago e serviciala de Desdemona
  • Brabantio – Senator de Venècia e paire de Desdemona (tanben nomenat Brabanzio)
  • Roderigo – Gorrin de Venècia, en amor per Desdemona
  • Dòge de Venècia
  • Gratiano – Faire de Brabantio
  • Lodovico – De la familha de Brabantio e cosin de Desdemona
  • Montano – Predecessor venecian d'Othello al govèrn de Chipre
  • Bofon – servicial
  • Senators
  • Marin
  • Oficèrs, Gentilòme, Messatgièr, Eraud, Attendants, Encargats, eca.

Intriga modificar

 
Desdemona e Othello, per Antonio Muñoz Degrain
 
Costume d'Othello - illustracion de Percy Anderson, 1906

Acte I modificar

Roderigo, un gentilòme ric e gorrin, se planh que son amic Iago, un ensenha, li parlèt pas del maridatge secret entre Desdemona, la filha del Senator Brabantio, e Othello, un general Moro de l'armada de Venècia. Roderigo se'n sap mal qu'ama Desdemona e l'aviá demansdat a son fraire en maridatge.

Iago asira Othello per aver promòugut lo jove Michael Cassio mai naut qu'el, que Iago lo considerava mens capable soldat, e parla a Roderigo que planifica d'utilizar Othello a sieu avantatge. Iago convenç Roderigo d'avertir Brabantio al subjècte del maridatge secret de la filha d'aquel. Mentretant, Iago s'esquiva per trapar Othello e l'avertit que Brabantio ven per el.

Brabantio, provocat per Roderigo, enrabiat jura qu'aurá pas de repaus fins a qu'escapitèsse Othello, mas tròba l'ostal d'Othello plen de gardas del dòge de Venècia, per parar la violéncia. Èran arribadas de novèlas a Venècia que de turcs anavan atacar Chipre; alara Othello es convocar per conselhar los senators. Brabantio se deu d'accompanhar Othello a l'ostal del dòge, ont acusa Othello d'aver seduch Desdemona per mascariá.

Othello d'esperel se defends davant lo Dòge, Lodovico e Gratiano (parents de Brabantio), e de senators. Othello explica que Desdemona s'enamorèt d'el a causa de las istòrias tristas e admirablas de sa vida abans Venècia, e non pas per quina mascariá que siá. Lo Senat es satisfach, mai que Desdemona confirma qu'ama Othello, mas Brabantio contunha dire que Desdemona decebrà Othello: "Look to her, Moor, if thou hast eyes to see:/She has deceived her father, and may thee."[Trad. 1] Per ordre del Dòge, Othello quita Venècia per comandar las armadas de Venècia contra l'invasion turca a Chipre, accompanhat de son esposa, son luòctenent novèl Cassio, son ensenha Iago, e l'esprosa de Iago tanben serviciala de Desdemona Emilia.

Acte II modificar

L'equipa arriba a Chipre trobant  que la tempèsta destruguèt la flòta. Othello ordona una fèsta generala e part per pene de temps en privat amb Desdemona. Dins son abséncia, Iago banda Cassio, e persuada Roderigo de menar Cassio a la batèsta. Othello blaima Cassio pel treble e lo degrada. Cassio es destimborlat. Iago perusadís Cassio de secutar Desdemona que convença son marit de reinstallar Cassio.

Acte III modificar

Iago ara persuadís Othello que suspècte Cassio e Desdemona. Quand Desdemona tomba son mocador (donat en present per Othello), Emilia lo trapa, e lo dona a son espós Iago, a sa demanda, revela çò que prevei de far amb el.

Acte IV modificar

Iago plaça lo mocador a çò de Cassio, alara parla a Othello que gaite la reaccions de Cassio alara que Iago lo questiona. Iago agulhona Cassio que parle de son afar amb Bianca, una cortesana del luòc, mas marmolha son nom tan suau qu'Othello crei que los dos òmes parlan de Desdemona. Mai tard, Bianca accusa Cassio de li donar un present de segonda man que recebèt d'un autre amor. Othello o vei, e Iago lo convenç que Cassio recebèt lo mocador de Desdemona.

