Foncions tripartitas indoeuropèas
La triparticion, o las foncions tripartitas indoeuropèas, es una tèsi formulada per Georges Dumézil a partir de la mitologia comparada. Segon el, las societats d'origina indoeuropèas organizan l'activitat umana en tres foncions, correspondent als domènis religiós, guerrièr e economic, que son exercits coma de poders separats e ierarquizats.
Plan contestada al sortit, la teoria de la triparticion aurá une influéncia decisiva sus tota una generacion d'istorians, lingüistas e comparatistas.
Origina modificar
Segon Dumezil, los pòbles indoeuropèus partetjan un esquèma mental similar, que sián Grècs, Armenians, Cèltas, Inranics, Baltas, Germans, Eslaus o Latins: l'organizacion de la societat segon tres foncions primordialas. Aquesta estructura s'encontra dins los mites, mas tanben dins las estructuras narrativas, e dins l'organizacion sociala coma la teoria dels òrdres d'Adalberon de Laon.
Las tres foncions modificar
- La primièra foncion, dicha foncion sacerdotala, es ligada al sagrat.
- Tanben nomenada foncion sobeirana, es aquesta dels druidas cèltas, de la classa dels bramans indós, o dels flamines romans. Aquesta foncion correspond a las divinitats ligadas a la mascariá d'un costat, a la justícia e al contrate d'un autre. Son simbòl d'entre los vivents es una tèsta d'òme, d'entre los objèctes una copa. Sa color es lo blanc. Mal exercida, aquesta foncion cai dins lo baujum[1].
- Dins l'India vedica: Mitra, Varuna
- Dins lo Mahabharata: l'eròi Yudhishthira
- Dins la mitologia nordica: Odin e Tyr
- Dins la mitologia romana: un dels tres dieus de la triada precapitolina, Jupitèr
- La segonda foncion, dicha foncion guerrièra, es ligada a la defensa del pòble.
- Se pòt la considerar coma regropant çò que se nomenariá la noblesa d'espasa, representada, per exemple, pels cavalièrs medievals, los guerrièrs, los soldats. S'encontra aquesta foncion dins la segonda classa dins l'indoïsme: les kshatriyas (tanben - râjanya). Es al sen d'aquesta foncion que s'encontra tanben lo principi del Cap, del rei, del raja. E, venent d'aquò, dins la Roma antica, per èsser emperaire, cal aver estat senator, e per aquò èsser citadan roman — çò que significa pas obligatòriament èsser abitant de Roma, mas subretot gausir de l'estatut d'òme liure de l'Empèri roman, donc aver lo drech de vòte. Per èsser citutadan, cal aver es soldat, donc guerrièr. Aquesta foncion correspond a las divinitats ligadas a la fòrça fisicase (Arès) d'un costat, al comandament, a la victòria e a la saviesa de l'autre (Atena). Son simbòl d'entre los vivents es una tèsta de caval, d'entre los objèctes una arma. Sa color es le roge. Mal exercoda, aquesta foncion cai dins la violéncia e la coardiá.
- La tresena foncion, dicha foncion productritz, es ligada a la feconditat.
- amassa d'agricultors, elevaires, artesans, e los comerçants. Correspond a la tresena classa de l'indoïsme: los vaisya (tanben - ârya), e a las divinitats ligadas a la patz, a la beutat fisica, a las culhidas, als tropèls, a la prosperitat, a la riquesa e al grand nombre, a l'amor e la sensualitat. Son simbòl d'entre los vivents es una tèsta de taur, d'entre los objèctes una aisina agricòla. Sas colors son lo negre, lo blau sorn e lo verd. Mal exercida, aquesta foncion cai dins l'esterilitat.
Acuèlh modificar
Las òbras de Dumezil, e en particular la tèsi de la trifoncionalitat, sovent provoquèron l'oposicion, veire de criticas fòrtas, d'especialistas universitaris del domènis, remandant los apòrts novèls de la mitologia comparada dins l'istòria e la compenson de las religions grègas, romanas, indianas de las originas.
Pòt i aver doas rason: primièr lo desvelopament del marxisme dins l'istòria e dins las sciéncias socialas que postulèt lo primat, e quitament l'exclusivitat, dels determinants economics, donc l'insignificança de las doas autras foncions; puèi l'utilizacion ideologica dels estudis indoeuropèus per provesir la doctrina suprematista agressiva del regim nationalsocialista.
Arnaldo Momigliano, istorian de la Roma antica, que critèquèt fòrça la tèsi trifoncionalista, n'es un dels nonbroses exemples[2],[3]. L'indianista alemand Paul Thieme foguèt un dels adversaris mai resolguts[4]. Per exemple, après un long debat de decennias al subjècte del sens de l'etnonime « arya »[5], est enfin en 1960[6] que Thieme l'emportèt: remanda la lectura de Dumézil dels teonimes dels Mitanni coma pròva d'un panteon comun iranenc en mostrant qu'aqueste teonimes son de fonologia e de morcologia indicas, e non pas iranencas. Pels istorians de las religions ancianas, Dumézil deguèt enfrentar l'oposicion fondamentala del britanic H. J. Rose e del neerlandés H. Wagenvoort[7]. En França, son « principal adversari[8] » foguèt le latinista André Piganiol.
