Wikipèdia

Linx iberic


Lynx pardinus
Descripcion d'l'imatge Linces1.jpg.
Classificacion
Règne Animalia
Sosembr. Vertebrata
Superclassa Tetrapoda
Classa Mammalia
Infraclassa Placentalia
Òrdre Carnivora
Sosòrdre Feliformia
Familha Felidae
Sosfamilha Felinae
Genre Lynx

Nom binominal

Lynx pardinus
(Temminck, 1827)

Estatut de conservacion UICN

( EN )
EN C2a(i) : En dangièr

Reparticion geografica

Descripcion d'aqueste imatge, tanben comentat çaiaprèp

Reparticion del linx iberic en 2011.

Lo linx iberic o linx pardèla (nom scientific Lynx pardinus)[1], es una espècia del genre Linx.

Descripcion modificar

Coma totes los linx, la cara del Linx iberic es ornada d'un colar de pèls longs a l'entorn del còl amb d'aurelhas triangularas cornadas d'una flòca de pèls negres. A pas que 28 dents al luòc dels 30 abitualas pels felins[2]. La coa corta se termina per una partida negra. Las patas son longas e los pès voluminoses en comparason al rèste del còs.

Lo Linx iberic a una pel fòrça ma tacada qu'aquela de las mai espècias del genre Linx. Se distinga del linx comun per una còa mai corta qu'aquela del Linx boreal.

Lo Linx iberic pèsa en mejana 9 a 13 quilogramas[3], lo mascle essent en general mai gros e mai grand que la feme. La longor totala es de 85 a 110 cm[4] amb una coa entre 12 e 13 cm[5],[6],[7]. La nautor al garròt es de 42 a 47 cm[8].

Lo Linx iberic es un excellent sautaire, mercés a la patas posterioras subretot adaptats al bond[9]: per exemple, un linx captiu s'escapèt en sautant al dessús d'una barralha electrificada de quatre mètres[10].

Filogenèsi modificar

Analisi genetic modificar

La filogeniá se basèt longtemps sus l'estudi dels fossils d'un animal per precisar l'apparicion e l'evolucion d'una espècia. La filogeniá modèrna se basa subretot suls analisis genetics acausa del nombre escaç de fossils de felins. Lo primièr felin datariá d'11 milions d'ans. L’aujòl comun de las linhadas Leopardus, Linx, Puma, Prionailurus e Felis auriá traversat la Beringia e colonizat l’America del Nòrd fa 8 a 8,5 milions d’ans. Fa 7,2 milions d’ans, la linhada dels linx divergiguèt d'aquela dels pumas. Lo darrièr aujòl comun a totes los linx data de 3,2 milions d’ans al Pliocèn[11].

Arbre filogenetic del genre Linx[12]

   Lynx   

 Lynx rufus - Linx ros




 Lynx canadensis - Linx canadenc




 Lynx lynx - Linx boreal



 Lynx pardinus - Linx iberic





Lo Linx de Soire modificar

Article detalhat: Linx de Soire.

Alara que los fossils sian escasses pels félins, los linxes ne son una excepcion[13]. Lo Linx de Soire (Lynx issodoriensis) es sovent considerat coma l'aujòl comun del genre Lynx. Avent un aral de reparticion fòrça grand, Lynx issiodorensis presentava une morfòlogia pròche dels Felinae tot n'avent las caracteristicas dels linx[14],[15] : una coa corta e la denticion de 28 dents. Foguèron prepausada mai d'un ipotèsis d'« aparicions » dels linx modèrnes mejans la forma intermediara du Linx de Soire. Una primièra ipotèsi suggerís una divergéncia en tres linhadas diferentas: L. pardinus, L. lynx, e L. rufus ; dins aquela primièra ipotsesi, L. canadensis descend de L. lynx[16].

