Bardòs

una comuna francesa

Bardòs[1] (Bardoze en basco, Bardos en francés) qu'ei ua comuna deu Bascoat administrada peu departament deus Pirenèus Atlantics de la region de Navèra Aquitània, ancianament d'Aquitània. Que participè au Biltzar de Labord de 1763 a 1789, mes en demorant restacada judiciàriament a la Senescaucia de Came.

Bardòs
Bardos
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
La glèisa de l'Assompcion de la Benurada Verge Maria e lo castèth de Salha.
Armas
Geografia fisica
geolocalizacion
Coordenadas 43° 28′ 32″ N, 1° 12′ 09″ O
Superfícia 42,53 km²
Altituds
 · Maximala
 · Minimala
 
183 m
0 m
Geografia politica
Region istorica  Gasconha
Parçan Gramont, Labord
Estat França
Region
75
Navèra Aquitània
Departament
64
Pirenèus Atlantics Armas deu Departament deus Pirenèus Atlantics
Arrondiment Baiona
Canton canton de Niva-Ador (Bidaishe abans 2015)
Intercom
246401541
CA deu Bascoat
Cònsol Maider Behoteguy (2020-2026)
Geografia umana
Populacion
Populacion totala
(2013)
1 723 ab.
Evolucion de la populacion
Evolucion de la populacion

1 773 ab.
Densitat 40,51 ab./km²
Autras informacions
Gentilici (en francés)
Còde postal 64520
Còde INSEE 64094

Lo gentilici qu'ei bardoztar.

Geografia modificar

Las comunas tòcatocantas que son Guishe au nòrd, Urt e Hasparn a l'oèst, La Bastida de Clarença e Oreguer en Baisha Navarra au sud e Bidaishe en Baisha Navarra a l'èst.

Qu'ei traversada peus arrius de Bidosa e de Harana, afluents d'Ador.

 
Comunas a l'entorn.

Predominància lingüistica modificar

 
Mapa de las sèt províncias bascas (1), 1863
 
Mapa de las sèt províncias bascas (2), 1863

Las duas versions de la Carte des sept provinces basques montrant la délimitation actuelle de l'euscara en dialectes, sous-dialectes et variétés (Mapa de las sèt províncias bascas qui mòstra la delimitacion actuala de l'euscarà en dialèctes, sos-dialèctes e varietats) dessenhadas en 1863 per lo prince Loís Lucian Bonaparte que plaçan Bardòs dens l'aira bascofòna.

Lo Recueil de linguistique et de toponymie des Pyrénées (Recuelh de lingüistica e de toponimia deus Pirenèus) realizat en 1887 per Julian Sacaze que dona per Bardòs ua version en basco, compausada d'ua traduccion de dus tèxtes mitologics, puish ua lista deus microtoponimes de la comuna.

Le Recueil des idiomes de la région gasconne (Recuelh deus idiòmas de la region gascona) realizat en 1894 per lo lingüista Edouard Bourciez que dona per Bardòs ua version de la parabòla deu hilh prodigue traduita en basco.

La mapa deu Pays Basque français (País Basco francés) dessenhada en 1943 per Maurice Haulon que hè paréisher la "démarcation actuelle entre la langue basque et les dialectes romans" (demarcacion actuau enter la lenga basca e los dialèctes romanics) e qu'enclutz la comuna de Bardòs dens l'aira bascofòna.

Dens lo son libe Les Basques editat en 1955, lo bascològue Philippe Veyrin qu'analisa mei d'un aspects de l'istòria e de las tradicions deu Bascoat. Que presenta tanben lo limit enter lenga basca e dialècte gascon, en hasent estat de caduna de las ultimas comunas bascofònas. Qu'ajusta : « Totas aqueras localitats que sont sancerament bascas de lenga, hòra Urt e Bardòs a un cap, Mondòri a l’aute, vienudas mei qu’a miejas gasconas o biarnesas. »

Segon la Morfología del verbo auxiliar vasco (Morfologia deu vèrbe auxiliar basco) establida per Pedro de Yrizar en 1970, Bardòs qu'ei situada dens l'aira bascofòna e dens lo dialècte baish-navarrés. Lo son autor Pedro de Yrizar qu'estima dens las anadas 1970-1972 lo nombre de locutors bascos a 19.6%, un deus taus mei baishs de Labord.

