Erupcion solara

Una erupcion solara o tempèsta solara es un eveniment primordial de l'activitat del Solelh. La variacion del nombre d'erupcions solaras permet de definir un cicle solar d'un periòde mejan de 11,2 ans.

Erupcion solara, amb de colomnas larg en anèl.

L'activitat solara mai importanta jamai registrada a aquesta epòca, imatginada per Skylab, en 1973.

Imatge d'una erupcion solara presa pel satellit TRACE de la Nasa.

Erupcion, amb d’ejeccions en longs filaments.

Falha e zonas d'ejeccions. La longor de l’estructura activa passa l'equivalent de la distància Tèrra-Luna. La taca brilhanta al centre (punt caud) larga una granda quantitat d'ultraviolets.

Se produch periodicament a la superfícia de la fotofèra e progeta per la cromofèra de rajs de matèria ionizada que se pèrdon dins la corona a de centenats de milierats de quilomètres d'altitud. Es provocada per un cumul d'enegia magnetic dins las zonas de camps magnetics intenses, al nivèl de l'eqüator solar, benlèu a la seguida d'un fenomèn de reconnexion magnetica.

Las erupcions solaras seguisson tres estadis, cadun d’eles pòdon durar d’unas segondas fins a unas oras segon l'intensitat de l'erupcion. Pendent l’estadi precirsor, l'energia comença a èsser liberada jos la forma de rais X. Puèi los electrons, protons e ions accelèran fins a la velocitat de la lutz aprochar pendent l’estadi impulsiu. Lo plasma calfa rapidament, passant d’unes milions a 100 milion de kelvins. Una erupcion dona un liuçet e una projeccion gaireben dirigit dins l'espaci circumestella de plasma, mas tanben de rais dins lo réste de l’espèctre electromagnetic: del rai gamma a las ondas radio, passant pels rai X. L’estadi final es lo declin, pendent que de rais X mòls son de nòu las solas emissions detectadas. A causa d’aquestas emissions de plasma, unas erupcions solaras qu’arenhon la Tèrra pòdon perturbar las transmissions radioelectricitat terrestras (auratge magnetic) e provòcan l'aparicion de las auròras polaras en dintrant en interaccion amb lo camp magnetic terrèstre e la nauta atmosfèra.

La primièra erupcion solara observada foguèt realiada per l'astronòma britanic Richard Carrington, lo 1èr de setembre de 1859, quand constatèt l'aparicion d'una taca fòrça luminosa a la superfícia del solelh (que durarà 5 minutas).

Classificacion

Las erupcions solaras son classificadas en diferentas categorias segon l'intensitat maximala de lor flus energetic (en watts per mètre carrat, W/m²) dins la benda de rais X de 1 a 8 ångströms al vesinatge de la Tèrra (en general, mesurar par un dels satellits del programa GOES).

Las diferentas classas son nomenadas A, B, C, M e X. Cada classa correspond a una erupcion solara d'una intensitat detz còps mai importanta que la precedenta, ont la classa X correspond a las erupcions solaras avent una intensitat de 10^-4 W/m². Al sen d'una mèsma classa, las erupcions solaras son classificadas de 1 a 10 segon una escala lineária (atal una erupcion solara de classa X2 es dos còps mai poderosa qu'una erupcion de classa X1, e quatre còps mai poderosa qu'una erupcion de classa M5). Aquestes sigles correspondon a la mesura de la poténcia del rai X, tal coma determinada pel sistèma GOES.

Dos de las mai poderosas erupcions solaras foguèron enregistradas pels satellits del programa GOES lo 16 d’agost de 1989 e lo 2 d’avril de 2001. Èran de classa X20 (2 mW/m²). Pasmens foguèron passadas per una erupcion del 4 de novembre de 2003, mai importanta registrada, estimada a X28.

La mai poderosa de las erupcions solaras observada Pendent los 5 darrièrs sègles es benlèu l'erupcion solara de 1859, que se debanèt onga en agost stembre e observada per l'astronòma britanic Richard Carrington. Aquesta erupcion auriá daissat de rèstes dins las glaças del Groenlàndia jos forma de nitrats e de berilli 10, permetent de n’evaluar la poténcia.

