Ipocaust

L'ipocaust (hypocaustum) es lo nom donat al sistèma de caufatge pel sòl utilizat a l'epòca romana, dins l'ensemble de l'Empèri, e subretot pels galloromans dins los tèrmes romans e los banhs.

Ipocaust de la vila suburbana de Vieux-la-Romaine, Normandia, França.

Aqueste principi de construccion èra ja conegut de la civilizacion de la val de l'Indús (vila de Mohenjo-daro, abandonada al sègle XVIII AbC.) e de Grècs a partir del sègle IV a Atenas per exemple. Se’n trobèt de rèstes a Olimpia datant del sègle I AbC.

Per lor utilizacion intensiva d’aqueste sistèma, son los Romans que lo perfectionèron, per exemple pel caldarium dels tèrmes. Atribuissián l'invencion a Caius Sergius Orata. Mai, la majoritat de las « salas de banhs » de las ricas villae e domus romanas èran dotadas d'ipocausts.

Lo site de Champlieu en Gàllia romana compòrta los rèstes d'un ipocaust datant del sègle II, que l’estructura e lo foncionament son descrichs per Achille Peigné-Delacourt.

Aqueste sistèma de caufatge foguèt puèi utilizat tornarmai pels primièrs crestians que bastissián lors glèisas sus d'ancianas demoranças romanas dotadas d'ipocausts coma lo batistèri de Sant Joan a Peitieus que lo bacin èra caufat.

Descripcion

Un grand fogal, lo praefurnium, situit a l'exterior de la pèça, aviá la forma d'una pichona cambra circulària o rectangulària amb vòlta, amb una dobertura per l'alucatge, e comunicava per una segonda dobertura amb l'ipocaust. Aqueste fogal èra sempre amenatjat dins una pèça de servici ventilada e convebuda per recebre una sèrva de combustible (carbon vegetal). Dins los grands tèrme romans, aquestas pèças de servici son installadas sus una faciada laterala dels bastiment e comunicant per una galariá dobrissent sus l'exterior per facilitar lo provesiment. Mai sovent, lo dosatge de la calor se fasiá per la proximitat o lo nombre de fogals comunicant amb los ipocausts. Dins l’esquèma mai simple, lo fogal se dobrissiá sota o a costat de la pèça de calfar. S’estima que la temperatura obtenguda dins las pèças podiá pas passar 30 gras.

L'ipocaust es pas vòltat al biais d'un forn mas èra un espaci cobèrt d'un sòl « penjat » nomenat la suspensura, formada d'una espesa sisa de mortièr de teulet, sovent doblat d'un lièch de bricas. Quitament s’aqueste sèl espès, preniá de temps per calfar, conservava la calor melhor e los banhadors deviá cauçar de sandalas amb sòla de fusta per se desplaçar. La suspensura teniá sus un grand nombre de pilarèls disposats a intervals regulars, sur un taulièr de brics. Aquestes pilarèls èran formats de bricas subrepausadas subretot de forma quarrada que la nautor variava segon la temperatura que se voliá obténer. Per que l'aire caud circule melhor dins las salas, las parets èran doblats interiorament per un ret de tubuladuras (tubuli en latin), canalizacion de terralhas de section rectangularas plaçadas cap a cap. L'evacuacion dels gases cauds se fasiá mai sovent per de cheminèas.

Bibliografia

• Jean-Pierre Adam, La Construction romaine. Matériaux et techniques, Paris, Picard, coll. « Grands manuels Picard », 1984.
• Jean-Marie Degbomont, « Le chauffage par hypocauste dans l'habitat privé. De la place Saint-Lambert à Liège à l'Aula Palatina de Trèves », Études et recherches archéologiques de l'Université de Liège, 1984, n^o , 2e éd., 240 p., 330 fig. (français).
• Noël Duval (dir.), Les Premiers Monuments chrétiens de la France, Picard, Paris, 1995.
• René Ginouvès, Dictionnaire méthodique de l'architecture grecque et romaine, tome III : Espaces architecturaux, bâtiments et ensembles, Rome, École Française de Rome, 1998, 492 p.
• Pierre Gros, L’Architecture romaine, volume I : Les Monuments publics, 1996 ; 2e éd., Paris, Picard, 2007.
• Yvon Thébert, Les Thermes romains d'Afrique du Nord et leur contexte méditerranéen. Études d'histoire et d'archéologie, Rome, Befar, 2003, 733 p. ISBN 978-2728303984.

Vejatz tanben

• ondol
• Banh turc
• Tèrmes romans