Toponimia modificar

La prononciacion (gascona) qu'ei [bar'dɔs], ([bar'dɔts(e)] en basco). Las fòrmas ancianas que son Bardos au sègle XIII, Bardos (mapas de 1638, 1651, deu començament deu sègle XVIII, de 1714 e de 1733) [2].

Per Dauzat, Bardòs que vien deu nom gau d'òmi Bardos, dab lo sufixe aquitanic -ossum (segon Rohlfs), mès que pòden tanben pensar au gascon bart, bard, « tèrra argelosa », un mot aquitanic, probablament [3].

Segon J.B. Orpustan, citat per Bénédicte Boyrie-Fénié, lo nom que vien d'un tèma hòrt espandit en Gasconha, bard o bart, « terren bas e argelós, vegetacion qui i correspón »; qu'ei un mot d'origina aquitanica e lo toponime qu'ei netament basco-aquitan [2].

Segon Bénédicte Boyrie-Fénié, l'estabilitat de las fòrmas que hè supausar lo mot que ho longtemps comprés. Lo mot que vien d'ua basa bart, « terren umit », a religar dab lo mot gascon barta, e deu sufixe locau -os, derivat de -otz(e); lo sens generau qu'ei « lòc umit » [2].

Shens evocar lo lòc Bardòs, Delamarre que considèra lo nom celtic d'òmi Bardos o lo nom comun lo barde son celtics e atestats[4].

Istòria modificar

 
Situacion de Bardòs en Labord

Durant l'Edat Mejana Bardòs qu'estó ua baronia deu Ducat de Gramont e en 1763 qu'estó restacat administrativament a Labord mes demorant restacada judiciàriament a la senescaucia de Came, es a dire a Bidaishe.

La basa economica qu'ei l'agricultura. Qu'èra coneishut dinc au sègle XIXau per las pèiras (estèlas) funeràrias qui s'i hasèvan.

Administracion modificar

Lista deus maires successius
Periòde Identitat Etiqueta Qualitat
2020 2026 Maider Behoteguy   cargada de clientèla en asseguranças
març de 2008 2020 Jean-Paul Diribarne shens   quadre en metallurgia, conselhèr departamentau deu canton de Niva-Ador (2017 → )
març de 1977 2008 Pierre Laborde divèrs esquèrra regent
1961 1977 Jean-Marcel Damestoy   agricultor
1919 1961 Pierre-Louis Damestoy radicau veterinari, conselhèr generau (1938-1940 e 1945-1958)
1881 1919 Pierre Damestoy   regent
  1881      
Totas las donadas son pas encara conegudas.

Demografia modificar

modificar « persona »
 v · d · m 
Evolucion demografica
Populacion comunala actuala (2013): 1723, totala: 1773
 

1793 1800 1806 1821 1831 1836 1841 1846 1851
2 612 2 660 2 612

1856 1861 1866 1872 1876 1881 1886 1891 1896
- - - - 1 912 - - - -

1901 1906 1911 1921 1926 1931 1936 1946 1954
1 772 1 675 1 662 - - - - - -

1962 1968 1975 1982 1990 1999 2006 2007 2008
1 091



Cercar
1 271
1 528
1 553
1 580
1 625
2009 2010
1 608
1 654
1 620
1 669
Fonts
Base Cassini de l'EHESS (recercar) - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE
 
Evolucion de la populacion 1962-2008


Lòcs e monuments modificar

Personalitats ligadas dab la comuna modificar

Véder tanben modificar

Ligams extèrnes modificar

Referéncias modificar

  1. https://web.archive.org/web/20170511182056/http://www.locongres.org/fr/applications/top-oc/topoc-recherche/
  2. 2,0 2,1 et 2,2 Bénédicte Boyrie-Fénié, Dictionnaire toponymique des communes. Landes et Bas-Adour, ed. Institut occitan e CAIRN, Pau, 2005, p. 256-257
  3. Albert Dauzat, Charles Rostaing, Dictionnaire étymologique des Noms de Lieux en France, Librairie Guénégaud, reedicion 1984, p. 53
  4. Xavier Delamarre, Noms de lieux celtiques de l'Europe ancienne, ed. Errance, 2012, p. 71 e 287