Las primièras formas de Lynx pardinus poirián datar de fossils atribuits a Lynx issiodorensis del Pleïstocèn mejan segon Argant (1996). Lo Linx de las cavèrnas Lynx pardinus speleus[17] o Lynx spelaea[18], que de traças foguèron trapadas dins de balmas de l’Observatòri a Mónegue e de Grimaldi en Itàlia, possedís de caracteristicas intermediàras entre Lynx lynx e Lynx pardinus. Es possible que lo linx de Soire aja evoluat cap al linx de las cavèrnas qu'el meteis evoluèt cap al lynx iberic[19]. D'estudis menadas sus la morfologia e sus l'esquelèra del Linx iberic mostrèron l'simpatria entre le Linx iberic e lo Linx boreal al sud-oèst de l’Euròpa pendent lo Pleïstocèn. Abedoas espècias son de presentar considerats coma allopatrics[20]. Lo Linx d'Eurasia Lynx lynx es mai alunhat de Lynx issiodorensis que li Linx iberic[21]; una ipotèsi prepausada es que lo Linx boreal, originari d'Asia, auriá rebutat lo Linx iberic sus la peninsula[22].

Comportament modificar

Regime alimentari modificar

Son alimentacion compren de conilhs e de las lèbres (93 %), de rosegaires coma rat, la mirga e l'Esquiròl e los aucèls coma de guits e de perdrices, de pichons de cèrvids, eca.

Reproduccion modificar

La feme dona mai sovent naissença en abril[23] aprèp dos meses de gestacion. De 1 a 5 joves naissent aprèp 63 o 68 jorns de gestacion[24]. Son cècs e pèson pas mai de 250 gramas. L'edat d'emancipacion es de 7 a 10 meses, e los jòves son sexualament madurs a 33 meses pels mascles e 21 meses per las femes[25].

Corologia modificar

Menaças modificar

Es una espècia en situacion critica a causa d'una populacion fragmentada e localament menaçada. La mai importanta populacion, en Espanha, es victima d'una escasença de la noiritura: conilh e pichons mamifèrs que patiguèron de l'epidèmia de mixomatòsi e de l'espediment de la cultura industriala de la fraga, en Euròpa subretot producha en Espanha dempuèi los ans 1980 (330 000 t culhida en 2006, qu'un quart, siá 83 000 t en 2006, exportadas cap a França[26]); Aquelas culturas fòrça polluentas essent en 2007-2008 segon WWF a 40 % ilegalas e dintrarn sus mai de 100 ha dins lo parque natural nacional de Doñana[27].

En 2010, tres especimens abalits en captivitat moriguèron d'una infeccion renale cronica d'originària desconeguda e mai d'un tèrç dels individís captius presenton de simptòmas d'aquela infeccion[28].

Reparticion modificar

 
Un linx iberic dins son mitan.

Abita las superfícias boscadas de las zonas montanhosas alunhada (Sierra Morena), las dunas e la brossa del Coto Doñana, del sud-oèst d'Espanha. Se mantenon localament al Portugal e amb de solidas supaosicions, dins los Pirenèus. Pendent longtemps, de scientifics se demandavan se demoravan de linx dins los Pirenèus. Semblariá qu'una pichona populacion aja podut subreviure fins ara. Lo linx iberic a la reparticion mai pichona de totes los linx veire de fòrça de mamifèrs[29]. Lo Linx iberic preferís las pinèdas e la garriga[30].

Al començament del sègle XX, i aviá a peraquí 100 000 Linx en libertat vivent entre lo sud d'Espanha e Portugal[31]. Dins los ans 1960, se pensava que la populacion èra de 5000 individús dins la Peninsula iberica[32]. Dins los ans 1980, la populacion tombèt a 1000 o 1200 individús, sus una superfícia de prèp de 11000 quilomètres carrats, e en 2005, se trapava pas mai de 160 individús sus una superfícia cobrissent pas mai de 585 quilomètres carrats[33]. Pasmens los efectius torna aumentar pendent aquels darrièrs ans e s'estimèt qu'n 2007, lo nombre de linx èra de 215 a 265 individús. Las doas mai grandas resèrvas se trapan en Andalosia dins lo pargue nacional de Coto de Doñana e la Sierra de Andújar dins la provícia de Jaén. En octobre de 2007, un nòu grop foguèt observat en Castelha-La Mancha constituida de 15 animals. Se considèra al contrari que la raça es atudad al Portugal[34]. Los darrièrs chifres estiman que demòra a l'ora d'ara 250 lynx iberic que 50 adults maturs[35].

