Occitan ancian

lenga romanica anciana

L'occitan ancian qu'ei l'occitan tau qui's tròba dens los escriuts ancians, de la vaduda de la lenga, au sègle VIII, dinc a 1500.

Infotaula de lengaOccitan ancian
Occitan ancian
Parlat enOccitània
RegionsEuròpa Occidentala
Locutorslenga anciana
TipologiaSillabica
Familha lingüistica
Occitan ancian
Estatut oficial
Oficial delenga anciana
Còdis lingüistics
ISO 639-2pro Modifica el valor a Wikidata
ISO 639-3pro Modifica el valor a Wikidata
Mapa de la lenga occitana a la fin del sègle XII.
Limits lingüistics a l'Edat Mejana.
  •      1. Limits actuals de l'occitan.
  •      2. Limits ancians de l'occitan. [1]
  •      3. Limits actuals de l'arpitan (francoprovençal).[2]
  •      4. Limits ancians de l'arpitan (francoprovençal).[3]
  •      5. Limits miègjornals del francés (lenga d'oïl) al s. VIII (linha de Von Wartburg).
  •      6. Limits miègjornals del francés (lenga d'oïl) al s. XIII[1]
  •      7. Limits del breton al s. XIX
  • }}
  •      8. Pèrdias del breton rapòrt al francés (lenga d'oïl) dempuèi lo s. IX
  •      9. Limit actual de las lengas germanicas.
  •      10. Pèrdias del francés (lenga d'oïl) rapòrt a las lengas germanicas.[1]
  •      11. Recuol de las lengas germanicas rapòrt al francés (lenga d'oïl).
  • Evolucion lingüistica pendent l'Edat Mejana, mens exact.

    Denominacion modificar

    Dens la lenga vielha, que's disèva romans o proensals. Au miei deu sègle XXau, l'aperet provençau ancian que deishè a plaser la plaça a occitan ancian. Qu'ei codificat dens las Leys d'Amors e lo Donat proensals.

    Fonetica modificar

    Tà desvolopar segond Bianchi e Romieu.

    Morfologia modificar

    Article modificar

    genre cas subjècte singular cas regim singular cas subjècte plural cas regim plural
    masculin lo lo li los
    femenin la la las las

    Substantius masculins modificar

    occitan modèrn cas subjècte singular cas regim singular cas subjècte plural cas regim plural
    lo mur lo murs lo mur li mur los murs
    lo paire lo paire(s) lo paire li paire los paires
    l’emperaire l.emperaire l.emperador li emperador los emperadors
    lo senhor lo senher lo senhor li senhor los senhors
    lo lairon lo laire lo lairon li lairon los lairons
    l’enfant l.enfans l.enfant li enfans los enfants

    Substantius femenins modificar

    occitan modèrn cas subjècte singular cas regim singular cas subjècte plural cas regim plural
    la maire la maire la maire las maires las maires
    la dòna la domna la domna las domnas las domnas
    la flor la flors la flor las flors las flors
    la sòrre la sor la seror las serors las serors

    Lexic e lexicografia modificar

    Lo purmèr diccionari de la lenga vielha qu’estó l’Essai de glossaire occitanien d’Enric Pascal de Ròcaguda, venguèt puish l’òbra de Francés Rainoard: Le Lexique Roman. Suplements qu'eston publicats per Emil Levy. Un Dictionnaire de l'occitan médiéval qu’ei a publicà's a l'Universitat de Munic.

    Literatura modificar

    Los tèxtes mei coneguts que son las cantas deus Trobadors.

    Tèxtes non literaris modificar

    Qu’aperan scripta las escrituras non literàrias de l'occitan ancian.

    Exemple modificar

    12 de setembre de 1317 : Contracte per loquau Fors de Padern, Odet de Padern son hilh, Bernard de Gelas, aute Fors de Padern, Bertrand de Balh, donzels, prometen a Pèire d'Òrta, en favor del maridatge de Berart d'Òrta, son hilh, damb Na Longa, filha de Fors de Pardern, dos cents cinquanta liuras (moneda de l'avesque d'Agen), un còp pagadas, e cinquanta sòus de renda[4].