Enrabiat e pertocat , Othello se resòlv de tuar son esposa e demanda a Iago de tuar Cassio. Othello s'engenha a far miserabla la vida de Desdemona, la tustant en fàcia dels nòbles venicians en visita. Mentretant, Roderigo se planh que recebèt pas los  resultats de Iago en escambi de l'argent e esfòrces per aver ganhat Desdemona, mas Iago lo convinç de tuar Cassio.

Acte V modificar

 
Pintura de William Salter d'Othello plorant sul còs de Desdemona. òli sus tela, v. 1857.

Roderigo ataca Cassio per la carrièra après que Cassio se n'anèt de çò de Bianca. Cassio ferrís Roderigo. Pendent la batèsta, Iago passa reire Cassio e copa seriosament sa camba. A l'ecur, Iago engana per amagar son identitat, e quand Lodovico e Gratiano ausisson Cassio cridar alerta, Iago se los jonh. Quand Cassio identifica Roderigo coma un dels sieus atacant, Iago en secret escotèla Roderigo per l'empacha de revelar son intriga. Iago alara accusa Bianca d'aver fracaçat la conspiracion per tuar Cassio.

Othello confronta Desdemona, e l'escana a mòrt dins son lièch. Quand arriba Emilia, Othello accusa Desdemona d'adultèri. Emilia demanda ajuda. L'ancian governaire Montano arriba, amb Gratian e Iago. Quand Othello menciona lo mocador coma pròva, Emilia s'avisa çò que compliguèt son espós Iago, e lo revèla, alara la tua. Othello, plan tard compren l'inocéncia, escotèla Iago mas lo tua pas, disent que volgava melhor que Iago demore lo rèsta de sa vida dins la dolor.

Iago refusa d'explicar los motius, prometent de gardar lo silenci a partir d'alara. Lodovico arrèsta Iago e Othello ambedos pels murtres de Roderigo e Emilia, mas Othello se suicidís. Lodovico nomena Gratiano successor d'Othello e exòrta Cassio que castigue Iago justament.

La font de Cinthio modificar

Othello es una adaptacion del raconte Italian "Un Capitano Moro" ("Un capitani Moro") de Gli Hecatommithi (1565), una colleccion d'un centenat de novèlas dins l'estil del Decameron de Giovanni Boccaccio. I aviá pas de traduccion en anglés de Cinthio a l'epòca de Shakespeare, e los resons d'"Othello" pròche de la version italiana venon de la traduccion francesa de Gabriel Chappuy (1584). La version de de Cinthio poiriá se basar sus un incident contemporanèu arribat a Venècia vèrs 1508.[1] Tanben sembla a un incident descrich mai d'ora dins lo conte de "Las tres pomas", una de las istòrias contadas dins Las mila e una nuèits .[2] Desdemona es lo sol personatge nomenat dins lo conte de Cinthio, amb unes autres personatges identificats coma lo "Moro", lo "Cap Esquadron", l' "Ensenha", e l' "Esposa de l'ensenha" (correspondent dins la pèça a Othello, Cassio, Iago e Emilia). Cinthio descriu la morala (que plaça dins la boca de Desdemona) qu'es imprudent per una femna europèa de se marridar amb un òme ideós d'autras nacions.[3]