Lo linx iberic, extrèmament menaçat, vesèt mermar drasticament pendent la fin del sègle XX a causa de las epidèmias de mixomatòsi que decimèt sa prese principala, lo conilh, e d'importants malhums rotièrs que fragmentèron son abitat e aumentèt lo nombre de tusts amb de veïculs[36]: les populacions de lynx iberic mermèt de 80 % dins lo darrièrs vint ans[37].

Préservacion de l'espècia modificar

 
Linx iberic al Parque Nacional de Doñana.

La seuna fòrta semblança amb lo linx d'Eurasia mas tanben la possible coabitacion d'abedoas espècias dins los Pirenèus dins lo passat daissant los scientifics perplèxes. Lo linx eberic es benlèu una sosespècia del linx boreal. Çò que se sap es qu'un aujòl comun mai recent qu'amb los autres linx. Los scientifics trabalhon sul subjècte, subretot per determinar fins a que lo linx iberic es menaçat.

Segon l'UICN, lo linx iberic es lo mamifèr mai menaçada de cort tèrme dins lo monde.
Fàcia a aquela menaça, de projèctes de preservacion, d'afortimrnt de population], e de reïntroduccion de l'espècia son e cors, subretot en Andalosia. La Comission Europèa soutenguèt aqueles projètes amb lo programme LIFE[38] (L'Instrument Financièr per l'Environament) pilotat par la DG environnement. Aqueles projècts an per tòca de melhorar la populacion del linx iberic en Andalosia e favorizar son expandiment. Mai d'una mana d'actions devon alara èsser ensejadas per garantir lo succès dels projèctes, coma la restauracion del seu abitat, la melhoracion de la populacion de conilhs per assegurar una alimentacion viable, l'eliminacion de las causas de mòrt non naturalas (coma los tusts rotièrs), facilitar la ligason entre las populacions isoladas, e sensibilizar la populacion en melhorant la seu percepcion del linx e encara mai.
Un projècte de fortiment de populacion tanben se fa en Andalosia. Aquel projècte es bessonat amb un programa d'elevatge en captivitat (conservacion ex situ) dels individús en vista de las reïntroduire dins la vida salvatge mai tard. Un budgècte de mai de 25 milions d'èuros financian aquel projècte. La contribucion LIFE es fixada a prèp de 10 milions d'èuros.

Un programa d'élevatge del Linx iberic se decidiguèt en urgéncia en junh de 2003. Lo parque nacional de Doñana instituiguèt de sistèmas permetent de donar als linx salvatges que noirritura sens mermar lor instincte de cacaire: de conilhs embarralhats especialament, dificils d'accès e preposant fòrça amagadas[39]. En parallèl, lo centre de reproduccion permet de far leu créisser la populacion: totas las naissenças deurián, à tèrme, tornat èsser introdusidas[40].

Utilizacion coma emblèma modificar

En març de 2009, lo linx iberic venguèt la figura recurrenta d'una campanha de cartèls antiavortament menada pel clergat espanhòl. Lo cartèl mòstra un pichon linx estampat « Linx protegit », a costat un nenon qu'emplora « E ieu ? Protegís la meuna vida ! »[41].

