Chichimècs
Lei chichimècs èran un grop de pòbles nomadas dau nòrd dau Mexic e dau sud-oèst deis Estats Units d'America actuaus. A l'origina, aqueu tèrme èra utilizat d'un biais pejoratiu per lei pòbles sedentaris mesoamericans e sa significacion èra similara a aquela dau tèrme « Barbars » emplegat per lei Grècs e lei Romans. Après la conquista espanhòla de Mesoamerica, foguèt adoptat per leis Espanhòus e per leis istorians.
Lo periòde d'emergéncia de l'ensems chichimècs sembla èsser lo periòde de Chiricahua (3500-1500 av. J.C.) que foguèt caracterizat per l'aparicion d'un art rupèstre e per lo desvolopament d'otís complèxs dins la region de la frontiera actuala entre Mexic e Estats Units d'America. Puei, de migracions de populacions vengudas dau nòrd dau continent american e la formacion de la cultura dei Basketmakers (1000-100 av. J.C.) entraïnèt lo desplaçament dei pòbles chichimècs vèrs lo sud dins de regions pauc favorablas a l'agricultura situadas au nòrd de Mesoamerica. I desvolopèron un mòde de vida semi-nomada basada sus la caça, la culhida e una agricultura primitiva. De còps, organizavan d'incursions còntra lo territòri dei sedentaris mesoamericans que replicavan ambé d'expedicions punitivas ò la bastida de fortificacions lòng de sei frontieras nòrd. Pasmens, dins lo corrent dei periòdes d'afebliment e de crisi dei grandei civilizacions de la region, lei Chichimècs èran capables de conquistar lei vilas pus importantas e de s'installar dirèctament en Mesoamerica. Pasmens, en causa de la prefondor culturala de la region, adoptavan generalament rapidament una partida importanta de la cultura dei pòbles vencuts entraïnant la formacion d'una civilizacion sedentària novèla. Un exemple d'aqueu procès es donat per lo pòble toltèc que fasiá probablament partida dei Chichimècs que pilhèron Teotihuacan au sègle VIII. Pasmens, tre lo sègle seguent, avián adoptat la màger part de la cultura d'aquela vila e foguèron alora a l'origina d'una civilizacion brilhanta. A son torn destrucha per lei Chichimècs au sègle XII, venguèt la fònt d'inspiracion culturala deis estats seguents, especialament d'aqueu deis Astècs de Tenochtitlan.
A partir dau sègle XVI av. J.C., leis Espanhòus deguèron tanben s'aparar còntra leis incursions dei Chichimècs e assaièron de lei sometre per fòrça entre 1540 e 1590. Pasmens, mau capitèron en causa de la resisténcia dei pòbles chichimècs que s'alièron còntra leis autoritats colonialas. Après aquela revirada, l'estrategia espanhòla encoratjèt lo desvolopament de l'agricultura dins lei regions chichimècas e preferiguèt negociar d'un biais diplomatic la pacificacion de la region. Aquò entraïnèt l'integracion rapida dei Chichimècs au sen de l'economia coloniala espanhòla e tre la mitat dau sègle XVII, lei pòbles chichimècs èran estats assimilats culturalament e politicament a l'Empèri Espanhòu.
Liames intèrnes modificar
- Empèris nomadas, pòbles nomadas d'Eurasia.