Desamortiment espanhòu
Lo desamortiment espanhòu (« desamortización » en espanhòu) es un procès istoric e economic que se debanèt de la fin dau sègle XVIII au començament dau sègle XX. Consistiguèt en la venda a l'enquant public dei tèrras e dei bens improductius. Dins lei fachs, aquò entraïnèt lo desmantelament dau patrimòni de la Glèisa Catolica e dei grands proprietaris terrencs eissits de l'aristocracia de l'Ancian Regime. L'objectiu èra de favorizar la creacion d'una borgesiá modèrna e d'una classa mejana de proprietaris. Permetèt tanben de melhorar lei finanças publicas.
Debanament modificar
Lo desamortiment pòu se devesir entre cinc periòdes principaus d'intensitat fòrça diferenta. Entre 1766 e 1808, la premiera etapa foguèt dirigida còntra lei bens de la Glèisa, especialament aquelei de la Companhiá de Jèsus e deis òbras de benfasença, qu'aviá reünit un patrimòni considerable e mau esplechat durant lei sègles precedents. Foguèt seguit en 1808-1814 de desamortiment pus leugier durant l'ocupacion francesa. Lei bens de la Glèisa foguèron pas sasits mai sei revenguts foguèron afectats ai despensas de guèrra dei tropas francesas.
Durant lo Triennat liberau (1820-1823), se debanèt un tresen desamortiment dirigit còntra lei tèrras de la Glèisa qu'èran pas esplechadas. Aquò representava la màger part dau patrimòni agrari de la Glèisa que decidèt d'excomunicar lo govèrn per obtenir de compensacions financieras. La venda foguèt organizada au profiech dei grands proprietaris mai lo plan foguèt finalament largament annulat après la casuda dei liberaus. Au començament deis annadas 1840, un quatren plan conoguèt una eissida similara après tres ans de sasidas e de vendas.
Enfin, a partir de 1855, acomencèt lo cinquen periòde dau desamortiment que durèt fins a 1924. Ben contraròtlat per lei govèrns successius, entraïnèt la liquidacion progressiva dei patrimònis de l'Estat, dau clergat, deis òrdres militars, dei confrariás, deis òbras religiosas, dei santuaris, dei comunas e de l'Instruccion Publica. Lei sòmas dei vendas foguèron utilizadas per melhorar lei finanças publicas, redurre lo deute nacionau e restaurar lei glèisas totjorn en servici.
Consequéncias modificar
Lo desamortiment permetèt de redreiçar lei finanças d'Espanha gràcias ai revenguts dei vendas e d'aumentar la produccion agricòla gràcias ais investiments realizats per lei proprietaris novèus. Renforcèt tanben lei partits liberaus au poder car leis aquistaires venguèron de facto de sostèns dau regime.
En revènge, mau capitèt de modificar d'un biais important l'estructura sociala dau país. D'efèct, dins la mitat nòrd dau país, lei parcèlas prepausats èran principalament de talha mejana e foguèron crompadas per de païsans proprietaris de tenements mejans e dins la mitat sud, lei lòts èran sustot de proprietaris grandas qu'aumentèron la talha dei domenis latifondiaris ja existents. En Andalosia, aquò entraïnèt d'esmogudas grèvas en Sevilha (1857) e en Granada (1861) e renforcèt l'influéncia dau carlisme e de l'anarquisme au sen dei classas popularas espanhòlas.