Referéncias modificar

Nòtas e referéncias modificar

  1. ↑ europe (fr)Annèxes au Jornal oficial de las Comunautats europèas del 18 de decembre de 2000. en ligne.
  2. ↑ "Jackson10" (fr) Les félins, p. 10
  3. ↑ "Larousse" (fr)Larousse des félins, « Lynx pardelle Lynx pardinus », p. 47
  4. ↑ "Larousse"
  5. ↑ "Kalb155" Kalb, p.155
  6. ↑ unep-wcmc (en)United Nations Environment Programme World Conservation Monitoring Centre Species Data Sheets: Iberian lynx Lynx pardinus
  7. ↑ adw (fr)Animal Diversity Web: Lynx pardinus
  8. ↑ "Larousse"
  9. ↑ "BorealPhysio" (fr)Le lynx boréal; Patrice Raydelet; ed: Les sentiers du naturaliste; isbn 2603014676 }}
  10. ↑ (fr) un Lynx pardelle s’évade en sautant une clôture électrifiée de 4 mètres de haut 17 de junh de 2008 Actu'Lynx
  11. ↑ "PourLaScience" (fr)L'évolution des chats; Stephen O'Brien et Warren Johnson; jornal: Pour la science; Abril de 2008 basat sus (en)The late Miocene radiation of modern felidae : a genetic assessment; W. Johnson et al.; rev: Science; 2006 e (en)The near eastern origin of cat domestication; C. Driscoll et al.; rev: Science; 2007
  12. ↑ "PourLaScience"
  13. ↑ "bobcat" (en) Bobcat: master of survival; Kevin Hansen; ed: Oxford University Press US; 2007; isbn 0195183037 isbn 9780195183030;en linha
  14. ↑ "LynxBorealGenea"; Le lynx b(fr)oréal; Patrice Raydelet; ed: Les sentiers du naturaliste; isbn 2603014676
  15. ↑ "GestaPopu" C. Kempf, op. cit., « Historique des populations », p. 83-120
  16. ↑ "LynxBorealGenea"
  17. ↑ "Ferus"
  18. ↑ "LynxBorealGenea"
  19. ↑ "Ferus" (fr)Les lynx, essai de paléontologie et formes actuelles sus FERUS.
  20. ↑ "RosaGardia" (en) Phylogeny and Conservation of Iberian Lynxes; Rosa Garcia-Perea; periododic: CAT NEWS; 1997; 21 de setembre de 2009
  21. ↑ "Ferus"
  22. ↑ "LynxBorealGenea"
  23. ↑ "test" [1].
  24. ↑ "jackson88" Peter et Adrienne Farrel Jackson, op. cit., p. 88
  25. ↑ "jackson88"
  26. ↑ segon la doanas et Interfel
  27. ↑ (fr)}Page WWF
  28. ↑ (fr) Les lynx ibériques menacés; AFP; Le Figaro; 9 de març de 2010 [2]
  29. ↑ "UICN"
  30. ↑ name="Larousse"
  31. ↑ (fr)Une Espagnole lègue sa fortune au lynx ibérique en danger, Le Point del 23/02/2010
  32. ↑ (es)"pais">El País 6. November 2007, p.36 : El lince ibérico sale del coma
  33. ↑ "Kalb155"
  34. ↑ "pais"
  35. ↑ "UICN
  36. ↑ "pardelleFerus"(fr)Le lynx pardelle François Moutou e Vincent Vignon; 2005 ;FERUS]; 1èr d'octobre de 2009
  37. ↑ "UICN"
  38. ↑ (en)Lista dels projèctes de reïntroduccion e de conservacion (del Linx iberic)
  39. ↑ "pardelleFerus"
  40. ↑ (es) Programa de Conservacion Ex-Situ] sus (es) lynxexsitu.es
  41. ↑ (fr)L'Eglise et le bébé médicament; Jean-Jacques Bozonnet; Le Monde; 23 de març de 2009 [3]

Annèxes modificar

 

Wikimedia Commons prepausa de documents multimèdia liures sus Linx iberic.

Articles connèxes modificar

Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Linx_iberic&oldid=2287758 »