Lo "moro" de Cinthio es lo modèl de modèl per l'Othello de Shakespeare, mas de recercas mòstran que lo pèta tanben prenguèt per inspiracion de los moros de Marròc de l'Anglatèrra elisabetana v. 1600.[4] Alara que Shakespeare seguís de près l'istòria de Cinthio per compausar Othello, se n'alunha per unes detalhs. Brabantio, Roderigo, e de personatges segondaris son pas de Cinthio, per example, e l'Emilia de Shakespeare es activa dins l'engana de mocador que n'i a pas d'equivalent dins Cinthio. Al contrari d'"Othello", dins Cinthio, l' "Ensenha" (lo Iago de la pèça) cobeja Desdemona e buta al revenge quand lo rebuta. L'obertura dins la scèna de Shakespeare son pas que dins aquela tragèdia una scèna afectuosa entre Emilia e Desdemona alara que la dama se prepara per anar al lièch. La diferéncia mai notabla entre Shakespeare e Cinthio es lo biais que morisson las eroïnas. Dins Shakespeare, Othello escana Desdemona, mas dins Cinthio, lo "Moro" manda l'"Ensenha" per maçugar sa femna a mòrt amb un debàs emplit de sable. Cinthio descriu cada còp macabre, e, quand la dama es mòrta, l' "Ensenha" e lo "Moro" plaça lo còs sens vida sul lièch, li espotís lo crani, e causa l'esfondrament del plafon sul lièch per s'aclapar sus ela, donant l'impression que la casuda es la causa de la mòrt. Dins Cinthio, los dos murtres escapan a la deteccion. Lo "Moro" alara manca fròça Desdemona, e ne ven a odiar fins a la vista de l'"Ensenha". Lo degrada, e refusa de lo prene dins sa companhiá. L'"Ensign" alara cerca la revenge revelant la participacion del "Cap d'Esquadron" e del "Moro" dins la mòrt de Desdemona. Los dos partisson per Chipre de Venècia, e denóncia lo "Moro" als Senhors de Venècia; es arrestat, menat a Venècia, e torturat. Refusa d'admetre sa culpabilitat e condemnat a l'exili. Los parents de Desdemona's fin finala lo trapan e lo tuan. L'"Ensign", pasmens, contunha d'escapar a la descobèrta de sa participacion a la mròt de Desdemona, mas realiza d'autres crimes a Venècia. Es arrestat e morrís après tortura. L'"Esposa de l'ensenha" dins Cinthio (Emilia de la pèça), subreviu al marrit per contar l'istòria.[5]

L'istòria de Cinthio foguèt descricha coma "un avertiment en partida rassista" suls dangièrs del mestissatge.[6] Pasmens se balha la font a l'intriga, lo fach que se passa a Venècia e Chipre dona pas de sens. Çò que fa pensar que Shakespeare utilizèt la traduccion de de Gasparo Contarini The Commonwealth and Government of Venice, in Lewes Lewkenor (1599).[7][8]

Data e contèxte modificar

 
Pagina títol del primièr in quarto (1622)

La primièra mencion de la pèça ven data de 1604 al compte del Revels Office, que l'enregistrar coma "Hallamas Day, being the first of Nouembar ... the Kings Maiesties plaiers" performed "A Play in the Banketinghouse at Whit Hall Called The Moor of Venis." l'òbra es atribuida a "Shaxberd."[Trad. 2] E foguèt publicat per Peter Cunningham in 1842.[9] Se basant sus l'estili, la pèça es datada abitualament de is 1603 o 1604, mas los arguments donan per data 1601 o 1602.[1][10]

La pèça intrèt dins lo registre de la Stationers Company lo 6 d'octobre 1621, per Thomas Walkley, e la primièra publicacion in quarto de 1622:

"Tragœdy of Othello, The Moore of Venice. As it hath beene diuerse times acted at the Globe, and at the Black-Friers, by his Maiesties Seruants. Written by William Shakespeare. London. Printed by N. O. [Nicholas Okes] for Thomas Walkley, and are to be sold at his shop, at the Eagle and Child, in Brittans Bursse, 1622."
 
Primièra pagina d'Othello del Primièr Folio, estampat en 1623

Un an mai tard, la pèça foguèt en mai introducha dins lo Primièr Folio de Shakespeare reculhissent las pèças. Pasmens, la version dins l' in Folio es gaireben diferenta en longor, e dins la forma: coma los editors de l'edicion Folger explican: "La pèça del Folio a gaireben 160 linhas qu'apareisson pas sins l' in quarto. Unes d'aqueles gropaments ensems dins de gaireben longs passatges. Dins l'in Folio tanben manca escampilhat una dosena de linhas qu'i a dins l'in quarto. Aquelas doas versions son tanben diferentas legissent fòrça passatges.[11] Las explicacions saventas fan de diferéncias, e i a pas de censens.[11] Kerrigan suggerís que la version de 1623 in folio d'Othello e fròça autras pèças aviá estat gaireben netejadas dins l'in quarto per se conformar a l'Acte de 1606 Act sus la moderacion dels abuses.[12] Çò qu'es pas incompatible amb l'afirmacion que l' in quarto se basèt sus una version mai recenta de la pèça, alara que l'in folio representa la versio revisada de Shakespeare.[11] Es tanbe possible que la vesion in quarto siá estat copada per l'ostal d'edicion per far correspondre al nombre de paginas que cal.[1] Fròça edicions modèrnas se basan sus la version in folio version mai longa, mas a vegada i incorporant de lecturas de l'in quarto quand lo tèxte de l'in folio aparéis èsser una error.[13] D'in quartos foguèron tanben publicats en 1630, 1655, 1681, 1695, 1699 e 1705.