    Notum sit qu'En Fors de Padern, En Odet de Padern, son filh, ab voluntat et ab authoritat deudit son pay que estan au Miralh, en la parroquia de Sente-Marie d'Ambrus, En Bernard de Gelas, senhor d'Ambrus en sa partide, En Fors de Padern que esta à Montgalhard, En Bertrand deu Balh que esta pres Viana, donzels, cascun per lo tout, et que l'un no sen reclamera per l'autre, ne per nulh garent, donen, et au promes render et pagar per ferme et per leyal stipulation au Pes d'Orta que esta à Viana, et à son ordenh, o à son sert commandament portader de questa present carta, dus cent cinquante liures de bos arnaudens dotals, so es assaver cinquante liures arnaudens de si al des quinse apres la prumere feste de Sent-Miquel de Septembre qui sera, et austres cinquante liures Arnaudens dens las octaves de la prumere feste de Pentacoste que sera, en pads, et chens tout prolongament, et austres cinquante liures arnaudens [dens las octaves] de la prumere feste de Pentacoste que sera en un an, et de qui en avant d'an en an cinquante liures arnaudens entro que ayen complit e payat toutes les dittes dus cens cinquante liure arnaudens en pads, et chens tout prolongament, et plus cinquante sos arnaudens d'arrende cade an qued deven assignar de si des quinze apres la prumere feste de Sent-Miquel de Septembre ;

    Et aysso per rason deu matremony fazeder enter Na Lougue de Padern, filhe deudit Fors et seror deudit Oder, enter En Berart d'Orta, filh deudit Pès d'Orta, et si alsdits termis no pagaren ou pagat no l'avian, et al dit Pès d'Orta ou à son ordent no combie far greuge, cost, destard, mession, ne enteresse lesdits deutes, lo prometten esmendar, satisfar et restituir deu tout et gardar de tout dan, en obligant touts et sengles lours bées mobles et no mobles presens et a venirdors où que sien per touts locqs, et outre tout aysso que juran sober lous sancts evangelis de Diu tocats corporallement de lours mans dentres nusas, que tout ainsi com en la present carte es contengut, ac tieran et accompliran chens venir en contre, et chens toute contradiction, et sen entreran tenir ostadgerias dens la ville de Casted Contal à la requeste deudit Pès et de son ordenh, ou de sen sert commendament, et que de qui no eysiran per lours pes ne per lous autruis ostre sa volontat en tro ayen feyt lo complement de la presente carte segon los termes.

    Actum fuit hoc in parroquia beatae Mariae d'Ambrus, in loco vocato au Miralh, duodecima die introitus septembris, anno domini millesimo tresecentesimo decimo septimo. Testes sunt lo senhor En Pès de Casteras, prester, En Guilhem Eymerig de Borbotan, en Brus de Seras, Huis de Villeras, Pès de Castilhon, Bertrand de Bedulh, donsels, et ego Bertrandus Palhus, publicus et generalis notarius Agenesii, qui hanc cartam recepi, inquisivi et scripsi, regnantibus Philippo rege Franciae, Edoardo rege Angliae, duco que Aquitaniae, Amaneno episcopo Agenesii.

    De notar que lo començament e la fin deu tèxte son en latin.

    Referéncias modificar

    1. 1,0 1,1 et 1,2 D’après Pierre Bonnaud, Les espaces dialectaux en France, situation et évolution, Ville de Souvigny, 1981.
    2. Gaston Tuaillon, Le francoprovençal, progrès d’une définition, Centre d’études francoprovençales.
    3. Aux racines du francoprovençal, Centre d’études francoprovençales.
    4. Philippe Tamizey de Larroque, Documents inédits pour servir à l'histoire de l'Agenais, Paris: Auguste Aubry & Bordeaux : Charles Lefebvre, 1875, pp. 41-44