L’Istòria de Botan es l'istòria dau Reiaume de Boton qu'es un pichon estat independent d'Imalaia situat entre Índia e China.

De la Preïstòria a la formacion de Botan modificar

Lo territòri botanés sembla poblat per d'èssers umans dempuei 11 000 ans. Durant l'Antiquitat Auta, foguèt influenciat per la civilizacion de la Vau d'Indus. Entre 100 av. JC e 600 ap. JC, foguèt lo centre d'un estat dich Monyul que faguèt probablament partida de Tibet. Pasmens, son istòria es quasi desconeguda.

Lo bodisme se difusèt dins lo país a partir dau sègle VI ò dau sègle VII. Venguèt rapidament un element d'unitat de la region. En 747, lo mèstre Padmasambhava (tanben dich Guru Rinpoche) i fondèt plusors monastèris (Taktshang, Kurjey Lhakhang...). Durant aqueu periòde, Botan èra devesit entre de reiaumes rivaus que lo pus important èra aqueu de Bumthang. Au sègle XI, aquela fragmentacion contunièt amb l'arribada de Tibetans que menèron lei sieunas divisions dins lo país.

L'unificacion de Botan comencèt en 1616 amb l'arribada d'un refugiat tibetan dich Shabdrung Ngawang Namgyal. Per aquò, organizèt un programa de construccion de monastèris fortalesas (lei dzongs) per tenir lo territòri. Instaurèt tanben una direccion dobla amb un cap espirituau (lo Je Khempo) e un cap administratiu (lo Desi Druk). Pasmens, aqueu sistèma declinèt pauc a pauc e lo poder passèt pauc a pauc entre lei mans de governadors regionaus dichs penlop. En 1865, après una guèrra brèva, lei Britanics annexèron lei tèrras drudas dau sud dau reiaume. Puei, Boton conoguèt plusors guèrras civilas que s'acabèron en 1907 amb la victòria d'un penlop dich Ugyen Wangchuck (1907-1926).

Lo protectorat britanic modificar

 
Fotografia dau rèi Ugyen Wangchuck que comencèt la modernizacion dau país au començament dau sègle XX.

Lo 8 de genier de 1910, lo país foguèt plaçat sota protectorat britanic per lo tractat de Punakha. Pasmens, gardèt una autonòmia fòrça importanta e Londres s'ocupèt unicament de la diplomacia botanesa. Fins a sa mòrt, lo rèi Ugyen Wangchuck assaièt de modernizar lei transpòrts e lei comunicacions, de sostenir lo comèrci e de melhorar l'eficacitat de l'administracion. Son fiu Jigme Wangchuck (1926-1952) contunièt son òbra. En particular, centralizèt l'Estat, establiguèt un sistèma modèrna de collècta deis impòsts e ordonèt la construccion d'infrastructuras (rotas, escòlas, espitaus...).

Botan dempuei 1949 modificar

La modernizacion dau reiaume modificar

En 1949, amb l'independéncia deis Índias Britanicas, Londres abandonèt son ròtle de protector e lo fisèt ais Indians. Pasmens, dins lo corrent d'aqueu procès, Botan venguèt nominalament totalament independent e New Delhi gardèt solament un ròtle de « guida » dei relacions exterioras dau reiaume. Pauc a pauc, l'independéncia botanesa venguèt una realitat e lo país venguèt sòci dei Nacions Unidas en 1971.

La modernizacion dau país contunièt durant lo rèine de Jigme Dorji Wangchuck (1952-1972). Considerat coma lo paire dau Botan modèrne, aqueu rèi creèt una assemblada nacionala de 130 deputats (1953), limitèt lei poders reiaus, reformèt la justícia, la polícia e l'armada, creèt una banca centrala e una moneda, ordonèt una reforma agrària e aboliguèt l'esclavatge (1956). Pasmens, son periòde veguèt tanben l'arribada de dificultats importantas amb la venguda de refugiats tibetans en 1959) e l'assassinat dau Premier Ministre reformator Jigme Dorji en 1964.

La « botanizacion » dau país modificar

Lo rèine de Jigme Singye Wangchuck (1972-2006) marquèt una rompedura amb sei predecessors marcada amb l'adopcion d'una politica de « botanizacion » e de « purificacion » de la societat. Ansin, dins lo corrent deis annadas 1970, expulsèt la màger part dei refugiats tibetans e reconoguèt la sobeiranetat China sus Tibet en 1992. Puei, dins lo corrent deis annadas 1980-1990, adoptèt una tiera de lèis per promòure lei tradicions e la lenga nacionalas. Enfin, expulsèt tanben mai de 100 000 personas, generalament d'origina nepalesa, que poguèron demostrar una nacionalitat botanesa anteriora a 1958.

En despiech d'aquela politica racista, Jigme Singye Wangchuck contunièt de democratizar leis institucions amb una limitacion suplementària dei poders reiaus. De mai, sota la pression indiana, modernizèt lei fòrças armadas per luchar còntra lei guerilhas separatistas d'Assam qu'utilizavan lo sud dau territòri botanés per atacar Índia. Abdiquèt en favor de son fiu Jigme Khesar Namgyel Wangchuck en 2006.

Botan dempuei 2006 modificar

Lo rèi novèu contunia la politica de democratizacion de son paire e assaia de redurre la dependéncia a respèct d'Índia. Ansin, Thimphu melhorèt sei relacions amb Islamabad e Pequin. Pasmens, de desacòrdis importants demoran amb China, especialament regardant la definicion de la frontiera entre lei dos país.

En 2013, lo reiaume conoguèt sa premiera alternància politica amb la victòria suspresa dau partit democratic dau pòble de Tshering Tobgay. Nomat Premier Ministre, anoncièt un programa de decentralizacion, de reduccion dei despensas de la monarquia, de lucha còntra lo caumatge, de dubertura dau país ais investiments estrangiers e de reduccion dau deute public.

Liames intèrnes modificar

Bibliografia modificar

Nòtas e referéncias modificar