Analisi e critica modificar

Raça modificar

 
Retrachd'Abd el-Ouahed ben Messaoud ben Mohammed Anoun, Moro ambaissador de la Reina Elisabèt en 1600, avegada avançat coma l'inspiracion per Othello.[14]

I a pas de consens sus l'origina etnica d'Othello. E. A. J. Honigmann, l'editor de l'edicion Arden Shakespeare, conclutz que la raça d'Othello es ambigüa. "La representacion a la Renaissança del Moro èra vaga, variada, inconsistenta, e contradictòria. Segon de criticas, lo tèrme 'Moro' se referís a las personas de pel negra en general, utilizat de biais egals per 'African', 'Somalian', 'Etiopian', 'Nègre', 'Arab', 'Berbèr', e tanben 'Indian' per designar una fàcia d'Africa (o al delà)."[15][16] L'utilizacion frequenta del mot 'black' (negre) (per example, "Haply for I am black"[Trad. 3]) es pas sufisent per provar quina que siá classificacion raciala, Honigmann argüís, que 'black' podava simplament voler dire usclat pels Elisabetans. Iago utiliza los mots 'Barbary' o 'Barbarian' per nomenar a Othello, podent se referir a la còsta dels Barbarèscs abitada pels Berbèrs. Roderigo nomena Othello 'the thicklips' (lebras espeças), semblant se referir a la fisionomia de l'Africa Subsahariana, mas Honigmann considèra, qu'aqueles comentaris son implegats per insultar lo personatge, e se devon pas entendre literalament.[17]

Michael Neill, editor de The Oxford Shakespeare, nota que las primièras criticas se referissent a la color d'Othello lo veson coma essent subsaharienc, alara que las seguentas coma nordafrican.[18] Honigmann avança que Abd el-Ouahed ben Messaoud ben Mohammed Anoun, More ambaissador del rie Arab de Barbaria près de la Reina Elisabèt I en 1600, foguèt una inspiracion per Othello. Demorèt amb sa seguida a Londres pendent unes meses e faguèt fòrça discussions. Lo fach  que Shakespeare escriguèt la pèça sonque unes a ans après, fa dire a Honigmann que lo quita Messaoud l'influencièt.[19]

 
William Mulready fasent le retrach de l'actor d'origina africana Ira Aldridge maquilhat en Othello.[20] The Walters Art Museum.

Se referís a Othello coma "Barbary horse" (1.1.113)[Trad. 4] e un "lascivious Moor" (1.1.127)[Trad. 5]. In III.III donóncia la pretenduda deca de Desdemonacoma essent "black as mine own face."[Trad. 6] La blancor fisica de Desdemona es oposada a l'escur de la pel d'Othello: V.II "that whiter skin of hers than snow."[Trad. 7] Iago dich a Brabantio que "an old black ram / is tupping your white ewe" (1.1.88)[Trad. 8]. Dins lo discors elisabetan, lo mòt "black" (negre) pòt suggerrir de conceptes que van al delà de la color fisica, inclusissent tanben un ventalh larg de connotacions negativas.[21][22]

Othello èra sovent jogat per un moro arab pendent lo sègle XIX. Foguèt jogat pel primièr còp per un òme negre sus un empont de Londres en 1833, per Ira Aldridge. Dins lo pasat, Othello èra jogat per un actor blanc maquilhat o amb masqueta: los actors mai recents ennegrits son per exemple Ralph Richardson (1937); John Gielgud (1961); Laurence Olivier (1964); Anthony Hopkins (1981) and Orson Welles.[23]. La seleccion d'actor a un sostèxte politic. Per exemple, Patrick Stewart joguèt lo ròtle dins una topa tota negra al Shakespeare Theatre Company en 1997[24][25].

