Brennus (sègle IV AbC.)
Brennos o Brennus foguèt un cap dels senons del sègle IV AbC. Es subretot conegut per aver vencut los romans a la batalha de l'Allia, puèi ataquèt Roma e prenguèt una granda partiada de la vila, la tenent pendent unes meses, vèrs 387 AbC. Lo sacatge de Roma de Brennus foguèt lo sol còp en 800 ans ont la vila foguèt ocupada per una armada estrangièra, fins a la casuda de la vila fàcia als gòts en 410.
Etimologia modificar
I a diferentas ipotèsis sur l'origina de son nom:
- Vendriá de la raiç gala Brenn, significant « cap de guèrra ». En efièch, en cas de guèrra, los druidas s’amassavan per designar aqueste que meneriá las tribús al combat: lo Brennos.
- Son nom poirià tanben significar còrb. En efièch, es plan frequent pels Cèltas de donar a las personas de noms d'animals, que siá per soslinhar una semblança fisica o mai un trach de caractèr comun amb l'animal. E, lo dieu celtic Brennan, dieu de la guèrra, èra sovent presentat jos la forma d'un còrb nomenat « lo còrb benesit ».
- Enfin, unes autors afirman qu’es mercé a la valentiá e a l'imensa notorietat del cap galés que lo mot Brennos prenguèt aqueste sens de cap de guèrra, coma per exemple del nom de Cesar que foguèt utilizat tanben enseguida per d'autres culturas per nomenar las mai nautas foncions (Kaiser, Tsar...).
Contexte modificar
Los Senons son una tribú galesa venent de la partida de la França ara coneguda jol nom de Sèina e Marna, Loiret e Yonne, que s’èra espandida per ocupar lo nòrd de l'Itàlia actuala. Vèrs 400 AbC., una branca dels Senons passèt los Alps e, avent caçat los Ombrians, s'establiguèt sus la còsta èst de l'Itàlia, d'Ariminum a Ancona, dins lo dich Ager Gallicus, e fondèt la vila de Sena Gallica (Sinigaglia) que venguèt lor capitala.
En 391, envasiguèron l'Etrúria e faguèron lo sètge Clusium. Los Clusians cridèron Roma. Quint Fabi Ambust e sos dos fraires foguèron enviats per negociar amb los Senons. Aurián desjurat lor jurament de neutralitat en participant a d’ostilitats fòra de Clusium. Tit Livi e Plutarc dison que los Senons caminèron cap a Roma per exigir de represalhas.
Es possible que tota l’istòria dels eveniments de Clusium siá una ficcion, Clusium avent pas cap de rason de cridar Roma per obténer de l’ajuda, e los Senons avián pas besonh de provocacion veraia per far lo sacatge de Roma. L'ipotèsi es que l'istòria existís per donar una explicacion a una ataca senon pas motivada contra Roma e per representar Roma coma una muralha de l'Itàlia contra los Galeses. Alternativament, foguèt teorizat que Brennus trabalhava amb Denís de Siracusa, que cercava a contrarotlar tota la Sicília. Roma avià de fòrts ligams amb Messana, una vilòta de Sicília, que Denís volgava contrarotlar. L'armada de Roma se fasent enrodar per Brennus, sos esfòrts ajudarián la campanha de Denís.
Biografia modificar
Originas modificar
Se conéis fòrça pauc de causas sus las originas de Brennus. Plan segur sa familha, auriá estat de la tribú galesa dels Senons, essent originaei d'Agedincum[1], (Sens, Yonne).
Vèrs 400 AbC., aquesta populacion migrèt cap al sud, rejonguent l'actuala region de la Romagna e de las Marchas, en Itàlia.
Primièrs actes de valentiá modificar
En 6 ans, capitèt a unificar totas las tribús Senonas en prenent lo contraròtle de la totalitat de la Romagna e de las Marchas (region que serà nomenada mai tard ager gallicus, quand los Romans ne prenguèron lo contraròtle). Per capitar, faguèt lo sètge de la vila etrusca de Clusium, que, per se defendre, demanda l'ajuda de Roma. Lo Senat roman decidís donc d'enviar tres emissaris eissits de la gens Fabia amb per objectii, primièr, de jogar lo ròtle de mediator entre los assetjats etruscs e las tribús galesas. Pasmens, Roma es lèu conscient del dangièr que representan aquestes envadissors de crénher e decidís de s'aliar als etruscs.
Brennus pren l’escomesa. Après aver pres e fach lo sacatge Clusium, decidís de caminar cap a Roma al cap de sas tropas. La tradicion romana a gardèt un raconte detalhat mas plan suspècte d’aquesta invasion[2]. Quand lo Senat Roman es informat d’aquestes eveniments, crida a las armas totes los ciutadans romans, per constituir una armada qu’arrestariá los galeses. L'afrontament entre las doas armadas enemigas se debana lo 18 de juilhet de -390 sus la riba esquèrra del Tibre, ont desemboca un modèste afluent, lo riu Allia, (benlèu lo Fosso Maestro, près de Marcigliana), que donèt son nom a la batalha (Batalha de l'Allia). L'armada romana, mal preparada, es aclapada per la galesa, de mai d’experiéncia e afogada de venjança. La desfacha foguèt tan pesuga que lo 18 de julhet (lo Dies Alliensis) foguèt considerat coma un jorn nefast dins lo calendièr roman.
