Josep Oller
Josep Oller i Roca, conegut posteriorament jos la forma francizada Joseph Oller (Terrassa, 10 de febrièr de 1839 - París, 19 d'abril de 1922) foguèt un entrepreneire catalan. S'installèt a París amb la familha quand èra pichonet. Manifestèt ailà una energia creativa considerabla dins lo mond de l'espectacle, en crear mantun establiment e local que son venguts uèi emblematics, e mai mitics, de la capitala francesa. Aital amb Charles Zidler fondèt en 1889 la celèbra revista d'espectacles parisenca, lo Moulin Rouge e qualques and mai tard, en 1893, dobriguèt un segond local istoric, la sala de concèrts sonada l'Olympia. Anteriorament amb Charles de Morny, lo proprietari de l'ipodròm de Maisons-Laffitte, aviá inventat lo 6 de junh de 1878 lo sistèma d'escomesa sonat pari mutuel.
| Josep Oller | |
| Naissença | 10 de febrièr de 1839, [[Fichièr:Modèl:Country flag alias Catalonha|20x18px|border|Modèl:Country alias Catalonha]] Terrassa |
|---|---|
| Decès | 19 d'abril de 1922, París |
| Occupacion | entrepreneire |
| Genre | mond de l'espectacle |
Oller venguèt lèu una de las personalitats mai vesedoiras de la capitala francesa e coneguèt las figuras mai illustras de son temps que passèron pel Moulin Rouge. Aital, un amic intim del pintor e litograf albigés Enric de Tolosa-Lautrèc, lo critic d'art Maurice Joyant li donèt l'escais de "Napoleon de las atraccions". Lo pintor puertorican Francisco Oller, que s'èra installat a París en 1858 e que l'anèt visitar mai d'un còp, èra un parent de Josep Oller.
Biografia modificar
Enfància modificar
Josep Oller nasquèt en 1839 a la Placeta de Saragòssa de Terrassa, una vilòta industriala del país de Barcelona, dins una familha de proprietaris de fabricas textilas. Pasmens quand èra encara jove, sos parents, Francesc Oller e Teresa Roca, decidiguèron de s'implantar a París quand Josep aviá pas que dos ans. Lo paire coneissiá ja la vila qu'un de sos cosins s'i èra installat e li aviá dich de venir un pauc abans la naissença de son filh. Tre qu'arribèt amb la familha venguèt l'associat de son parent dins la botiga de textil qu'aqueste aviá dins la rue Grammont. Las annadas seguentas nasquèron dos autres filhs, Alexandre en 1843 e Jean en 1848.
Josep faguèt una part importanta de son escolaritat dins la capitala francesa. Estudièt al licèu Saint-Denis e ne sortiguèt en 1855. L'an seguent, en 1856 se vegèt mandat per son paire a Bilbao per i realizar d'estudis universitaris de comèrci e i aprendre l'espanhòl, qu'a l'ostal s'i parlava sonque en catalan. Ailà comencèt de s'interessar a la lucha de gals e venguèt un aficionat de las escomesas que ne faguèt lèu son mestièr. Pr'aquò tornèt puèi a París per se trachar de l'entrepresa familiala. Faguèt una bona gestion de l'afar que jos sa man comencèt a créisser e comencèt a viatjar per espandir las activitats comercialas del paire. Anèt aital a las islas Carolina e puèi a Marròc e tanben a las Islas Canàrias.
Durant son sojorn a las islas, e 1864, son esperit inventiu l'incitèt a prepausar al govèrn espanhòl de metre en plaça un servici de naus de vapor per melhorar la comunicacion entre las islas e de poder favorizar lo transpòrt. Mas, per encausa de l'inseguretat politica e sociala de l'estat espanhòl, lo projècte se realizèt pas.
Oller e lo mond dels afars modificar
Aprèp la mòrt de la maire, son paire se maridèt en 1868 amb Clementina Rosales, una madrilena qu'aviá vint ans de mens qu'el. D'aquesta union sortiguèt en 1874 un autre enfant, Maria Teresa.
En 1869 Josep se maridèt a Londres amb una veusa peroana, Carmen Coello, qu'aviá 10 ans de mai qu'el e ja un filh de 24 ans.
Aprèp son retorn a la capitala francesa, ensagèt d'ajudar sos amics qu'èran a patir de las consequéncias de la guèrra. Un d'aqueles foguèt lo pintor Gustave Courbet qu'èra estat acusat d'aver tombat la colomna Vendôme e empresonat. Oller, gràcias a sos contactes, capitèt de lo far liberar e contribusiguèt a pagar lo viatge de l'artista en Soïssa.
La revolucion del mond de l'espectacle modificar
L'entrepreneire comencèt a penetrar lo mond de l'espectacle en 1875 quand transformèt son agéncia del Pari Mutuel en un local recreatiu que recebèt lo nom de Fantaisies Oller. Qualques ans mai tard, en 1878, coneguèt una autra modificacion substanciala. En associacion amb lo comedian Jules Brasseur creèt lo Théâtre des Nouveautés que venguèt lèu un luòc prestigiós que reuniguèt espectacles de qualitat e public abondós.
En 1881, aprèp lo decès de sa mairastra a Madrid, Josep se trachèt de sa sorrastra coma se foguèsse sa filha. Maria Teresa visquèt amb el fins a son maridatge amb l'industrial Paul Dollingen en 1900.
Amb son associat Zidler, Josep Oller dobriguèt al baloard de Clichy, lo 5 d'octobre de 1889, un bastiment de divertiment novèl, lo cabaret sonat lo Moulin Rouge, que marquèt una revolucion dins la vida parisenca e mai dins los esperits de l'epòca, amb d'espectacles elaborats que vesián passar mantuna manifestacion artistica de qualitat. Una de las artistas mai famosas d'aquela epòca foguèt la Goulue. Lo pintor Tolosa Lautrec èra tanben una de las personalitats que participavan amb assiduitat al dinamisme de l'endrech.
Aprèp son retorn de Londres, en 1892, Oller faguèt tombar lo bastiment de les Montagnes Russes qu'i voliá construire quicòm de novèl, una sala de Music-Hall coma las qu'aviá vist en Anglatèrra. Jos la direccion de l'arquitècte Léon Carle, un novèl local que deviá venir emblematic espeliguèt, l'Olympia. Son inauguracion se faguèt l'an seguent, lo 3 de mai de 1893.
A l'edat de 89 ans, lo 31 de genièr de 1904, a Nanterre se moriguèt son paire Francesc Oller.
Son fraire Alexandre moriguèt a París en 1907
En 1919 se moriguèt son esposa, Carmen, qu'èra estada per el una font d'inspiracion e d'encoratjament e mai aguèssen pas jamai d'enfants amassa. Son fraire Jean difuntèt lo meteis an.
Coma president de l'associacion dels catalans de París, dirigiguèt en 1921 l'acte d'omenatge al marescal Joffre, eròi de la Primièra Guèrra Mondiala originari de Catalonha del Nòrd.
Lo 16 d'abril de 1922 foguèt pres d'una flaquesa que lo faguèt demorar al lièch de son ostal de l'avenguda Carnot. Comprenguèt sulpic qu'èra a mand de morir e dictèt alara sas darrièras volontats e las disposicions que se devián prendre abans de morir, tres jorns mai tard, lo 19 d'abril. Foguèt enterrat lo 22 e lo cortègi impressionant qu'assistiguèt a l'enterrament mostrèt la popularitat d'aqueste personatge fòra nòrma.
Referéncias modificar
<references>