La raça del ròtle títle title es sovent vist coma lo mejan per Shakespeare d'isolar lo personatge, culturalament e tanben visualament, dels nòbles Venecians e oficièrs, e l'isolament isolation pòt semblar mai real quand un actor negre pren lo ròtle.[26]

Tèmas modificar

Iago contra Othello modificar

Pasmens se lo títol suggerís que la tragèdia dona lo primièr ròtle a Othello, Iago jòga un ròtle important dins l'intriga. Rebat l'archetipal scelerat, e pren la part màger del dialòg. Dins Othello, es Iago que manipula totes los autres personatges segon sa desirança, contrarotlant lors movements e los tendent dins una intricacion de ret de mensorgas. Capita a aprochar totes los personatges e jòga sus lors flaquesa se refereissent al el coma lo Iago "onèst", fovorizent atal son contrartòle dels personatges. A. C. Bradley, e mai recentament Harold Bloom, son lo defensor màger d'aquela interpretacion.[27] D'autras criticas, subretot a la fin del sègle XX (après F. R. Leavis), se centran sus Othello.

Alteritat modificar

Coma la reforma protestanta d'anglatèrra proclamava l'importança d'èsser piós, lo contraròtle dels comportaments en societat, èra al vam per un anglés contemporanèu de desplaçar las qualitats de barbaria "indesirablas" de la societat, traitesa, gelosia e lubricitat cap a aqueles que son considerats coma los "autres".[28] Las caracteristicas assumidas d'òme negre o "l'autre", foguèron ambedos iniciats e popularizats pels dramas de la Renaissança del temps; per example, la traitresa dels òmes negres inrerent dins The Battle of Alcazar de George Peele's  (1588).[29]

Religosas e filosofica modificar

Fròça criticas notèron de referéncias a la possession demoniaca per la pèça, subretot a las confulsion d'Othello, un fenomèn sovent associat amb la possession dins la consciéncia populara del moment.[30] D'autres estudis suggerisson que la crisi epiIeptica conta un problèma còs‑esperit e l'existéncia de l'alma.[31]

L'eròi modificar

Aguèt deferentas visions sul personatge  d'Othello over dins lo temps. A.C. Bradley nomena Othello lo "mai romantic de totes los eròis Shakespearencs" (per "eròi" Bradley vòl dire protagonista) e "lo problèma mai grand d'aqueles totes". D'un autre costat, F .R. Leavis descriu Othello coma "egotista". I a tanben aqueles que prenenon una apròcha critica moderada del personatge d'Othello coma William Hazlitt, que ditz: "la natura del Moro es nòble ... mas sa sang es de la mena mai inflammabla".

Galariá modificar

  •  
    Primièr Folio (1623) pagina títol facsimile
  •  
    Othello amb Desdemona a lièch domissent per Christian Köhler (1859)
  •  
    Othello e Desdemona a Venècia per Théodore Chassériau (1819–1856)
  •  
    Othello e Desdemona per Alexandre-Marie Colin, 1829
  •  
    la mròt de Desdemona per Eugène Delacroix
  •  
    Edwin Booth coma Iago, v. 1870
  •  
    L'Actor italian Tommaso Salvini jogant Othello, 1875
  •  
    L'actor American John McCullough jogant Othello, 1878
  •  
    Othello contant sas aventuras a Desdemona e Brabantio segon una gravadura sus acièr steel d'una pintura de Charles West Cope, 1873
  •  
    Lo can de la mòrt de Desdemona per Dante Gabriel Rossetti, v. 1878–1881
  •  
    Desdemona per Frederic Leighton, v. 1888
  •  
    Petre Otskheli maquilhat en Othello, staged per Kote Marjanishvili, 1933