Lo sacatge de Roma modificar
Enjaurits e escampilhats, fòrça subrevivents de l'armada romana preferiguèron se refugiar dins las vilas mejancièras de Caere e Veies, daissant la defensa de la Vila a unes ciutadans romans demorats a Roma. Aquestes decidiguèron de se retirar dins la partiada de la vila mai aisit de defendre: lo Capitòli.
Quand los Galeses dintrèron dins Roma, trobèron pels aculhlir pas que los senators romans dins la Curia. Après los aver chaplats, los Galeses pilhèron la vila, puèi cerquèron a prene lo Capitòli per surpresa, de nuèch. D’escrichs romans racontan que las aucas benesidas per Junon aurián alertat los defensaires romans de la ciutadèla, qu’èran endormits, de l'arribada dels assalidors galeses, lor permetent tanben de los remandar.
Se pensa uèi qu’aquesta istòria foguèt inventada tota pels Romans volent d'escafar la vergonha subie et de redaurar l'imatge de l'armad romana. Pasmens, lo luòc ont l’eveniment se seriá debanat foguèt edificat un temple nomenat Iuno Moneta[3], on serán mai tard batudas las primièras monedas romanas, lor donant son nom moneta (moneda). Mai, foguèt dedicat a aqueste episòdi una fèsta religiosa del 3 d’agost, pendent que las aucas èran portadas en trionf dins una procession.
Resolucion del conflicte e la fin de Brennus modificar
Rescat modificar
En presa a la famina, los assetjats acaban per negociar leur reddicion contre rescat. La tradicion dich qu’èra de 1000 liuras d'aur. Per la pesada del rescat, los istorians contan que los Galeses utilizèron per l’escasença de peses falsats, de pèiras de plomb fasent mai pesuc lo tribut dels romans. A las protestacions romanas, Brennus respondèt de biais eloquent apondent son espasa al peses falses, se justificant del drech dels venceires par la frasa « Vae Victis » (« Malaur als vencuts »)
L'istorian Polibi dona una varianta diferenta de la tradicion que s'impausèt, que, los Venèts envasiguent lor país, los Galeses son forças d'arrestar lo sètge del Capitòli[4].
Victòria finala de Camil modificar
Camil, nomenat dictator intervenguèt enseguida, en contestant la legalitat del rescat. Aquesta posicion provòca un combat amb los galeses, que foguèron batuts.
Pasmens, l'istoricitat de l’eveniment es discutida:
- Tit Livi conta un segond combat (« mai regular » çò dich) sul camin de Gabii, remportat per Camil.
- Plutarc, s'escartant de l'istorian roman, contèsta la primièra victòria romana, mas atèsta d’un combat sul camin de Gabii. Dins sa version, los Romans son tanben victorioses, mas de biais mens complet.
- Per Estrabon e Polibi, los Galeses quitèron Roma amb lo rescat, e seràn desfachs en Etrúria per l'armada de Caerèu, que tornarà lo rescat als Romans, aquesta vila obtenent en retorn de drechs de ciutadanetat romana.
Aquesta darrièra version es la mai probabla, que Roma, pendent la conquista de l'Etrúria, estalivarà Caerèa e son territòri.
Brennus e sos garrièrs subrevivents capitèron pasmens a se retirar dins lo nòrd d'Itàlia, ont lo cap galés moriguèt.
Nòtas e referéncias modificar
- ↑ Georges Duby, Histoire de la France : Naissance d'une nation, des origines à 1348, vol. 1, Paris, Larousse, 1970, p. 104.
- ↑ André Piganiol, La Conquête romaine, Presses universitaires de France, 1967, p. 142.
- ↑ Dominique Briquel, Jean Haudry, Juno Moneta. Aux sources de la monnaie, Milan, Archè, 2002, 199 pages, Revue de philologie, de littérature et d'histoire anciennes, 2002/2 (Tome LXXVI), pages 315 à 340
- ↑ Laurent Avezou, « Gaulois, l’histoire d’un mythe, Métarécit de l’histoire nationaliste française », conférence à la cité des Sciences et de l'Industrie, 31 janvier 2012.
Annèxes modificar
Bibliografia modificar
- Tite-Live (trad. Désiré Nisard), Histoire romaine (lire sur Wikisource), p. 5.34-49
- Diodore de Sicile (trad. Ferd Hoefer), Bibliothèque Historique, Paris, 1851 (lire en ligne), p. 14.113-117
- Plutarque (trad. Dominique Ricard), Vies parallèles, t. 3 et 4, Paris, Bureau des éditeurs, 1829 (lire sur Wikisource), « Vie de Camille », p. 71-146 (15-30)
- Polybe (trad. Dom Thuillier), Histoire de Polybe, t. II, 1837 (lire sur Wikisource), chap. IV, p. 409
- (en) Denys d'Halicarnasse (trad. Earnest Cary), Antiquités romaine, Loeb Classical Library, 1950 (lire en ligne), p. 13.6-12