Riscs induchs

Las erupcions solaras pòdon provocar d’ ondas de Moreton visiblas dempuèi la superfícia de la Tèrra.

Fòra de la perturbacion de las transmissions radioelectricas terrestras ja evocadas, las erupcions solaras an de consequéncias nefastas:

• Los rais durs largats pòdon nafrar los astronautes e damatjar ls engenhs espacials. Los personals navigants de l’aviacion civila son a vegada expausats (dòsi mejana individuala de 1,98 mSv per an en 2015). Quatre erupcions solaras aguèron un efièch mesurable sus la dòsi en detz ans segon Sylvain Israël (expèrt en radioproteccion a l'IRSN). Dempuèi 2014: las Companhiás aerianas devon profesir al registre nacional de dosimtria dels trabalhadors, a l'IRSN las donadas de vol e de preséncia per cada personal navigant, per un calcul automatic de las dòsis. Se cal, de personals ja plan expausats diminuisson lor temps de vol o son afectats a de linhas mens expausadas, (los vols transequatorials son mens irradiats que près dels pòls).
• Los rais UV e rais X pòdon caufar l'atmosfèra exteriora, creant una resiséncia suls satellits en orbita bassa e redusent lor durada de vida.
• Las ejeccions de massa coronala, provòcan de tempèstas geomagnetics, pòdon destorbar lo camp magnetic terrèstre dins son ensemble e damatjar de satellits en orbita nauta.
• Las fluctuacions del camp magnetic terrèstre pòdon induire de corrents tellurics dins la longas linhas de transmission electricas, provacant de tensions e de corrents d'intensitat considerable podent excedar los lindals de seguretat dels equipaments de ret.

Consequéncias

Las erupcions solaras pòdon aver d’incidéncias grevas suls sistèmas tecnologics, coma los rets electrics.

En 774, un pic de carbòni 14 dins los vegetals aurián benlèu estats provocats per una erupcion solara. L'erupcion solara de 1859 produguèt entre autre fòrça auróras polaras visiblas fins a unas regions tropicalas e perturbèt fòrça fortement las telecomunicacions per telegraf electric.

Lo 10 de març de 1989, un poderós nívol de particuleas ionizadas daissa lo Solelh cap a la Tèrra, a la seguida d'una erupcion solara. Dos jorns mai tard, las primièras variacions de tension son observadas sul ret de transpòrt d'Hydro-Québec, que los sistèmas de proteccion se desencadena lo 13 de març a 2 h 44. Una pana generala provòca al Quebèc lo negre total pendent mai de nòu oras.

Entre lo 19 d’octobre e lo 7 de novembre de 2003, d’ auratges magnetics obligan los contrarotlaires aeriens de modificar lo trajècte d’unes avions, causant de perturbacions dins las comunicacions satellitárias, provocant una copadura de corrent de gaireben una ora en Suèci, e damatjant de transformators electrics en Africa del Sud.

En genièr de 2007, la NASA lancèt lo projècte Solar shield per estudiar las escasenças e d’assajar de localizar depossibles corrents induchs geomagneticament per una erupcion solara, per ajudar las Companhiás productritz d’lectricitat a protegir lors sistèmas. Lo 1èr de març de 2011, un projècte similar es iniciat al nivèl europèu: EURISGIC (European Risk from Geomagnetically Induced Currents).

Lo 23 de julhet de 2014, la NASA anóncia dins un comunicat que la Tèrra escapèt, lo 23 de julhet de 2012, a una "gigantèsca tempèsta solara". Una tempèsta jamai vista dempuèi 1859 e qu’auriá povocat de damatges passant 2 000 miliards de dolars a l'economia mondiala.

Vejatz tanben

Ligams extèrnes

• Astropixel.org, Site d'un astrophotographe montrant de nombreuses photographies d'éruption solaire. Le site présente également le matériel nécessaire pour observer les éruptions solaires.
• Les suites des éruptions solaires et la possibilité de les prévoir, CNRS, 2015
• (en) Superflares could kill unprotected astronauts, NewScientist.com. Page lue le 17 juin 2005.
• (en) Solar superstorm could knock out US power grid, Reuters, 3 août 2012.
• (en) Liste d'éruptions solaires remarquables avec leurs conséquences, depuis 1859