Notas e referéncias modificar

Referéncias modificar

  1. ↑ 1,0 1,1 et 1,2 Shakespeare, William.
  2. ↑ Young, John G., M.D.. Essay: What Is Creativity? 1. Retrieved on 17 October 2008. 
  3. ↑  Virgil.org (PDF).
  4. ↑ Professor Nabil Matar (April 2004), Shakespeare and the Elizabethan Stage Moor, Sam Wanamaker Fellowship Lecture, Shakespeare's Globe Theatre (cf.
  5. ↑ Bevington, David and Bevington, Kate (translators).
  6. ↑ Shakespeare, William.
  7. ↑ McPherson, David (Autumn 1988). Lewkenor's Venice and Its Sources 41. University of Chicago Press, 459–466. DOI:10.2307/2861757. 
  8. ↑  {{{títol}}}. Clayton, Tom. ISBN 0-87413-816-7. 
  9. ↑ Sanders, Norman (ed.
  10. ↑ E. A. J. Honigmann (ed), Othello (1997), Arden Shakespeare, Appendix 1, pp 344–350.
  11. ↑ 11,0 11,1 et 11,2 Paul Westine and Barbara Mowat, eds.
  12. ↑ John Kerrigan, Shakespeare's Binding Language, Oxford University Press (Oxford & New York: 2016)
  13. ↑ Paul Westine and Barbara Mowat, eds.
  14. ↑  {{{títol}}}. ISBN 978-0-230-57621-6. 
  15. ↑ Making More of the Moor: Aaron, Othello, and Renaissance Refashionings of Race.
  16. ↑ "Moor, n2", The Oxford English Dictionary, 2nd edtn.
  17. ↑ E. A. J. Honigmann, ed.
  18. ↑ Michael Neill, ed.
  19. ↑ Honigmann p. 2–3.
  20. ↑  Othello.
  21. ↑ Doris Adler, "The Rhetoric of Black and White in Othello" Shakespeare Quarterly, 25 (1974)
  22. ↑ Oxford English Dictionary, 'Black', 1c.
  23. ↑ Cartmell, Deborah (2000) Interpreting Shakespeare on screen Palgrave MacMillan pp72-77 ISBN 978-0-312-23393-8
  24. ↑  The Issue of Race and Othello.
  25. ↑  Othello by William Shakespeare directed by Jude Kelly.
  26. ↑ Roy Proctor, "’OTHELLO’ is Honest on Bare Stage," Richmond News Leader," February 10, 1979
  27. ↑  {{{títol}}}. ISBN 0-300-10807-9. 
  28. ↑  {{{títol}}}. 
  29. ↑ Pas solament lo personatge d'Aaron lo moro de la pèça de Shakespeare Titus Andronicus
  30. ↑ Brownlow, F. W. (1979). Samuel Harsnett and the Meaning of Othello's 'Suffocating Streams' 58, 107–115. 
  31. ↑ Vozar, Thomas M. (2012). Body-Mind Aporia in the Seizure of Othello 36, 183–186. DOI:10.1353/phl.2012.0014. 

Traduccions modificar

  1. ↑ Moro, Gaita la, se d'ièis ten/Decebèt lo paire d'ela, etu tanben
  2. ↑ Hallamas Day, essent lo primièr de Novembre ... lo Kings Maiesties plaiers joguèron "Una Plaça a l'ostal Banketing a Whit Hall nomenat Lo Moro de Venècia."
  3. ↑ Urosament que soi negre
  4. ↑ Cabal de Barbaria
  5. ↑ Moro gorin
  6. ↑ Negre coma ma fàcia
  7. ↑ Mai blanca la sieuna pel que la nèu
  8. ↑ un vielh maran negre / cardina ta blanca feda"

Ligams extèrnes modificar

  • Othello Navigator—Includes the annotated text, a search engine, and scene summaries.
  • Cinthio's Tale—A 19th-century English translation of Shakespeare's primary source.
  • Othello—analysis, explanatory notes, and lectures.
  • Othello— Read Online at LibriPass.com
  • Othello—Scene-indexed and searchable version of the text.
  •   Othello public domain audiobook at LibriVox
  • Othello at the Internet Broadway Database - lists numerous productions.
  • Othello study guide, themes, quotes, multimedia, and teacher resources
  • Othello Act and scene wise summary & quotes, analysis, characters, topic discussions.
Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Othello&oldid=2374614 »