La teoria de la triparticion aguèt pasmens una influéncia decisiva sus tota una generacion de cercaires coma Georges Duby (Los Tres Òrdres o l'Imaginari del feudalisme, 1978)[9], Stig Wikander (1908-1983), l'especialista del mond celtic Christian-J. Guyonvarc'h, l'indianista francéis Louis Renou, lo lingüista e mitològ neerlandés Jan de Vries (1890-1964), lo lingüista francés Émile Benveniste, Émilia Masson pel domèni itit[10] e, mai recentament, Patrick Mathieu dins lo domèni de las sciéncias de l'informacion e de la comunicacion (amb la teoria de la singularitat trifoncionala).
Aquesta avançada dins la recerca reconeguda empachèt pas des comparatistas, coma Jean Haudry de soslinhar las limitas de la teoria de las «Tres foncions». Aquesta fa remarcar qu'aqueste esquèma explicatiu pausa un problèma de cronologia e se daissa dificilament aplicar a unes domènis del monde indoeuropèu: d'entre eles, en particular los monds grèc o baltic en que, coma lo reconeis lo quita Dumézil, l'interpretacion dels mites pel prisme de la trifoncionalitat dona pauc de resultats. Jean Haudry explica que nombre de racontes e legendas se pòdon interpretar e comprene pas que per de nocions cosmologicas, e que la cosmologia dels tres cèls, cèl diurn, cèl nocturn e cèl crepuscular, constituís la basa de las « tres coulors » simbolicas blanca, negra e roge, e de lor aplicacion a la societat, las celèbras tres foncions. Aquesta aplicacion a la societat se realizèt pas per totes los pòbles indoeuropèus, mas sonque d'entre unes d'entre eles[11].
Las tres foncions dins l'Istòria modificar
La societat d'Ancian Regime dempuèi l'Edat Mejana, amb sos tres òrdres d'activitats ierarquizats e separats, es un bon exemple de la triparticion. Utiliza un principi d'organizacion que s'encontra tanben pels Galleses a a Roma.
Pour Dumézil, « l'esquèma tripartita es mòrt en Occident amb los Estats generals de 1789, quand la noblesa e lo clergat baissèron lo pabalhon davant lo tèrç estat. Fin finala se respondèt a la question: qu'es aquò lo tèrç estat ? E ben, es l'aclapament del sistèma trifonccional »[12].
Nòtas e referéncias modificar
- ↑ Georges Dumézil, Mythes et Dieux des Indo-Européens
- ↑ Arnaldo Momigliano, « An Interim Report on the Origins of Rome », Journal of Roman Studies, 1963, nº 53, p. 95–121 ; idem, « Aspetti dell’opera di Georges Dumézil », Opus, 1983, nº 2, p. 327–421 ; idem, « Georges Dumézil and the Trifunctional Approach to Roman Civilization », History and Theory, 1984, t. 23, nº 3, p. 312–20.
- ↑ Le procès de la neutralité : « Dans une réplique à Arnaldo Momigliano, il rappelle qu'il faudra attendre des dizaines d'années : on verra alors ce qui « subsistera de votre œuvre et de la mienne »
- ↑ C. Scott Littleton, The New Comparative Mythology : An Anthropological Assessment of the Theories of Georges Dumézil, Berkeley–Los Angeles, University of California Press, 1966, p. 176–182.
- ↑ Paul Thieme, Der Fremdling im Rgveda (Rigveda) : Eine Studie über die Bedeutung der Worte ari, arya, aryaman und ārya, Leipzig, 1938 ; Georges Dumézil, « Le nom des ‘Arya’ » Revue de l‘histoire des religions, 1941, p. 36-59.
- ↑ Paul Thieme, « The “Aryan” Gods of the Mitanni Treaties », Journal of the American Oriental Society, 1960, 80/4, p. 301–317.
- ↑ C. Scott Littleton, op. cit., pp. 183-185.
- ↑ L'expression est de Dumézil lui-même, dans Entretiens avec Didier Éribon, Paris, Gallimard, 1987, p. 97.
- ↑ Repenser la société des trois ordres 4/4, franceculture.fr, 3 janvier 2013
- ↑ Jacques Freu, Emilia Masson, Les Douze Dieux de l'Immortalité. Croyances indo-européennes à Yazihkaya, Syria Année 1990, Volume 67, Numéro 2, pp. 531-534
- ↑ Jean Haudry, La Religion cosmique des Indo-européens, Milan et Paris, Archè / Les Belles lettres, « Études indo-européennes », 1987, pp. 5
- ↑ Georges Dumézil, Le parcours initiatique d'un "parasite" des sciences humaines, interview de Didier Sanz pour Autrement, « Passion du passé ». Paris, 1987. p.57.
Annèxes modificar
Bibliografia modificar
- Georges Dumézil, Mythe et Épopée I. II. & III., Gallimard, Paris, 1995, ISBN 978-2-07-073656-0Error d'escript : lo modul « check isxn » existís pas. :
- L'Idéologie des trois fonctions dans les épopées des peuples indo-européens
- Types épiques indo-européens : un héros, un sorcier, un roi
- Histoires romaines